در روزهای پایانی بزرگ‌ترین نشست بین‌المللی تنوع زیستی پس از شروع همه‌گیری جهانی کرونا، یک زن از کشور امارات به‌عنوان رئیس یکی از مهم‌ترین نهادهای بین‌المللی حفاظت از طبیعت انتخاب شد.
اعضای اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) رزان خلیفه المبارک، رئیس سازمان محیط‌زیست ابوظبی، را برای ریاست این نهاد بین‌المللی برگزیدند.
نشست بین‌المللی تنوع زیستی روز جمعه ۱۲ شهریور در شهر مارسی فرانسه با سخنان امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، افتتاح شد و به‌مدت هشت روز ادامه داشت؛ همایشی جهانی که مکرون در افتتاحیه‌اش گفت: «برای یک سیارهٔ بیمار واکسنی وجود ندارد.»
رزان خلیفه المبارک کیست؟
دو روز پیش از پایان نشست بین‌المللی، رئیس اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی بر اساس رأی‌گیری انتخاب شد. رزان خلیفه المبارک نخستین زن عرب و دومین زنی است که پس از ۷۳ سال از تشکیل این سازمان بین‌المللی به ریاست آن رسیده است. در سال‌های پیش از انقلاب ۵۷ ایران، اسکندر فیروز، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست ایران، عضو هیئت‌‌رئیسهٔ این سازمان بود.
خلیفه المبارک در مقام ریاست سازمان محیط زیست ابوظبی، که بزرگ‌ترین سازمان نظارتی محیط زیستی در منطقهٔ خلیج فارس است، دولت امارات را متقاعد کرد مساحت مناطق حفاظت‌شدهٔ این کشور را به دو برابر افزایش دهد و میزان تولید گازهای گلخانه‌ای را که باعث تغییرات اقلیمی می‌شوند، تا سال ۲۰۳۰ به میزان ۴۲ درصد کاهش دهد.
او همچنین برای معرفی مجدد گونه‌های منقرض‌شده در طبیعت نظیر اریکس شاخ شمشیری در سطح جهانی فعالیت‌های گسترده‌ای داشته است. مبارک در عین حال از مؤسسان نهادی به‌نام «صندوق محمد بن زاید برای حفاظت گونه‌ها» است. تحت نظارت و مدیریت او پروژه‌های حفاظتی در بیش از ۱۶۰ کشور جهان برای نجات بیش از دو هزار گونه مختلف اجرایی شده است.
خلیفه المبارک به‌عنوان مدیر عامل سازمان غیردولتی طبیعت امارات، که با صندوق جهانی حیات وحش هم همکاری نزدیکی دارد، در حفاظت مرجان‌ها و مناطق زادآوری و مهاجرت لاک‌پشت‌های دریایی نقشی اساسی ایفا کرده است. او قبلاً از اعضای هیئت‌مدیره شرکت مصدر بود که سبب شد این شرکت به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکنندهٔ انرژی‌های پاک در خاورمیانه بدل شود. این شرکت از سال ۲۰۰۶ تا کنون بیش از ۱۳ و نیم میلیارد دلار در صنایع انرژی خورشیدی و بادی در ۲۵ کشور سرمایه‌گذاری کرده است.
رزان خلیفه المبارک مدرک فوق‌لیسانس خود را از کالج دانشگاهی لندن و مدرک لیسانس خود را از دانشگاه تافت در بوستون آمریکا در رشتهٔ مطالعات محیط زیست و روابط بین‌الملل دریافت کرده است.
سخنرانی امانوئل مکرون در افتتاحیه
رئیس‌جمهور فرانسه در سخنارنی خود در همایش جهانی تنوع زیستی با اشارهٔ مجدد به هشدار دانشمندان مبنی بر ضرورت حل بحران تغییرات اقلیمی، از جهانیان خواست برای حفاظت از تنوع زیستی با جدیت بیشتری عمل کنند و افزود استفاده از سموم کشاورزی، ایجاد آلودگی‌های ناشی از پلاستیک و مصرف مواد خام که تولیدشان نابودکنندهٔ جنگل‌های بارانی است، باید هر چه سریع‌تر متوقف شوند.
امانوئل مکرون در همایش اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت در حال استقبال از هریسون فورد، سوم سپتامبر ۲۰۲۱
به گزارش گاردین، رئیس‌جمهوری فرانسه در این سخنرانی طولانی همچنین گفت که جهان باید اهداف و تعهدات مالی مشترکی داشته باشد که هم به حفظ طبیعت و هم به مهار تغییرات اقلیمی بینجامد. او همچنین تأکید کرد که مناطق قطبی به‌عنوان «دارایی‌های مشترک جهانی» به رسمیت شناخته شوند.
دانشمندان تخمین زده‌اند ۱۳۵هزار گونه در بیش از نیم قرن گذشته به دلیل از دست رفتن زیستگاه‌ها، بهره‌برداری بیش از حد و تجارت غیرقانونی در معرض خطر انقراض و نابودی همیشگی قرار گرفته‌اند. به‌عنوان مثال گربه‌های بزرگ‌جثه (نظیر شیر، ببر، پلنگ و یوزپلنگ) حدود ۹۰ درصد از جمعیت و زیستگاه‌هایشان را از دست داده‌اند، به‌طوری که تنها بیست هزار شیر، هفت هزار یوزپلنگ، چهار هزار ببر و چند ده پلنگ آمور در طبیعت باقی مانده‌اند.
هریسون فورد: نیروی تازه نفس در راه است
در افتتاحیهٔ این نشست که پس از یک سال تأخیر با حضور هزاران دانشمند، کارشناس و مقامات رسمی کشورها برگزار شد، هریسون فورد، بازیگر سرشناس هالیوود و فعال محیط زیست، نیز به‌عنوان سخنران حضور داشت.
هریسون فورد در همایش جهانی تنوع زیستی، سوم سپتامبر ۲۰۲۱
هریسون فورد در سخنرانی خود به‌نمایندگی از یک سازمان غیرانتفاعی به نام حفاظت جهانی (Conservation International) ضمن ادای احترام به نسل جوانان فعال و حافظ محیط زیست گفت:
«نیروهای تازه‌نفسِ پشتیبانی در راه‌اند. آن‌ها امروز در کلاس درس نشسته‌اند، در عملیات صحرایی و مطالعات میدانی فعال‌اند یا پایان‌نامه‌های خود را می‌نویسند. آنان راهپیمایی‌های اعتراضی را رهبری و گروه‌های مردمی را سازماندهی می‌کنند. این جوانان می‌آموزند چگونه احساسات را به پیشرفت در کار و قدرت بدل کنند. آن‌ها امروز این‌جا نیستند، اما چند سال دیگر این‌جا خواهند بود.»
هریسون فورد که کارزاری را هم برای حفاظت جنگل‌های آمازون راه‌اندازی کرده است، به نقش ضروری مردم بومی در حفاظت از طبیعت نیز اشاره کرد.
مردم بومی، همواره در حاشیه
در این نشست گروه‌هایی از مردم بومی، دانشگاهیان و برگزارکنندگان کارزارهای آگاهی‌رسانی از ۱۸ کشور با شعار «سرزمین ما، طبیعت ما» حضور داشتند. آنان خواستار نشان دادن اثرات منفی فعالیت‌هایی بودند که با بلندپروازی‌های بین‌المللی و به‌منظور حفاظت حیات وحش زندگی مردم بومی را تحت‌تأثیر قرار داده است.
با این‌که بیش از ۷۰ سال از تأسیس اتحادیهٔ جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی می‌گذرد، این نخستین بار است که از مردم بومی و دانش آنان برای حفظ طبیعت استقبال شده است.
بیشتر در این باره: پیش‌بینی بانک جهانی: ۲۰۰ میلیون مهاجرت داخلی تا سال ۲۰۵۰ تحت تاثير تغییرات اقلیمیروزنامه پولیتیکو در همین مورد نوشت که بومیان چهار درصد جمعیت جهان را به خود اختصاص می‌دهند اما در ۲۴ درصد مساحت کرهٔ زمین گسترده‌اند؛ مناطقی شکننده که بیش از هشتاد درصد تنوع زیستی را در خود جای داده است.
«حضور مردم چالشِ اصلی حفاظت تنوع زیستی است، وگرنه مثل یک دژ نظامی منطقه‌ای را حفاظت کردن کار دشواری نیست.» این جملهٔ سینا کنیانکی، مدیر کمیته هماهنگی مردم بومی آفریقا، است.
بر اساس این گزارش، مردم بومی یکی از موضوعات دستور جلسه کنفرانس آتی کنوانسیون تنوع زیستی در چین خواهد بود که قرار بود مقدمات آن در نشست اخیر بررسی شود. مردم بومی شرکت‌کننده در نشست اخیر اما عقیده دارند از آنان فقط برای رنگ‌ولعاب سخنرانی‌ها استفاده می‌شود و در عمل هیچ اثر مثبتی برای‌شان در پی نخواهد داشت. اغلب مردم بومی به کنفرانس‌ها و مذاکرات مهم دعوت نمی‌شوند و خودشان نیز به اندازه کافی منابع مالی ندارد تا نمایندگان‌‌شان را به چنین مراسمی بفرستند.
به‌نوشتهٔ پولیتیکو، برخی از سبزهای افراطی نگران‌اند با اجرای روش‌های سختگیرانهٔ حفاظت از سرزمین‌های در معرض تهدید، مالکیت اراضی مردم بومی از آنان سلب شود.
شماری از سازمان‌های حقوق بشری یک هفته پیش از شروع نشست اخیر فعالیت‌هایی اعتراضی علیه آن آغاز کردند و مدعی شدند حقوق انسانی مردم بومی به نام حفاظت از طبیعت زیر پا گذاشته شده است. این اتهام دستاویزی بود برای گروه شورش انقراض (Extinction Rebellion) که دفتر مرکزی صندوق جهانی حیات‌وحش (WWF) در لندن را اشغال کنند.