رئیس جمهوری آمریکا روز چهارشنبه راهی ریاض، پایتخت عربستان سعودی، شد تا پس از توقفی چند ساعته در ریاض و گفت‌وگو با پادشاه عربستان، راهی قاهره شود تا روز پنج‌شنبه سخنرانی تاریخی خود خطاب به جهان اسلام را در آنجا ایراد کند.
محورهایی که آقای اوباما در سخنرانی روز پنج‌شنبه‌اش مطرح خواهد کرد موضوع حدس و گمان‌هایی قرار گرفته است.
رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید، گفته است باراک اوباما در طول این سفر بر پایبندی‌اش به ارتقاء روابط آمریکا با جهان اسلام تاکید خواهد کرد.
شماری دیگر نیز حدس زده‌اند که آقای اوباما سخنرانی‌اش را به طرح موضوعاتی دشوار، از قبیل خشونت‌های بنیادگرایان اسلامی، پرونده هسته‌ای ایران و منازعه اسرائیل - فلسطینیان اختصاص خواهد داد.
حتی شهروندان عادی مصری نیز در قهوه‌خانه‌ها و خیابان‌های قاهره این سفر و سخنرانی باراک اوباما را دستمایه گفت‌وگوهای خود قرار داده‌اند.
آقای اوباما گفته است که آمریکا تمایل دارد مسلمانان جهان را با «زبان احترام» خطاب کند.
اما به هر روی، انتظارات نسبت به این سخنرانی کمی متعدد و پیچیده شده است.
عماد جاد، تحلیلگر مرکز مطالعات استراتژیک و سیاسی الاهرام در قاهره، به رادیو اروپای آزاد / رادیو آزادی می‌گوید: «یک انتظار این است که سفر پرزیدنت اوباما و سخنرانی او در مصر، فصلی جدید در روابط آمریکا با جهان عرب و جهان اسلام بگشاید. انتظار دیگر هم این است که آقای اوباما بروشنی از مصالحه حرف بزند و به کار بردن عباراتی همچون جنگ علیه ترور را متوقف کند. و البته انتظار دیگر هم این است که او راه حلی سیاسی برای موضوع فلسطین ارائه دهد. این موضوع جوهر اصلی منازعات در خاورمیانه به شمار می‌رود.»
باراک اوباما گفته است که نمی‌توان روابط آمریکا با جهان اسلام را تنها از زاویه یک موضوع، مثلا موضوع منازعه اسرائیل - فلسطینی‌ها، نگریست. به گفته او، واقعیت پیچیده‌تر است و پای موضوعات دیگری همچون ایران، سوریه، لبنان، افغانستان و پاکستان هم در میان است.
پس از آن که اوباما از اسرائیل خواست شهرک‌سازی در سرزمین‌های اشغالی را متوقف کند امیدها به یافتن راه‌حلی برای دستیابی به صلح در خاورمیانه فزونی یافت. البته بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، هنوز این خواسته را نپذیرفته و آن را رد کرده است.
شماری از رهبران عرب می‌گویند کلید اصلی بهبود روابط دنیای اسلام با آمریکا پیدا کردن راه حلی برای منازعه اسرائیل و فلسطینیان است.
اما به باور شماری از کارشناسان، رهبران عرب از آن رو چنین حرف‌هایی بر زبان می‌آورند که مشکلات داخلی کشورهایشان، و از جمله پایین بودن شاخص‌های دموکراسی در حکومت‌هایشان، را به فراموشی بسپرند و از خاطرها بزدایند.
مصطفی آکیول، تحلیلگر سیاسی روزنامه «حریت» چاپ استانبول، می‌گوید که علی رغم این که مسلمانان نسبت به آمریکا دیدگاه‌هایی منفی دارند (به ویژه پس از اقدامات دولت جرج بوش، نظیر حمله به عراق، انتشار گزارش‌هایی در باره شکنجه شدن شبه‌نظامیان مسلمان در زندان‌های نظامی آمریکایی، و به بن‌بست رسیدن مذاکرات صلح خاورمیانه) با این حال مردمان منطقه باید به این فکر بیفتند که چرا معیارهای دموکراسی در کشورهایشان تا این حد ضعیف است و چرا آمارهای نقض حقوق بشر در میان‌شان بدین سان است.
آقای آکیول می‌گوید: «موضوع این است که وقتی از مسلمانان در باره این چیزها سوال می‌شود، می‌گویند بله! ممکن است که این مسأله‌ای ناخوشایند باشد. اما در باره فلان مسأله چه می‌گویید؟ بعد شروع می‌کنند مثلا از سیاست خارجی کشورهای غربی مثال می‌آورند. به همین دلیل است که می‌گویم برای کشورهای غربی و خصوصا آمریکا بسیار مهم است که به عنوان قدرت‌هایی حامی عدالت نمایان شوند. آن گونه است که آمریکا می‌تواند نفوذ بیشتری برای انتقاد از نبود آزادی و پایین بودن شاخص‌های دموکراسی در کشورهای اسلامی داشته باشد.»
از سوی دیگر بلیک هانشل، مدیر مسئول نشریه فارن پالیسی، که خود سال‌ها در خاورمیانه سکونت داشته است، نیز می‌گوید: «این سخنرانی یکی از دشوارترین سخنرانی‌های اوباما تاکنون است. به نظر من که دشوارترین است. یکی از دشواری‌هایش هم این است که تلاش کند انتظاراتی را که از او در موضوع خاورمیانه و در موضوع توسعه دموکراسی می‌رود پایین نگه دارد اما ضمنا نشان دهد که جرج بوشی دیگر نیست.»
با این همه یک مصری می‌گوید این سخنرانی تغییری در پی نخواهد داشت. فهمی هویدی، نویسنده مصری، می‌گوید: «در باره سفر پرزیدنت اوباما به مصر بشدت غلو شده. گمان نمی‌کنم اوباما پیام خاصی برای مسلمانان داشته باشد. او قبل از این در مناسبت‌های مختلف، چندین پیام داده است. مثلا همین پیام اخیرش که گفت آمریکا با اسلام در جنگ نیست. یا آن پیام دیگرش به هنگام سفر به ترکیه یا پیام نوروزی‌اش به ایرانیان. اوباما برای موضوعی مرتبط با خاورمیانه به منطقه می‌آید. بنابر این سخنرانی‌اش نه در باره جهان اسلام، بلکه در درجه اول برای جهان عرب است.»
با این حال یک شهروند مصری، که مادر دو فرزند است، می‌گوید از سفر اوباما به کشورش استقبال می‌کند. خانم فطن مصطفی می‌گوید: «من امیدوارم این سفر به بهبود روابط منجر شود. امیدوارم به راه حلی برای معضل طولانی اسرائیل و فلسطینی‌ها منجر شود. البته دلم می‌خواهد این سفر کمک کند که تصویر جهان عرب نزد دیگران بهتر شود و تصویر آمریکا هم نزد عرب‌ها بهبود بیابد.»
در حالی که سراسر قاهره در وضعیتی امنیتی فرو رفته، پلیس‌ها و نیروهای امنیتی در همه جا دیده می‌شوند، و پرچم‌های آمریکا و مصر در دو کرانه نیل به اهتزاز درآمده است نگاه‌ها به ورود باراک اوباما دوخته شده است که در و سخنرانی روز پنج‌شنبه‌اش چه خواهد گفت.
محورهایی که آقای اوباما در سخنرانی روز پنج‌شنبه‌اش مطرح خواهد کرد موضوع حدس و گمان‌هایی قرار گرفته است.
رابرت گیبس، سخنگوی کاخ سفید، گفته است باراک اوباما در طول این سفر بر پایبندی‌اش به ارتقاء روابط آمریکا با جهان اسلام تاکید خواهد کرد.
شماری دیگر نیز حدس زده‌اند که آقای اوباما سخنرانی‌اش را به طرح موضوعاتی دشوار، از قبیل خشونت‌های بنیادگرایان اسلامی، پرونده هسته‌ای ایران و منازعه اسرائیل - فلسطینیان اختصاص خواهد داد.
حتی شهروندان عادی مصری نیز در قهوه‌خانه‌ها و خیابان‌های قاهره این سفر و سخنرانی باراک اوباما را دستمایه گفت‌وگوهای خود قرار داده‌اند.
آقای اوباما گفته است که آمریکا تمایل دارد مسلمانان جهان را با «زبان احترام» خطاب کند.
اما به هر روی، انتظارات نسبت به این سخنرانی کمی متعدد و پیچیده شده است.
عماد جاد، تحلیلگر مرکز مطالعات استراتژیک و سیاسی الاهرام در قاهره، به رادیو اروپای آزاد / رادیو آزادی می‌گوید: «یک انتظار این است که سفر پرزیدنت اوباما و سخنرانی او در مصر، فصلی جدید در روابط آمریکا با جهان عرب و جهان اسلام بگشاید. انتظار دیگر هم این است که آقای اوباما بروشنی از مصالحه حرف بزند و به کار بردن عباراتی همچون جنگ علیه ترور را متوقف کند. و البته انتظار دیگر هم این است که او راه حلی سیاسی برای موضوع فلسطین ارائه دهد. این موضوع جوهر اصلی منازعات در خاورمیانه به شمار می‌رود.»
باراک اوباما گفته است که نمی‌توان روابط آمریکا با جهان اسلام را تنها از زاویه یک موضوع، مثلا موضوع منازعه اسرائیل - فلسطینی‌ها، نگریست. به گفته او، واقعیت پیچیده‌تر است و پای موضوعات دیگری همچون ایران، سوریه، لبنان، افغانستان و پاکستان هم در میان است.
پس از آن که اوباما از اسرائیل خواست شهرک‌سازی در سرزمین‌های اشغالی را متوقف کند امیدها به یافتن راه‌حلی برای دستیابی به صلح در خاورمیانه فزونی یافت. البته بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، هنوز این خواسته را نپذیرفته و آن را رد کرده است.
شماری از رهبران عرب می‌گویند کلید اصلی بهبود روابط دنیای اسلام با آمریکا پیدا کردن راه حلی برای منازعه اسرائیل و فلسطینیان است.
اما به باور شماری از کارشناسان، رهبران عرب از آن رو چنین حرف‌هایی بر زبان می‌آورند که مشکلات داخلی کشورهایشان، و از جمله پایین بودن شاخص‌های دموکراسی در حکومت‌هایشان، را به فراموشی بسپرند و از خاطرها بزدایند.
مصطفی آکیول، تحلیلگر سیاسی روزنامه «حریت» چاپ استانبول، می‌گوید که علی رغم این که مسلمانان نسبت به آمریکا دیدگاه‌هایی منفی دارند (به ویژه پس از اقدامات دولت جرج بوش، نظیر حمله به عراق، انتشار گزارش‌هایی در باره شکنجه شدن شبه‌نظامیان مسلمان در زندان‌های نظامی آمریکایی، و به بن‌بست رسیدن مذاکرات صلح خاورمیانه) با این حال مردمان منطقه باید به این فکر بیفتند که چرا معیارهای دموکراسی در کشورهایشان تا این حد ضعیف است و چرا آمارهای نقض حقوق بشر در میان‌شان بدین سان است.
آقای آکیول می‌گوید: «موضوع این است که وقتی از مسلمانان در باره این چیزها سوال می‌شود، می‌گویند بله! ممکن است که این مسأله‌ای ناخوشایند باشد. اما در باره فلان مسأله چه می‌گویید؟ بعد شروع می‌کنند مثلا از سیاست خارجی کشورهای غربی مثال می‌آورند. به همین دلیل است که می‌گویم برای کشورهای غربی و خصوصا آمریکا بسیار مهم است که به عنوان قدرت‌هایی حامی عدالت نمایان شوند. آن گونه است که آمریکا می‌تواند نفوذ بیشتری برای انتقاد از نبود آزادی و پایین بودن شاخص‌های دموکراسی در کشورهای اسلامی داشته باشد.»
از سوی دیگر بلیک هانشل، مدیر مسئول نشریه فارن پالیسی، که خود سال‌ها در خاورمیانه سکونت داشته است، نیز می‌گوید: «این سخنرانی یکی از دشوارترین سخنرانی‌های اوباما تاکنون است. به نظر من که دشوارترین است. یکی از دشواری‌هایش هم این است که تلاش کند انتظاراتی را که از او در موضوع خاورمیانه و در موضوع توسعه دموکراسی می‌رود پایین نگه دارد اما ضمنا نشان دهد که جرج بوشی دیگر نیست.»
با این همه یک مصری می‌گوید این سخنرانی تغییری در پی نخواهد داشت. فهمی هویدی، نویسنده مصری، می‌گوید: «در باره سفر پرزیدنت اوباما به مصر بشدت غلو شده. گمان نمی‌کنم اوباما پیام خاصی برای مسلمانان داشته باشد. او قبل از این در مناسبت‌های مختلف، چندین پیام داده است. مثلا همین پیام اخیرش که گفت آمریکا با اسلام در جنگ نیست. یا آن پیام دیگرش به هنگام سفر به ترکیه یا پیام نوروزی‌اش به ایرانیان. اوباما برای موضوعی مرتبط با خاورمیانه به منطقه می‌آید. بنابر این سخنرانی‌اش نه در باره جهان اسلام، بلکه در درجه اول برای جهان عرب است.»
با این حال یک شهروند مصری، که مادر دو فرزند است، می‌گوید از سفر اوباما به کشورش استقبال می‌کند. خانم فطن مصطفی می‌گوید: «من امیدوارم این سفر به بهبود روابط منجر شود. امیدوارم به راه حلی برای معضل طولانی اسرائیل و فلسطینی‌ها منجر شود. البته دلم می‌خواهد این سفر کمک کند که تصویر جهان عرب نزد دیگران بهتر شود و تصویر آمریکا هم نزد عرب‌ها بهبود بیابد.»
در حالی که سراسر قاهره در وضعیتی امنیتی فرو رفته، پلیس‌ها و نیروهای امنیتی در همه جا دیده می‌شوند، و پرچم‌های آمریکا و مصر در دو کرانه نیل به اهتزاز درآمده است نگاه‌ها به ورود باراک اوباما دوخته شده است که در و سخنرانی روز پنج‌شنبه‌اش چه خواهد گفت.
