در هفتهٔ گذشته همچون هفته‌های اخیر، رسانه‌های روسی مملو از خبرهای جنگ بود. تهاجم نظامی علیه اوکراین چالش‌های پرشماری در داخل روسیه و در روابط بین‌المللی این کشور به وجود آورده، اما کرملین همچنان معتقد است که به اهداف خود می‌رسد.
صاحب‌نظران در پیش‌بینی‌های خود محتاط‌ترند و بر این باورند که تا پایان سال جدید میلادی مشخص خواهد شد در تقابل روسیه و غرب کدام برتر است؟ پاسخ این پرسش بر ایران نیز، که مسکو را «کشوری دوست» می‌داند، تأثیر فراوان خواهد داشت.
سیاست خارجهٔ روسیه در سال جدید میلادی
اوایل هفتهٔ گذشته نشست رسانه‌ای وزیر خارجهٔ روسیه که قرار بود به جمع‌بندی نتایج سال ۲۰۲۲ و پیش‌بینی‌های سال ۲۰۲۳ اختصاص یابد تماماً به محکوم کردن آمریکا محدود شد، به گونه‌ای که به گزارش روزنامهٔ کامرسانت، «در حالی‌که اتهامات علیه آمریکا در سال‌های اخیر به امری عادی تبدیل شده اما هیچ‌گاه با چنین الفاظی بیان نشده بود و پس از سه ساعت سخنان دیپلمات ارشد روس با خبرنگاران، این ذهنیت تقویت شده که به دیپلماسی، دست‌کم برای پایان بحران اوکراین، امیدی نیست.»
این گزارش، نشست رسانه‌ای هفتهٔ گذشته را با نشست مطبوعاتی سرگئی لاوروف در یک سال قبل مقایسه می‌کند، نشستی که اندکی پیش از تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین برگزار شد و او طی آن قصد روسیه برای حمله به اوکراین را قاطعانه رد کرده بود: «اگر یک سال قبل، رویکرد آمریکا با انتقاد روسیه همراه بود، امسال آمریکا به عنوان یک قطب پلید اعلام شد. در عین حال مسکو خود را همتراز واشینگتن می‌داند و به این نتیجه رسیده که اگر آمریکا اغلب قوانین بین‌الملل را نادیده می‌گیرد، روسیه نیز برای خود چنین حقی قائل است.»
در گزارش مفصل دیگر از پیش‌بینی‌های سال جدید، دمیتری ترنین، صاحب‌نظر سرشناس امور بین‌الملل، به چهار محور کلیدی در روابط بین‌المللی روسیه می‌پردازد: اوکراین، غرب، شرق و همسایگان. به عقیدهٔ وی، «بحران اوکراین، به تقابل روسیه با غرب به رهبری آمریکا تبدیل شده که امکان مصالحه در آن وجود ندارد و برای روسیه نه تنها از لحاظ امنیت و نقش‌اش در عرصهٔ بین‌الملل حائز اهمیت است بلکه برای ثبات داخلی، آیندهٔ رژیم و حتی حفظ حاکمیت ملی تعیین‌کننده خواهد بود: احتمال می‌رود به زودی آنچه به عنوان عملیات ویژهٔ نظامی برنامه‌ریزی شده بود، به جنگ میهنی تبدیل شود.»
این کارشناس معتقد است «هدف آمریکا، حذف روسیه از جمع ابرقدرت‌ها، تضعیف ارتش و از بین بردن انسجام ملی و نهایتاً تسلیم کرملین است. اما روسیه از منابع کافی برای ممانعت از تحقق این اهداف برخوردار است از این رو طی ۱۲ ماه آینده خواهیم دید کدام طرف سرانجام پیروز می‌شود».
از دید این کارشناس، به‌رغم نتیجهٔ جنگ اوکراین، خصومت غرب با روسیه و تلاش‌ها برای منزوی کردن مسکو ادامه‌دار خواهد بود در حالی‌که روابط روسیه با همسایگانش کاملاً به سرنوشت جنگ اوکراین بستگی دارد: بلاروس، تنها متحد مسکو باقی می‌ماند؛ تخریب روابط با قزاقستان، تلاش احتمالی مولداوی برای بازنگری در توافق‌های ترانس‌دنیستریا، ازسرگیری جنگ ارمنستان و جمهوری آذربایجان و بحران مرزی بین قرقیزستان و تاجیکستان از تهدیدهای جدی است؛ روابط روسیه با کشورهایی که به تحریم‌های غرب نپیوسته‌اند به‌ویژه چین و هند نیز همراه با فرصت‌ها و چالش‌ها خواهد بود و ترکیه «همتای دشوار اما ضروری» است. او به‌طور مشروح به روابط روسیه با ایران می‌پردازد: «سال گذشته ایران یگانه کشوری بود که به روسیه سلاح تحویل داد و در سال آینده نزدیکی مسکو و تهران ادامه خواهد یافت. از این رو بازبینی دیدگاه‌های روسیه نسبت به ایران ضروری است و از آنجا که این روابط تأثیر مستقیم بر روابط مسکو با کشورهای حوزهٔ خلیج فارس دارد، بهترین رویکرد، پیشبرد ابتکارهای امنیتی در منطقه و تشدید تلاش‌ها برای بهبود تعاملات ایران با همسایگان جنوبی‌اش است.» از آنجا که از دید این کارشناس، «کاملاً روشن است برجام احیا نمی‌شود، همکاری روسیه و آمریکا در حفظ نظام عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیز به تعویق خواهد افتاد یا احتمالاً به‌کلی متوقف خواهد شد.»
مصمم بودن کرملین برای ادامهٔ جنگ علیه اوکراین
از گزارش‌ها برمی‌آید کرملین با توجه به نظرسنجی‌هایی که مخفیانه برگزار می‌شود اطمینان یافته به‌رغم تلفات سنگین در جبهه‌های اوکراین، موج دیگر بسیج نیروهای ذخیره اعتراض جامعهٔ روسیه را برنخواهد انگیخت، اما در عرصهٔ عمومی، کرملین مدعی است غیر از ۳۰۰ هزار نفر که در ماه‌های پاییز بسیج شده‌اند، نیروهای بیشتر به اوکراین اعزام نخواهد شد. این سخنان در تضاد کامل با برنامهٔ وزارت دفاع روسیه برای افزایش شمار نیروهای نظامی تا ۱ و نیم میلیون نفر است. برخی صاحب‌نظران معتقدند این هدف دست‌نیافتنی است چراکه نه شرایط آموزش و نه امکان تأمین نیازهای این نیروها وجود ندارد: «اعزام هزاران زندانی به جبهه، بسیج نیروهای ذخیره، دریافت پهپادهای انتحاری از ایران، جابه‌جایی فرماندهان ارشد روس و یا تهدیدهای هسته‌ای باعث نشده روسیه وضعیت جنگ را به نفع خود تغییر دهد اما کرملین دست‌کم برای بهبود موقعیت خود در عرصهٔ جهانی مصمم است بی‌توجه به هزینه‌های جنگ به آن ادامه دهد.»
پس از یازده ماه از آغاز تهاجم نظامی، پروپاگاندای کرملین بر طبل پیروزی می‌کوبد:
در حالی‌که ارتش روسیه در اوکراین تلفاتی سنگین متحمل شده، ارتش خصوصی «واگنر» از تابستان گذشته زندانیان را استخدام، و به اوکراین اعزام می‌کند. از گزارش‌ها برمی‌آید تنها حدود ۱۰ هزار تن از ۵۰ هزار زندانی اعزام شده همچنان در اوکراین می‌جنگند؛ دیگران عمدتاً کشته شده‌اند و عده‌ای فرار کرده‌اند اما کسانی‌که شش ماه دوام آورده‌اند – که اکثراً معلول شده‌اند – قهرمان خوانده می‌شوند. یکی از زندانیان سابق که به دلیل شکنجه و قتل یک قاضی به ۲۳ سال حبس محکوم شده بود اما در میان دوره زندان به استخدام «واگنر» درآمد در مصاحبه‌ای گفت وی را به مدارس برای آموش میهن‌پرستی به کودکان دعوت می‌کنند.
کلیسای ارتدوکس حامی جنگ روسیه علیه اوکراین است و سراسقف کریل این جنگ را «مقدس» خوانده:
چالش‌های اقتصادی و نقش ایران
برآورد می‌شود مسکو با ارائه تخفیف ۵۰ درصدی، صادرات نفت خود را افزایش داده و اقتصاد روسیه نسبت به پیش‌بینی‌های اوایل جنگ بهتر عمل کرده است. در عین حال در کاوشی عمیق‌تر مشکلات متعددی نمایان می‌شود. تحریم‌ها چالشی جدی برای مهم‌ترین صنایع این کشور ایجاد کرده است؛ از جمله برای پتروشیمی که ۱۵ درصد کل فرآورده‌های صنعتی روسیه را تشکیل می‌دهد. با کاهش درآمدهای نفتی، سرمایه‌گذاری و حمایت دولت از حوزه‌های متعدد – غیر از نظامی و امنیتی – به‌طور چشمگیر کاهش یافته. بودجه برای سرمایه‌گذاری در توسعهٔ فناوری‌های پیشرفته نسبت به پیش از جنگ یک‌دهم شده و بسیاری از طرح‌های توسعه و راه‌سازی با کمبود بودجه مواجه یا تعطیل شده‌اند.
شهرها و روستاهای روسیه با مشکلات زیرساخت روبه‌رو است؛ «تنها برای تعویض لوله‌های پوسیده در سطح کشور به ۴ تریلیون روبل نیاز است و دولت همواره گفته بودجهٔ لازم را در اختیار ندارد اما تاکنون حدود ۶ تریلیون روبل برای تأمین مالی جنگ اوکراین هزینه شده». شمار برندهای جدید در بازار خرده‌فروشی نسبت به یک سال پیش نصف شده و حتی شرکت‌ها از «کشورهای دوست» که از تمایل خود برای جایگزینی شرکت‌های غربی خبر داده‌اند به دلیل مشکلات تدارکاتی نتوانسته‌اند کالاهایشان را به خریداران روس عرضه کنند.
ایران یکی از «کشورهای دوست» قلمداد می‌شود و طی هفتهٔ گذشته مقامات متعدد روس از ایران دیدار کردند. اعلام شد دادوستد بازرگانی دو کشور در سال گذشته به ۴.۶ میلیارد دلار رسیده که ۶۰ درصد پرداخت‌ها با ارز ملی بود. به گفتهٔ یک مقام ارشد دادستانی کل اوکراین، شکی نیست ایران تامین‌کنندهٔ پهپاد برای روسیه است و احتمالاً درصدد است جنگنده و تسلیحات پیشرفتهٔ دیگر از روسیه دریافت کند. از دید صاحب‌نظران روس، تجربه‌های ایران که ۴۰ سال تحت تحریم بوده، دارای ارزش فراوان برای روسیه است.
اقتصاد روسیه بیش از همه به صادرات مواد هیدروکربن در وهلهٔ نخست صادرات گاز وابسته است:
دو سالگی حبس آلکسی ناوالنی
آلکسی ناوالنی، از مشهورترین مخالفان ولادیمیر پوتین، ۲۴ ماه است که زندانی شده. هفتهٔ گذشته، او پیامی از زندان فرستاد که در آن تأکید می‌کند از مقابله با «اراذل بی‌وجدان و دورغگو که کل کشور را به زندان تبدیل کرده‌اند و جنگ به راه انداخته‌اند» چشم نخواهد پوشید. این در حالی است که سلامت وی باعث نگرانی جدی است و در روزهای اخیر صدها پزشک روس در نامه‌ای سرگشاده خطاب به رئیس‌جمهور روسیه خواهان پایان «اذیت و آزار» آلکسی ناوالنی که اغلب در سلول انفرادی محبوس است، شده‌اند.
در حالی‌که انتقادهای فراوان از منفعل بودن شهروندان روس در برابر سیاست‌های کرملین مطرح شده، هفتهٔ گذشته هزاران نفر در ۶۰ شهر جهان در پشتیبانی از آلکسی ناوالنی و سایر زندانیان سیاسی و همچنین در اعتراض به جنگ تجمع کردند.
دریا، دختر آلکسی ناوالنی، کارزاری جهانی برای آزادی پدرش و همچنین در مخالفت با جنگ علیه اوکراین به راه انداخته و معتقد است کرملین باید بداند جهان، نظاره‌گر است:
بیشتر در این باره:
مرور هفتگی رسانه‌های روسی؛ مراسم باشکوه برای قاتلی که مادر خود را کشته بوددنیای تخیلی پوتین؛ روسیه در سال جدید چه سرنوشتی خواهد داشت؟از سرکوب مخالفان تا فرار مغزها؛ همه رکوردهای پوتین در ۲۰۲۲