همه چیز با تیراندازی گروهی از جنگجویان طالبان از ولایت نیمروز به سمت گروهی از کشاورزان ایرانی آغاز شد و در نهایت به یک نبرد سنگین اما کوتاه بین مرزبانان ایرانی در منطقه هیرمند و نیروهای طالبان در خاک افغانستان تبدیل شد.
نبردی که بعد از ظهر گذشته دهم آذر ۱۴۰۰ سریعاً به تیتر اصلی بسیاری از رسانه‌های فارسی زبان در ایران و افغانستان تبدیل شد.
نیروهای طالبان و برخی از رهبران آنها در فضای مجازی ادعا کردند که اعضایشان موفق به تصرف پادگان‌های مرزی و قتل مرزبانان ایرانی شده است. کمی بعد، برخی از خبرگزاری های افغانستان به نقل از طالبان ادعا کردند که پاسگاه‌های «دوست محمد» و «بالا سیاه چشمان» هم‌مرز با ولسوالی کنگ در ولایت نیمروز به تصرف طالبان درآمده است.
با نزدیک شدن به تاریکی، دو طرف درگیری نیروهای کمکی به منطقه اعزام کردند. نیروی زمینی ارتش دست‌کم دو تیم واکنش سریع مجهز به مسلسل‌های سنگین دوشکا و توپ‌های کششی دی-۳۰ به منطقه درگیری اعزام کرد. نیروی انتظامی نیز چند نفربر و خودروی زرهی مسلح به تیربار را از هنگ مرزی زابل به منطقه شغادک اعزام کرد.
مقامات محلی ایرانی ادعای طالبان مبنی بر تصرف پاسگاه‌های مرزی ایران را رد کرده و محل درگیری را شغادک اعلام کردند. با این وجود انتشار یک فیلم توسط مردم محلی حکایت از از محاصره دست‌کم یک پاسگاه مرزی ایران توسط نیروهای طالبان در منطقه هیرمند را داشت. محاصره‌ای که به نظر می‌رسد با فرا رسیدن شب و به علت آتش توپخانه ایران به پایان رسیده و به یک آتش‌بس منتهی شده است.
دیوار امنیتی که طالبان آن را دیوار مرزی تصور کرد
سال‌هاست که منطقه مرزی ایران و افغانستان واقع در هیرمند شاهد حضور دیواری امنیتی است که گرچه توانسته قاچاق مواد مخدر، سلاح و سوخت را به میزان قابل توجهی کاهش دهد و از جان مرزبانان ایرانی محافظت کند، اما مشکلاتی نیز برای مردم محلی ایجاد کرده است. دشواری دسترسی کشاورزانی را که زمین‌هایشان در منطقه‌ای حائل واقع در حدفاصل نوار مرزی و دیوار امنیتی قرار دارد، می‌توان از مهم‌ترین مشکلات این دیوار برشمرد.
ساخت دیوار مرزی زهک-هیرمند به طور ۳۰ کیلومتر در سال ۱۳۷۷ و به دنبال افزایش تنش‌های سیاسی و امنیتی بین ایران و طالبان آغاز و تا سال ۱۳۸۲ تکمیل شد.
بخشی از دیوار مرزی/امنیتی زهک-هیرمند
تعجیل در روند ساخت و استفاده از کارشناسان غیرمتخصص سبب شد تا دو هزار هکتار از اراضی کشاورزی زهک و هیرمند در پشت این دیوار محصور بماند. امری که سبب محدودیت‌های زیادی برای کشاورزان محلی شده است؛ کشاورزانی که برای دسترسی به زمین‌هایشان باید از کارت تردد ویژه استفاده کرده و پیش از عبور از دیوار مجوز تردد از مرزبانی دریافت کنند.
به منظور جلوگیری از قاچاق مواد مخدر، سلاح و از همه مهم‌تر سوخت، کشاورزان همه روز باید پس از بازرسی توسط مرزبانان به منظور دسترسی به زمین‌هایشان از دروازه‌های فلزی کوچکی عبور کنند. دروازه‌هایی که حال برخی از نیروهای طالبان به علت عدم آگاهی آن را گذرگاه‌های مرزی ایران و افغانستان تصور کرده‌اند.
شرح درگیری مرزی ایران و طالبان
تصاویر و فیلم‌های منتشر شده نشان‌دهنده آن است که درگیری دست‌کم پس از ظهر شروع شده است. محمدهادی مرعشی، معاون امنیتی-انتظامی استان سیستان و بلوچستان در این باره به صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفت که از روز گذشته ساعت ۹ صبح، کشاورزان مشغول تردد و کار بر روی زمین‌های کشاورزی‌شان بودند و عبور آنها از دیوار امنیتی توسط نیروهای طالبان، عبور از مرز دو کشور تصور شده و سبب تیراندازی آنها به سمت کشاورزان می‌شود.
در پاسخ به تیراندازی نیروهای طالبان به سمت کشاورزان ایرانی، مرزبانان ایرانی نیز در پاسخ به سمت نیروهای طالبان تیراندازی می‌کنند. گروهی دیگر از نیروهای طالبان جهت یاری‌رسانی به دسته اول از زرنج در ولایت نیمروز به منطقه اعزام شده و ساعاتی بعد گروه دیگر سوار بر جیپ‌های زره‌دار هاموی (HUMVEE) از ولایت فراه به نیروهای در حال درگیری با مرزبانان ایرانی ملحق می‌شوند.
نیروهای طالبان در حال اعزام به منطقه درگیری مسلح به تیربارهای سنگین و راکت‌اندازهای آر پی جی با راکت ضد نفر و سوار بر جیپ‌های هاموی.
طالبان خبر از تصرف چند پاسگاه مرزی ایران شامل «دوست محمد» و «بالا سیاه چشمان» را به خبرگزاری‌های افغانستان می‌دهد. اگرچه خبرگزاری‌های حکومتی این خبر را رد کردند، اما انتشار یک فیلم در فضای مجازی از تصرف یا دست‌کم محاصره یکی از پاسگاه‌های مرزی ایران توسط نیروهای طالبان حکایت داشت.
آتش توپخانه ارتش ایران و پایان درگیری
به منظور عقب راندن نیروهای طالبان، یک واحد توپخانه نیروی زمینی ارتش احتمالاً متعلق به گروه ۴۴ توپخانه قاین و اعزامی به منطقه زابل دو توپ کششی دی-۳۰ ساخت روسیه را به نزدیکی محل درگیری منتقل و با استفاده از گلوله‌های ۱۲۲ میلیمتری شدید الانفجار، دست به آتش‌بار به سمت منطقه‌ای از ولایت نیمروز که نیروهای طالبان در آن برای حمله به پاسگاه‌های ایرانی تجمع کرده بودند، می‌زند.
در سوی دیگر، نیروهای واکنش سریع نیروی زمینی ارتش، سوار بر خودروهای حفاظت‌نشده‌ای چون وانت‌های تویوتا هایلوکس مسلح به تیربارهای سنگین دوشکا به منطقه درگیری اعزام شدند تا به مرزبانان گرفتار یاری‌رسانی کنند. علاوه بر این، نیروی انتظامی نیز به اعزام نیروهای کمکی دست زد؛ نیروهایی که به خودروهای زرهی کیا ساخته‌شده در ایران مجهز بودند.
آتش‌بار توپخانه نیروی زمینی ارتش با استفاده از توپ‌های کششی ۱۲۲ میلیمتری دی-۳۰ در منطقه شغالک.
در نتیجه توپ‌باران مناطق تجمع نیروهای طالبان توسط نیروی زمینی ارتش، مقامات طالبان جهت کاهش تنش‌ها و پایان درگیری‌ها اعلام آتش‌بس کردند. متعاقباً نیروهای طالبان مستقر در ولسوالی کنگ نیز با اعزام نمایندگانشان بر سر مجادله مرزی با مرزبانان ایرانی مذاکره و توافقاتی حاصل کردند.
بسیاری از رسانه‌های حکومتی و وابسته به سپاه پاسداران، از جمله فارس‌نیوز و تسنیم با خودداری از ذکر نام طالبان، نیروهایی را که به سمت مرزبانان ایرانی آتش گشودند، اشرار مسلح معرفی کردند. ماه‌هاست که برخی از سران جمهوری اسلامی به منظور مقابله با آنچه «دسیسه‌های غرب جهت ایجاد بحران در مرزهای شرقی ایران» می‌خوانند، از تقبیح و ضدیت با طالبان خودداری کرده‌اند، و در این راستا رسانه‌های حکومتی به تطهیر سازمانی اقدام کرده‌اند که در سال‌های دهه ۱۳۷۰ خورشیدی همواره مهم‌ترین تهدید امنیتی در مرزهای شرقی ایران محسوب می‌شد.