سوئد در اروپای شمالی که به مدت دو قرن بی‌طرفی پیشه کرده بود و در دوران دو جنگ جهانی و جنگ سرد در قرن بیستم این سیاست خود را حفظ کرده بود، سرانجام اوایل اسفند امسال با تصویب پارلمان مجارستان، به عنوان آخرین کشور عضو ناتو، به پیمان آتلانتیک شمالی پیوست.
پیشتر نیز فنلاند به‌دنبال حمله روسیه به اوکراین در پنجم اسفند ۱۴۰۰، سیاست بی‌طرفی خود را کنار گذاشته و به ناتو پیوسته بود تا این پیمان مواضع خود را در جبهه شمالی اروپا تقویت کند.
ریکارد یوزویاک، دبیر بخش اروپای رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی، در مقاله‌ای به این موضوع پرداخته است که عضویت سوئد در ناتو چه آورده‌ای برای پیمان خواهد داشت.
آنچه باید بدانید
ناتو حدود ۱۸ ماه انتظار کشید تا ترکیه و مجارستان عضویت سوئد در پیمان آتلانتیک شمالی را تصویب کنند. به‌رغم این انتظار طولانی، هیجانی در بروکسل درباره این سی‌ودومین عضو به چشم می‌خورد. یک دیپلمات عضو ناتو به من گفت که سوئد «حلقه مفقوده پازل» تکمیل ساختار امنیتی این پیمان در مناطق اسکاندیناوی، قطب شمال و بالتیک بود.
برای درک این موضوع بهتر است نگاهی به نقشه بیندازیم. سوئد پنجمین کشور بزرگ اروپاست- وسیع‌تر از آلمان- که طول آن از شمال تا جنوب ۱۶۰۰ کیلومتر است با ساحلی دو برابر این فاصله. از اظهارات مقام‌های متعدد ناتو چنین برمی‌آید که نقش سوئد در این پیمان بر دو حوزه عمده متمرکز خواهد بود:
بیشتر در این باره: اردوغان درباره پیوستن سوئد به ناتو چه می‌خواست و چه نصیبش شد؟نخست، این کشور گذرگاهی برای فعالیت‌های نظامی در اروپای شمالی خواهد بود که سوئد را به دیگر کشورهای شمال اروپا یعنی دانمارک، فنلاند، ایسلند و نروژ پیوند می‌دهد؛ همه این کشورها برای نخستین بار در تاریخ مدرن همزمان در یک اتحاد نظامی حضور دارند. اگر به سال ۲۰۰۹ برگردیم، این گروه پنجگانه بر سر همکاری دفاعی اروپای شمالی (نوردِفکو) به توافق رسیدند، که گرچه یک پیمان دفاعی مشترک نیست اما دارای برخی ویژگی‌های آن است- مثلا، اعضاء اجازه دارند که به حریم هوایی و ساختار نظامی یکدیگر دسترسی داشته باشند. با پیوستن سوئد [به ناتو]، هم‌اکنون زمینه خوبی برای همگرایی و همکاری منطقه‌ای بوجود می‌آید.
دوم، سوئد با فراهم کردن پشتیبانی سریع دریایی و هوایی و افزایش شمار نیروهای نظامی، دفاع بین سه کشور بالتیک (لتونی، استونی و لیتوانی) که اعضای ناتو هستند را تقویت خواهد کرد؛ به عنوان مثال، این کشور قرار است از سال ۲۰۲۵ حدود ۸۰۰ نیروی نظامی به تیپ ناتو در لتونی اعزام کند. پیشتر تاکید روی به اصطلاح «نیروهای سیم تله» در کشورهای بالتیک بود، بر اساس یک استراتژی برای کند کردن حرکت دشمن و سپس انجام ضدحملات و بازپس‌گیری قلمرو از دست رفته. اما با پشتیبانی سوئد، تمرکز روی این خواهد بود که حتی یک اینچ از قلمرو [ناتو] از دست نرود.
سابقه موضوع
شاید واضح‌ترین نتیجه پیوستن سوئد به ناتو این است که با توجه به محاصره قلمرو بیرونی کالینینگراد روسیه توسط کشورهای عضو پیمان آتلانتیک شمالی و همچنین کنترل نوار ساحلی شمال و جنوب خلیج فنلاند که به دومین شهر بزرگ روسیه، سنت‌پترزبورگ ختم می‌شود، دریای بالتیک اساسا به «دریاچه ناتو» بدل خواهد شد.
گوتلند، بزرگترین جزیره دریای بالتیک، به‌طور ناگهانی اهمیت کلیدی پیدا خواهد کرد. این جزیره که بخشی از سوئد است و تنها ۳۰۰ کیلومتر از کالینینگراد فاصله دارد، از تاسیسات جدید نظامی برخوردار خواهد شد. بندر اصلی نظامی در گوتلند توسعه خواهد یافت و یک هنگ محلی که سال‌ها پیش منحل شده بود، جانی دوباره خواهد یافت.
سوئد خط راه‌آهن خود را بازسازی می‌کند به‌طوری که قادر به حمل‌ونقل محموله‌های بزرگتر نظامی در سراسر کشور باشد. ظرفیت نظامی گوتنبرگ، دومین شهر و بزرگترین بندر سوئد، در ساحل غربی کشور افزایش خواهد یافت و احتمالا به گذرگاه اصلی و نقطه ورود تجهیزات و نیروهای نظامی ناتو بدل می‌شود.
بیشتر در این باره: از مثلث استثنایی فنلاند، سوئد و ناتو چه می‌دانید؟سوئد که در حال حاضر ارتباط کامل با ناتو دارد و از سال ۱۹۹۴ بخشی از برنامه مشارکت این پیمان برای صلح است، در بیست سال بعد به یک شریک این پیمان نظامی برای فرصت‌های پیشرفته تبدیل شد. این به معنای همکاری عمیق‌تر، تمرین‌های مشترک منظم و عملیات مشترک بیشتر با این پیمان غربی است که نیروهای آن در افغانستان و بوسنی و هرزه‌گوین تحت فرماندهی ناتو عمل می‌کردند.
سوئد هم‌اکنون به هدف مطلوب ناتو مبنی بر اختصاص حداقل دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود به امور دفاعی دست یافته است، دستاوردی که بسیاری از کشورهای عضو این پیمان هنوز به آن نرسیده‌اند. استکهلم در دسامبر ۲۰۲۳ یک موافقتنامه همکاری دفاعی با ایالات متحده امضاء کرد که به آمریکا اجازه می‌دهد تا تجهیزات و نیروهای نظامی خود را در خاک سوئد مستقر کند. اما این کشور به مانند دیگر اعضای ناتو در اروپای شمالی، میزبان سلاح‌های هسته‌ای یا پایگاه‌های دائمی ناتو نخواهد بود.
کندوکاو موضوع
- دیگر جنبه‌ای که بسیاری از مقام‌های ناتو به عنوان ارزش افزوده روی آن انگشت می‌گذارند، تسلیحاتی است که سوئد به این پیمان نظامی خواهد آورد. ارزیابی این است که این کشور دارای دو سرمایه نظامی در سطح جهانی است: زیردریایی‌هایی که قادرند بخش‌های زیادی از دریای بالتیک را کنترل کرده و هر حرکت روسیه را زیرنظر داشته باشند؛ و جت‌های جنگنده جاس ۳۹ گریپن که تولید شرکت ساب سوئد است. سوئد با پیوستن به ناتو کل ناوگان جت‌های جنگنده اروپای شمالی که بالغ بر ۲۵۰ فروند است را به این پیمان می‌آورد. استکهلم در نظر دارد که برخی از آن‌ها را در اختیار اوکراین قرار دهد. سوئد می‌تواند به یک مشارکت‌کننده فعال در نظارت هوایی ناتو تبدیل شود، و نه فقط بر فراز دریای بالتیک.
- موضوع فقط جت‌های جنگنده نیست. سوئد یکی از بزرگترین صادرکنندگان تسلیحات در جهان به شمار می‌رود، مشخصا به آمریکا، و در زمینه تولید سلاح‌های هدایت‌شونده، تسلیحات ضدتانک و خودروهای زرهی شهرت دارد.
- البته برخی نقاط ضعف هم به چشم می‌خورد. ارتش ۳۸ هزار نفره سوئد نسبتا کوچک است و توسعه آن می‌تواند هزینه‌بر باشد. این کشور همچنین فاقد نیروی دریایی بزرگتر از قبیل کشتی‌های بزرگ بوده و بیشتر متکی به کشتی‌های کوچک‌تر است که قابلیت‌های دفاع هوایی پایینی دارند.
- منطقه اروپای شمالی/ بالتیک تحت دو فرماندهی مختلف نیروهای مشترک عمل خواهند کرد. سوئد به دانمارک، فنلاند و سه کشور بالتیک می‌پیوندد که ذیل فرماندهی ناتو در برونسوم هلند عمل می‌کنند، در حالی که نروژ تحت فرماندهی نورفولک، در ویرجینیا، است که عمده وظایف آن رسیدگی به امور امنیتی و چالش‌ها در اقیانوس اطلس است. از صحبت با مقام‌های ناتو که با موضوع آشنایی دارند، چنین برمی‌آید که برای پیمان آتلانتیک شمالی به‌طور نمادین مهم بود که دریای بالتیک به دو بخش تقسیم نشود؛ این‌که استونی، لتونی و لیتوانی در یک طرف و سوئد در طرف دیگر باشد.