آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در تازهترین سخنرانی خود «پاره کردن عکس» آیت‌الله خمینی را نتیجه «خطای» نامزدان معترض انتخابات ریاست جمهوری دانست.
آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با طلاب حوزه‌های علمیه قم، شش روز پس از اعتراضات روز دانشجو در دانشگاه‌های ایران، گفت: «پایبندی به قانون اقتضا می‌کند که انسان این رئیس‌جمهوری را که انتخاب شده است و لو قبول نداشته باشد... در مقابل قانون خضوع کند.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود به مخالفان جنبش اعتراضی در ایران گفت: «کسانی که در مقابل شما قرار دارند، کسانی نیستند که ریشه داشته باشند و بتوانند در مقابل عظمت انقلاب مقاومت کنند... خواهید دید که مخالفان در مقابل چشم شما نابود خواهند شد.» آقای خامنه‌ای در عین حال از هواداران خود خواست تا آرامش خود را حفظ کنند و گفت که تشنج به مصلحت نیست.
طی روزهای گذشته و پس از گسترش اعتراض‌های دانشجویی ۱۶ آذر به دانشگاه‌های مختلف ایران هوادران دولت و مخالفان «جنبش سبز» از صحنه‌های پاره شده عکس آیت‌الله خامنه‌ای که به کرات از تلویزیون دولتی ایران پخش شد، برای حمله به رهبران مخالف دولت و معترضان استفاده کردند.
تازهترین واکنش به معترضان و جنبش اعتراضی را می‌توان در گفته‌های رهبر جمهوری اسلامی یافت.
در پایین نظر دو تن از تحلیلگران سیاسی را در مورد این تازهترین سخنرانی و انتقادها می‌خوانید؛ فرخ نگهدار، تحلیلگر سیاسی در لندن و سعید رضوی فقیه، دیگر تحلیلگر سیاسی در ایران.
فرخ نگهدار: آقای خامنه‌ای به نظر می‌رسد که دارد تلاش می‌کند همان استراتژی سابق را که می‌گوید وحدت جمهوری اسلامی مهم‌ترین ارزش است برای ما و امت اسلامی مهم‌ترین ارزش است و سعی می‌کند که یک اتحادی، یک وحدت نظری بین تمام اقشار بنیانگذار و مدافع و برپادارنده جمهوری اسلامی ایران درست کند. با توجه به این که توجه اصلی و مدافع اصلی‌اش به جانب حکومت است، به جانب کسانی است که انتخابات را سرقت کردند یا در خوشبینانه‌ترین حالت، نتوانستند مردم را قانع کنند که رای شما دزدیده نشده است.
آقای خامنه‌ای نسبت به صحبتی که چند روز بعد از ۲۲ خرداد کردند، یک پرده پایین‌تر صحبت می‌کند. ولی هنوز تا آنجا که به رسمیت بشناسد که بخشی از جامعه ما طرفدار انتخابات آزاد است و بخش دیگر می‌خواهد با زور سپاه و بسیج و سرکوب و خشونت حاکمیت کند، این نقطه که نقطه کلیدی است و رهبری جمهوری اسلامی باید به این نقطه برسد، که به رسمیت بشناسد این‌ها را، هنوز به نظرم آقای خامنه‌ای [به این موضوع] نرسیده است.
فکر می‌کنید دلیل نرمش لحن روز یکشنبه آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی‌اش چه بوده؟
اگر بین ۲۲ خرداد تا روز قدس نظر غالب و مسلط این بود که با شدت عمل بیشتر و سرکوب بیشتر می‌توان به این اعتراض‌ها پایان داد، روز قدس و آن جمعیتی که به میدان آورد، جمهوری اسلامی ایران و رهبری آن را بر سر یک دوراهی قرار داد؛ آیا سرکوب و ادامه آن موفق خواهد شد به این اعتراض‌ها پایان دهد، یا نوعی مذاکره و مصالحه، نوعی فراخواندن به این که با هم باشیم، در دستور قرار می‌گیرد؟
از روز قدس تا ۱۶ آذر می‌بینیم که به تدریج این که در خیابان‌ها اسلحه کشیده شود و شلیک شود به مردم، این برخورد با مردم یک مقداری عقب کشیده شد و حتی در ۱۶ آذر گزارش‌هایی هم بود که برخی از نیروهای انتظامی جلوی برخی از بسیجی‌ها و لباس شخصی‌ها را هم گرفتند. به نظر می‌رسد آقای خامنه‌ای به این نتیجه نزدیک می‌شود که سرکوب و مقابله با مردم، راه حل مشکلات نیست و این خب یک نتیجه‌گیری مهم است. به نظر من هنوز خیلی زود است که ما با خوشبینی در تغییر ارزیابی‌هایی که آقای خامنه‌ای دارد در ذهن خود می‌سازد، اظهار نظر مثبت کنیم. ولی می‌شود تغییرات را دید و این دقیقا ناشی از فشار اجتماعی سنگینی است که در جامعه وجود دارد. طبق آمار دولتی ۶۳ درصد از شهروندان تهرانی به آقای موسوی رای دادند. آقای خامنه‌ای نمی‌تواند کنترل کامل بر حکومت داشته باشد، وقتی که پایتخت ایستاده و ناراضی است.
آیا این نظر را می‌توانیم قبول داشته باشیم که در کنار اختلافاتی که در درون حاکمیت جمهوری اسلامی وجود دارد، ادامه حرکت معترضان و گستردگی آن در شهرهای گوناگون، مواضعی که برخی از مراجع تقلید اتخاذ کردند، در تغییر لحن رهبر جمهوری اسلامی موثر بوده؟
یک تهدید بسیار جدی از جانب بخشی از طرفداران حاکمیت فعلی در جهت سرکوب و قلع و قمع خانواده آقای رفسنجانی در روزهای اخیر است که در هفته اخیر شاهدش بودیم تهدیدها در زبان وزیر اطلاعات، آقای مصلحی و از زبان آقای اژه ای نسبت به این نیرو دیده شد. این یک علامت و پیام بسیار مهمی‌است برای آن بخشی که در درون حاکمیت جمهوری اسلامی ایران هست، مواضع قدرت و اکثریت مجلس را در اختیار دارد، در قوه قضائیه نفوذ بسیار دارد، در سایر نهادهای جمهوری اسلامی ایران هم، بخش دیگری از جناح اصولگرا که با آقای احمدی نژاد عهد اخوت نبسته و با او نبوده، یک پیام بسیار مهمی برای این‌هاست.
این فشار از جانب آقای مصلحی و هم‌پیمانان‌شان، گروه یا دسته‌ای که ایشان با آن کار می‌کنند، که بعد از آقای رفسنجانی نوبت شماست. همین پرونده ای که الان داریم می‌سازیم برای ایشان، نوبت آقای لاریجانی، نوبت آقای آملی، نوبت دیگران... همین طور ردیف هستند. این موضوع برای آنها نگرانی ایجاد می‌کند.
علت این که آقای خامنه‌ای امروز یک همچین صحبتی را می‌کند، یک بخشش این هست که جامعه ما در مقابل آن وضعیتی که به وجود آمده، ایستاده است. بخش دیگر از این تغییری که در نگاه آقای خامنه‌ای دارد به وجود می‌آید، ولی هنوز به ثمر نرسیده، نگرانی‌های عمده‌ای است که این گروه داخل جناح اصولگرا از نوع برخوردی که با آقای رفسنجانی می‌شود، پیدا کرده است.
سعید رضوی فقیه: به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی در ارتباط با جنبش سبز سیاست چماق و هویج را پیش گرفته است. یعنی با توجه به تداوم چشمه‌های این جنبش، سران جمهوری اسلامی متوجه شده‌اند که نمی‌توانند از عهده کنترل و مهار این حرکت اعتراضی بر بیایند، مگر این که از تاکتیک‌های موازی در برابر حرکت مردم استفاده کنند. از یک طرف تهدید می‌کنند و از طرف دیگر دعوت به گفت‌وگو و آشتی برای رسیدن به راه‌حل‌های اجتماعی. من فکر می‌کنم که صحبت آقای خامنه‌ای هم برآیند هر دو تاکتیک باشد. از یک طرف تهدید و از طرف دیگر استمالت و دلجویی از رهبران جنبش.
درحالی که مدتی بود آقای خامنه‌ای صحبت نمی‌کرد، آیا به نظر شما مسئله پاره شدن عکس آیت‌الله خمینی می‌تواند دلیلی برای تازهترین صحبت‌های ایشان باشد؟
این که ایشان مدت‌ها بود که صحبت نمی‌کردند: به نظر به خاطر تداوم جنبش اعتراضی، ایشان دیگر عملا حرفی برای گفتن نداشتند. یعنی در واقع به شکل جدی، اقتدار و اتوریته جناب ایشان در سطح کشور و حتی در سطح حاکمیت و جناح حاکم هم متزلزل شده بود، کاهش پیدا کرده بود. اما این که ایشان آمده‌اند در ارتباط با حادثه اخیر، که بسیار بسیار مشکوک است، موضع گرفته‌اند، به نظر می‌رسد برای بازیافتن جایگاه و نقش خودشان به عنوان فصل‌الخطاب بوده و در همین راستا است که در عین اظهار تهدیدات جدی، سعی کردند که دلجویی هم بکنند و با استفاده از عناوین و القاب خاصی، سران جنبش اعتراضی را به نوعی از خانواده انقلاب و نظام تلقی کنند که 'بنا به اشتباهاتی در حال خروج از این خانواده' هستند.
آقای رضوی فقیه، فکر می‌کنید این سخنان اگر تهدیدی در آن باشد می‌تواند آغاز راهی برای خاموش کردن کسانی مانند میرحسین موسوی و مهدی کروبی شود؟
دیر یا زود می‌بایست این اتفاق بیافتد. به خاطر این که رهبران جمهوری اسلامی نشان دادند که اهل سازش و آشتی با مخالفان خودشان و امتیاز دادن به جمعیت کثیری از مردم نیستند. بنابراین پیش‌بینی می‌شد که یک روز ما به نقاط برخورد -احیانا- تلخی برسیم.
از آنجا که جنبش اعتراضی، جنبشی کاملا آرام و مسالمت‌آمیز بود، احیانا دستگاه‌هایی در جمهوری اسلامی سناریویی مانند کارناوال شب عاشورا در سال ۷۶ را طراحی کردند، با پاره کردن عکس امام خمینی سعی کردند موج بزرگی را در سراسر کشور علیه اصلاح طلبان و جنبش سبز راه‌اندازی کنند و از این طریق زمینه سرکوب جنبش را فراهم سازند. از آنجا که ما در آستانه مراسم عزاداری روز تاسوعا و عاشورا هستیم، احتمال برپایی مراسم ویژه‌ای از سوی هواداران اصلاح طلبان در این شب‌ها و ایام وجود داشت، به نظر می‌رسد سران جمهوری اسلامی و دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی تصمیم گرفته‌اند که از همین روزها و شب‌ها برای سرکوب جنبش استفاده کنند، برای این که این جنبش در روز ۲۲ بهمن یا در مناسبت‌های دیگر تداوم پیدا نکند.
من گمان می‌کنم که در آستانه ماه محرم و مراسم عزاداری، آنها برنامه خاصی برای تحریک احساسات و عواطف هواداران خود و گسیل کردن آنها به خیابان‌ها برای سرکوب حرکت‌های اعتراضی مردم پیش‌بینی کرده بودند.
گذشته از این، آیا شما شخصا نگران بازداشت احتمالی آقای موسوی یا آقای کروبی هستید؟
در کشور ما برای رسیدن به دموکراسی و نهادینه کردن ارزش‌های اجتماعی و سیاسی جدید، مثل دموکراسی و حقوق بشر، باید هزینه پرداخت. من بیشتر از آن که نگران بازداشت آقای موسوی یا آقای کروبی باشم، نگران سرنوشت کشور، نگران نظم و امنیت در جامعه هستم و امیدوارم این اشتباهات مهلکی که جمهوری اسلامی دارد می‌کند، به ابعاد فاجعه‌باری نرسد. برای این که دست بردن به سرکوب و اعمال خشونت عریان در شرایط شکننده فعلی می‌تواند به زیان همه، و بیش از همه، به زیان رهبران جمهوری اسلامی باشد.
آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با طلاب حوزه‌های علمیه قم، شش روز پس از اعتراضات روز دانشجو در دانشگاه‌های ایران، گفت: «پایبندی به قانون اقتضا می‌کند که انسان این رئیس‌جمهوری را که انتخاب شده است و لو قبول نداشته باشد... در مقابل قانون خضوع کند.»
وی در بخش دیگری از سخنان خود به مخالفان جنبش اعتراضی در ایران گفت: «کسانی که در مقابل شما قرار دارند، کسانی نیستند که ریشه داشته باشند و بتوانند در مقابل عظمت انقلاب مقاومت کنند... خواهید دید که مخالفان در مقابل چشم شما نابود خواهند شد.» آقای خامنه‌ای در عین حال از هواداران خود خواست تا آرامش خود را حفظ کنند و گفت که تشنج به مصلحت نیست.
طی روزهای گذشته و پس از گسترش اعتراض‌های دانشجویی ۱۶ آذر به دانشگاه‌های مختلف ایران هوادران دولت و مخالفان «جنبش سبز» از صحنه‌های پاره شده عکس آیت‌الله خامنه‌ای که به کرات از تلویزیون دولتی ایران پخش شد، برای حمله به رهبران مخالف دولت و معترضان استفاده کردند.
تازهترین واکنش به معترضان و جنبش اعتراضی را می‌توان در گفته‌های رهبر جمهوری اسلامی یافت.
در پایین نظر دو تن از تحلیلگران سیاسی را در مورد این تازهترین سخنرانی و انتقادها می‌خوانید؛ فرخ نگهدار، تحلیلگر سیاسی در لندن و سعید رضوی فقیه، دیگر تحلیلگر سیاسی در ایران.
- فرخ نگهدار: نرمش نسبی
آقای خامنه‌ای نسبت به صحبتی که چند روز بعد از ۲۲ خرداد کردند، یک پرده پایین‌تر صحبت می‌کند. ولی هنوز تا آنجا که به رسمیت بشناسد که بخشی از جامعه ما طرفدار انتخابات آزاد است و بخش دیگر می‌خواهد با زور سپاه و بسیج و سرکوب و خشونت حاکمیت کند، این نقطه که نقطه کلیدی است و رهبری جمهوری اسلامی باید به این نقطه برسد، که به رسمیت بشناسد این‌ها را، هنوز به نظرم آقای خامنه‌ای [به این موضوع] نرسیده است.
فکر می‌کنید دلیل نرمش لحن روز یکشنبه آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی‌اش چه بوده؟
اگر بین ۲۲ خرداد تا روز قدس نظر غالب و مسلط این بود که با شدت عمل بیشتر و سرکوب بیشتر می‌توان به این اعتراض‌ها پایان داد، روز قدس و آن جمعیتی که به میدان آورد، جمهوری اسلامی ایران و رهبری آن را بر سر یک دوراهی قرار داد؛ آیا سرکوب و ادامه آن موفق خواهد شد به این اعتراض‌ها پایان دهد، یا نوعی مذاکره و مصالحه، نوعی فراخواندن به این که با هم باشیم، در دستور قرار می‌گیرد؟
از روز قدس تا ۱۶ آذر می‌بینیم که به تدریج این که در خیابان‌ها اسلحه کشیده شود و شلیک شود به مردم، این برخورد با مردم یک مقداری عقب کشیده شد و حتی در ۱۶ آذر گزارش‌هایی هم بود که برخی از نیروهای انتظامی جلوی برخی از بسیجی‌ها و لباس شخصی‌ها را هم گرفتند. به نظر می‌رسد آقای خامنه‌ای به این نتیجه نزدیک می‌شود که سرکوب و مقابله با مردم، راه حل مشکلات نیست و این خب یک نتیجه‌گیری مهم است. به نظر من هنوز خیلی زود است که ما با خوشبینی در تغییر ارزیابی‌هایی که آقای خامنه‌ای دارد در ذهن خود می‌سازد، اظهار نظر مثبت کنیم. ولی می‌شود تغییرات را دید و این دقیقا ناشی از فشار اجتماعی سنگینی است که در جامعه وجود دارد. طبق آمار دولتی ۶۳ درصد از شهروندان تهرانی به آقای موسوی رای دادند. آقای خامنه‌ای نمی‌تواند کنترل کامل بر حکومت داشته باشد، وقتی که پایتخت ایستاده و ناراضی است.
آیا این نظر را می‌توانیم قبول داشته باشیم که در کنار اختلافاتی که در درون حاکمیت جمهوری اسلامی وجود دارد، ادامه حرکت معترضان و گستردگی آن در شهرهای گوناگون، مواضعی که برخی از مراجع تقلید اتخاذ کردند، در تغییر لحن رهبر جمهوری اسلامی موثر بوده؟
یک تهدید بسیار جدی از جانب بخشی از طرفداران حاکمیت فعلی در جهت سرکوب و قلع و قمع خانواده آقای رفسنجانی در روزهای اخیر است که در هفته اخیر شاهدش بودیم تهدیدها در زبان وزیر اطلاعات، آقای مصلحی و از زبان آقای اژه ای نسبت به این نیرو دیده شد. این یک علامت و پیام بسیار مهمی‌است برای آن بخشی که در درون حاکمیت جمهوری اسلامی ایران هست، مواضع قدرت و اکثریت مجلس را در اختیار دارد، در قوه قضائیه نفوذ بسیار دارد، در سایر نهادهای جمهوری اسلامی ایران هم، بخش دیگری از جناح اصولگرا که با آقای احمدی نژاد عهد اخوت نبسته و با او نبوده، یک پیام بسیار مهمی برای این‌هاست.
این فشار از جانب آقای مصلحی و هم‌پیمانان‌شان، گروه یا دسته‌ای که ایشان با آن کار می‌کنند، که بعد از آقای رفسنجانی نوبت شماست. همین پرونده ای که الان داریم می‌سازیم برای ایشان، نوبت آقای لاریجانی، نوبت آقای آملی، نوبت دیگران... همین طور ردیف هستند. این موضوع برای آنها نگرانی ایجاد می‌کند.
علت این که آقای خامنه‌ای امروز یک همچین صحبتی را می‌کند، یک بخشش این هست که جامعه ما در مقابل آن وضعیتی که به وجود آمده، ایستاده است. بخش دیگر از این تغییری که در نگاه آقای خامنه‌ای دارد به وجود می‌آید، ولی هنوز به ثمر نرسیده، نگرانی‌های عمده‌ای است که این گروه داخل جناح اصولگرا از نوع برخوردی که با آقای رفسنجانی می‌شود، پیدا کرده است.
- رضوی فقیه: سیاست چماق و هویج
درحالی که مدتی بود آقای خامنه‌ای صحبت نمی‌کرد، آیا به نظر شما مسئله پاره شدن عکس آیت‌الله خمینی می‌تواند دلیلی برای تازهترین صحبت‌های ایشان باشد؟
این که ایشان مدت‌ها بود که صحبت نمی‌کردند: به نظر به خاطر تداوم جنبش اعتراضی، ایشان دیگر عملا حرفی برای گفتن نداشتند. یعنی در واقع به شکل جدی، اقتدار و اتوریته جناب ایشان در سطح کشور و حتی در سطح حاکمیت و جناح حاکم هم متزلزل شده بود، کاهش پیدا کرده بود. اما این که ایشان آمده‌اند در ارتباط با حادثه اخیر، که بسیار بسیار مشکوک است، موضع گرفته‌اند، به نظر می‌رسد برای بازیافتن جایگاه و نقش خودشان به عنوان فصل‌الخطاب بوده و در همین راستا است که در عین اظهار تهدیدات جدی، سعی کردند که دلجویی هم بکنند و با استفاده از عناوین و القاب خاصی، سران جنبش اعتراضی را به نوعی از خانواده انقلاب و نظام تلقی کنند که 'بنا به اشتباهاتی در حال خروج از این خانواده' هستند.
آقای رضوی فقیه، فکر می‌کنید این سخنان اگر تهدیدی در آن باشد می‌تواند آغاز راهی برای خاموش کردن کسانی مانند میرحسین موسوی و مهدی کروبی شود؟
دیر یا زود می‌بایست این اتفاق بیافتد. به خاطر این که رهبران جمهوری اسلامی نشان دادند که اهل سازش و آشتی با مخالفان خودشان و امتیاز دادن به جمعیت کثیری از مردم نیستند. بنابراین پیش‌بینی می‌شد که یک روز ما به نقاط برخورد -احیانا- تلخی برسیم.
از آنجا که جنبش اعتراضی، جنبشی کاملا آرام و مسالمت‌آمیز بود، احیانا دستگاه‌هایی در جمهوری اسلامی سناریویی مانند کارناوال شب عاشورا در سال ۷۶ را طراحی کردند، با پاره کردن عکس امام خمینی سعی کردند موج بزرگی را در سراسر کشور علیه اصلاح طلبان و جنبش سبز راه‌اندازی کنند و از این طریق زمینه سرکوب جنبش را فراهم سازند. از آنجا که ما در آستانه مراسم عزاداری روز تاسوعا و عاشورا هستیم، احتمال برپایی مراسم ویژه‌ای از سوی هواداران اصلاح طلبان در این شب‌ها و ایام وجود داشت، به نظر می‌رسد سران جمهوری اسلامی و دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی تصمیم گرفته‌اند که از همین روزها و شب‌ها برای سرکوب جنبش استفاده کنند، برای این که این جنبش در روز ۲۲ بهمن یا در مناسبت‌های دیگر تداوم پیدا نکند.
من گمان می‌کنم که در آستانه ماه محرم و مراسم عزاداری، آنها برنامه خاصی برای تحریک احساسات و عواطف هواداران خود و گسیل کردن آنها به خیابان‌ها برای سرکوب حرکت‌های اعتراضی مردم پیش‌بینی کرده بودند.
گذشته از این، آیا شما شخصا نگران بازداشت احتمالی آقای موسوی یا آقای کروبی هستید؟
در کشور ما برای رسیدن به دموکراسی و نهادینه کردن ارزش‌های اجتماعی و سیاسی جدید، مثل دموکراسی و حقوق بشر، باید هزینه پرداخت. من بیشتر از آن که نگران بازداشت آقای موسوی یا آقای کروبی باشم، نگران سرنوشت کشور، نگران نظم و امنیت در جامعه هستم و امیدوارم این اشتباهات مهلکی که جمهوری اسلامی دارد می‌کند، به ابعاد فاجعه‌باری نرسد. برای این که دست بردن به سرکوب و اعمال خشونت عریان در شرایط شکننده فعلی می‌تواند به زیان همه، و بیش از همه، به زیان رهبران جمهوری اسلامی باشد.
