رزمایش «مدافع ثابت قدم ۲۰۲۴» بزرگترین تمرین نظامی کشورهای عضو ناتو از زمان پایان جنگ سرد با حضور بیش از ۹۰ هزار نیروی نظامی آغاز شده است.
این تمرین نظامی به دلیل مقیاس جغرافیایی وسیع و همچنین مدت زمان طولانی آن توجهات زیادی را به خود جلب کرده، ضمن اینکه این مانور نظامی که می‌توان هدفش را «مقابله با تهدید روسیه» دانست در شرایطی برگزار می‌شود که همچنان تهاجم نظامی روسیه به اوکراین ادامه دارد، و متحدان غربی کی‌یف به تلاش‌های خود برای یاری رساندن به اوکراین برای مقابله با ارتش روسیه ادامه می‌دهند.
در این گزارش می‌خواهیم به پرسش‌ها درباره این رزمایش و تبعات آن پاسخ دهیم.
چه نیروهای نظامی در این رزمایش شرکت دارند؟
در این مانور قرار است بیش از ۵۰ کشتی از ناوهای هواپیمابر تا ناوشکن و همچنین بیش از ۸۰ جت جنگنده، هلیکوپتر و پهپاد و همچنین دست‌کم هزار و صد خودروی جنگی شامل ۱۳۳ تانک و ۵۳۳ خودروی رزمی پیاده نظام در آن شرکت کنند.
در مجموع هم بیش از ۹۰ هزار نیروی نظامی در این مانور حضور دارند. تمرین نظامی که در ماه ژانویه شروع شده اما حدود پنج ماه به طول می‌انجامد و تا پایان ماه مه ادامه خواهد داشت. در این رزمایش نیروهای نظامی ۳۱ کشور متحد ناتو و همچنین سوئد که هنوز به صورت رسمی به این پیمان ملحق نشده، شرکت خواهند کرد. گفته می‌شود نظامیان سوئدی در فصل بهار به این رزمایش اضافه خواهند شد.
هدف این رزمایش چیست؟
هرچند در بیانیه ناتو برای برگزاری این مانور اشاره‌ای به نام روسیه نشده، اما واضح است که هدف اصلی آن مقابله با تهدیدی است که ممکن است از جانب مسکو متوجه کشورهای عضو ناتو شود. از سوی دیگر در سند راهبردی اصلی ناتو، مسکو به عنوان مهم‌ترین و مستقیم‌ترین تهدید برای امنیت اعضای این پیمان نظامی معرفی شده است.
کمتر از یک ماه دیگر، تهاجم نظامی روسیه به اوکراین دو ساله خواهد شد. جنگی که مرگبارترین درگیری در خاک اروپا در ۷۰ سال گذشته را به ثبت رسانده و هنوز هم چشم‌اندازی در خصوص پایان آن در دست نیست.
در این مدت نه تنها کشورهای ناتو تمام تلاش خود را برای حمایت از کی‌یف به کار بسته‌اند، که حتی تهدید روسیه باعث شده تا کشورهای دیگری مانند سوئد و فنلاند هم درخواست‌های خود را برای پیوستن به پیمان آتلانتیک شمالی ارائه داده‌اند.
چرا این رزمایش مهم است؟
مانور «مدافع ثابت‌قدم ۲۰۲۴» بزرگترین تمرین نظامی است که از سال ۱۹۸۸ و پس از پایان دوران جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی انجام می‌شود. در آن سال و در طی رزمایش رفورجر حدود ۱۲۵ هزار سرباز در آن تمرین نظامی شرکت کردند.
مقام‌های ناتو گفته‌اند که این رزمایش بر اساس طرح یک حمله فرضی اجرا می‌شود و قرار است در آن آمادگی کشورهای عضو برای پاسخ دادن به حملات احتمالی افزایش یابد. هرچند ناتو می‌گوید این رزمایش علیه هیچ کشوری نیست اما در عین حال تاکید کرده که «در یک محیط امنیتی غیرقابل پیش‌بینی» اعضای این پیمان باید آماده بمانند تا ضمن جلوگیری از تهدیدات از همه متحدان خود دفاع کنند.
در شرایط کنونی برگزاری این رزمایش می‌تواند نخست با هدف بازدارندگی در مقابل حمله احتمالی روسیه به یکی از اعضای ناتو صورت گیرد و در درجه دوم می‌تواند هدفش افزایش حقیقی آمادگی‌های کشورهای عضو برای مقابله با
شرایطی باشد که یک جنگ حقیقی در آن رخ دهد.
مطابق انتظار مقام‌های روسی از برگزاری این رزمایش خرسند نیستند و به صورت علنی هم نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند. الکساندر گروشکو، معاون وزیر خارجه این کشور با اشاره به مانور «مدافع ثابت‌قدم ۲۰۲۴» گفته است که تمرینی در این مقیاس نشان‌دهنده بازگشت نهایی و غیرقابل برگشت ناتو به الگوها و طرح‌های جنگ سرد است.
رزمایش کجا برگزار می‌شود؟
یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد مانور «مدافع ثابت قدم ۲۰۲۴» گستردگی جغرافیایی آن است. بر اساس اعلام مقام‌های ناتو این مانور عمدتاً در فنلاند، استونی، آلمان، یونان، مجارستان، لتونی، لیتوانی، نروژ، لهستان، رومانی، اسلواکی، سوئد و بریتانیا برگزار خواهد شد.
نیروهای دریایی قرار است در کل اقیانوس اطلس از ایالات متحده تا اروپا در این رزمایش حضور داشته باشند. بخش دوم مانور تمرکز ویژه‌ای بر روی استقرار نیروهای واکنش سریع ناتو در لهستان و برای مقابله با تهدیدات در مرز شرقی این کشور خواهد داشت.
یکی دیگر از مکان‌های اصلی این تمرین نظامی کشورهای حوزه بالتیک هستند که بیشترین نگرانی را از حمله احتمالی روسیه دارند.
اولین حرکت در این رزمایش روز ۲۴ ژانویه و با حرکت کشتی آمریکایی یو‌اس‌اس گانستون هال از ویرجینا آغاز شد و پس از یک سری عملیات این کشتی در سراسر اقیانوس اطلس حرکت خواهد کرد.
این رزمایش در واقع از مجموعه‌ای از رزمایش‌های کوچکتر تشکیل شده که از آمریکای شمالی گرفته تا در جناح شرقی ناتو، نزدیک به مرز روسیه برگزار خواهند شد.
آیا خطر جنگ با روسیه جدی است؟
مقام‌های غربی در هفته‌های اخیر اظهارات هشدار دهنده خود را در خصوص احتمال وقوع یک جنگ نظامی با روسیه افزایش داده‌اند. در تازه‌ترین مورد، پاتریک سندرز، فرمانده نیروهای مسلح بریتانیا روز ۲۴ ژانویه از مقام‌های دولت این کشور خواسته بود که مردم را برای جنگ احتمالی با روسیه آماده کنند.
این ژنرال بریتانیایی همچنین خطاب به مردم کشورش گفته بود که باید آماده نبرد با مسکو باشند. یک هفته پیش از آن هم بوریس پیستوریوس هشدار داده بود که ممکن است جنگ اوکراین گسترش یابد و روسیه در پنج تا هشت سال آینده به ائتلاف نظامی ناتو حمله کند.
در سوئد هم مقام‌های نظامی این کشور به مردم خود هشدار داده‌اند که احتمال جنگ با روسیه وجود دارد و شهروندان سوئدی باید خود را آماده شرایط اضطراری کنند.
بیشتر در این باره: اردوغان درباره پیوستن سوئد به ناتو چه می‌خواست و چه نصیبش شد؟این در حالی است که پیشتر و در روز هفت دسامبر ۲۰۲۳، جو بایدن، هشدار داده بود که اگر روسیه در اوکراین موفق شود، احتمالاً به یک کشور عضو ناتو حمله خواهد کرد که این باعث راه افتادن یک درگیری جهانی خواهد شد.
با جدی‌تر شدن بحث‌ها پیرامون احتمال حمله روسیه، روز ۱۹ ژانویه سه کشور لیتوانی، لتونی و استونی برای ایجاد منطقه دفاعی مشترک بالتیک در مرزهای خود با روسیه و بلاروس به توافق رسیدند. با این حال ژنرال والدماراس روپسیس، فرمانده نیروهای مسلح لیتوانی، روز ۲۵ ژانویه در گفت‌وگو با یک رادیو در کشورش پیش‌بینی کرد که امسال و سال آینده احتمال وقوع یک جنگ بین روسیه و ناتو بسیار کم است.
در مقابل سرگئی ناریشکین، رئيس سرویس اطلاعات خارجی روسیه می‌گوید تنها هدف گمانه‌زنی‌های کشورهای غربی درباره حمله احتمالی مسکو به ناتو، ترساندن روسیه و وادار کردن مسکو به رها کردن اهدافش در اوکراین است.
همچنین سرگئي لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه هم روز ۲۴ ژانویه در نشست شورای امنیت سازمان ملل تأکید کرد که این کشور «هرگز تمایل و نیازی به حمله به هیچ کشوری در اروپا» ندارد.
این هشدارهای مقام‌های غربی هرچند می‌تواند نوعی جنبه بازدارندگی داشته باشد اما تأکید مکرر آن از سوی فرماندهان نظامی کشورهای مختلف عضو ناتو، نگرانی‌ها را از جدی بودن سایه جنگ بر سر اروپا افزایش داده است.