علیرغم انعکاس وسیع خبری اظهارات اخیر محمود احمدی نژاد دایر بر موافقت ضمنی با ارسال اورانیوم غنی شده ایران به خارج و مبادله آن با سوخت اتمی، همچنین استقبال محتاطانه بریتانیا و وزیر خارجه روسیه از آن، امکان دست یافتن به یک توافق اصولی در این زمینه افزایش نیافته و کماکان با دشواری های گذشته روبه‌رو است.
آنچه طی یک گفت‌وگوی تلویزیونی در روز دوم فوریه از سوی محمود احمدی نژاد مورد اشاره قرار گرفت، تنها حاکی از امکان تجدید نظر ایران در مورد شرط پیشین پیرامون «محل انجام مبادله اورانیوم غنی شده» با سوخت دریافتی است.
حال آنکه شرط یاد شده، در مقایسه با اهمیت موضوع مربوط به «حجم اورانیوم غنی شده ای» که می باید در صورت رسیدن به توافق از ایران خارج شود، از کمترین ارزشی برخوردار نیست.
شرط اخیر از ابتدا نیز فاقد اهمیت عملی بوده و ایران با طرح آن، در حاشیه اظهار نظر های رسمی، تنها قصد ادامه چانه زنی در مذاکره با گروه ۵+۱ و پرهیز از رسیدن به توافق اصولی، و نه دست یافتن به آن را پیگیری می کرده است.
بعد از ادامه بی تفاوتی های ایران به دعوت دولت اوباما برای داخل شدن در گفت‌وگوهای مستقیم و بدون پیش شرط و بی نتیجه ماندن دیپلماسی «آغوش باز در برابر مشت های باز شده»، آمریکا، به منظور خنثی ساختن موقت خطر اتمی ایران، طرح مبادله سوخت اتمی با اورانیوم غنی شده ایران را پیشنهاد کرد.
به موجب این طرح، که با امضاء محمد البرادعی دبیرکل وقت آژانس بین المللی انرژی اتمی عرضه شده، پیشنهاد گردیده که در مقابل دریافت سوخت برای یک راکتور اتمی آزمایشگاهی در تهران، ایران با ارسال ۱۲۰۰ کیلو گرم از مجموع بیش از ۲۲۰۰ کیلو گرم اورانیوم خود به خارج موافقت بعمل آورد.
هدف آمریکا و جامع جهانی از ارائه پیشنهاد یاد شده، محروم ساختن ایران از فرصت افزایش غلظت اورانیوم غنی شده خود و دست یافتن به بمب اتمی است.
با موضوع پیشنهاد مزبور، ایران ابتدا در «کلیات و طی شرایط خاص» اعلام موافقت تلویحی نمود. شرایط خاص ناشی از فشارهایی بود که بعد از افشای وجود مرکز غنی سازی در فوردو– قم، به ایران وارد آمده و در تحمیل آن حتی روسیه نیز شریک شده بود.
در موضوع شرایط اجرا و موارد توافق نیز، تا آنجا که اسناد رسمی منتشره شهادت می دهند، ایران هرگز از مرحله موافقت در کلیات طرح فراتر نرفت. توافق کلی مطابق اطلاعات غیر رسمی، طی ملاقات روز اول اکتبر در ژنو بین ویلیام برنز معاون وزیر خارجه آمریکا و سعید جلیلی دبیر شورای امنیت ملی ایران به عمل آمد.
نقل قول های غیر رسمی صورت گرفته پیرامون موضوع گفتگوهای جلیلی و برنز در ژنو، بنا بر روایت های منابع آمریکایی و ایرانی، تا کنون فاقد هماهنگی بوده و منابع ایرانی در چند فرصت موضوع توافق صورت گرفته احتمالی را انکار کرده اند.
با این وجود، اصل پیشنهاد مبادله سوخت اتمی با اورانیوم غنی شده ایران در روز ۱۹ ماه اکتبر سال گذشته در وین به علی اصغر سلطانیه، رییس هیئت نمایندگی ایران که ظاهرا به منظور عملی ساختن شرایط مبادله سوخت به دیدار دبیر کل آژانس رفته بود، تسلیم شد.
ایران تا این تاریخ از دادن پاسخ قطعی و روشن به مفاد پیشنهاد روز ۱۹ اکتبر وین خودداری ورزیده است. در عوض، هر از گاهی یکی از نمایندگان رسمی دولت ایران از جمله شخص محمود احمدی نژاد، موضوع پیشنهاد را رد کرده و بر حق ادامه غنی سازی اورانیوم در ایران اصرار ورزیده است.
همزمان با رد موضوع پیشنهاد مبادله سوخت از سوی مقامات رسمی، که در طرح آن علی لاریجانی بیش از دیگران اصرار می ورزیده و آن را غیر لازم و غیر عملی و خلاف منافع ایران معرفی می کرده، مسئولان وزارت خارجه، از جمله منوچهر متکی وزیر و رامین مهمان پرست سخنگوی وزارت خانه از عدم مخالفت ایران با آن یاد کرده اند. آخرین اظهار نظر در این زمینه هفته قبل از سوی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی صورت گرفت.
موافقت ایران در کلیات طرح مبادله سوخت با اورانیوم غنی شده با هدف های آژانس، شورای امنیت و آمریکا در این مورد دارای تضاد اصولی است. در حالی که آمریکا علاقمند به خارج کردن بخش عمده اورانیوم غنی شده ایران است، مسئولان جمهوری اسلامی تنها راضی به مبادله بخش کوچکی از اورانیوم غنی سازی شده خود با سوخت اتمی ۲۰ در صد غنی شده اند.
هدف آمریکا از پیشنهاد مبادله سوخت، در قدم اول خنثی ساختن خطر دسترسی ایران به بمب اتمی، و در گام بعد، متوقف ساختن غنی سازی اورانیوم در ایران است.
حل آنکه قصد ایران از داخل شده درمعامله احتمالی یاد شده، مشروعیت دادن به برنامه غنی سازی اورانیوم و در ادامه آن، دسترسی به مواد خام اتمی، از جمله خرید کیک زرد و در گام بعد، دسترسی به قطعات مورد نیاز برای ساختن تعداد بیشتری سانتریفیوژ و گسترش برنامه غنی سازی اورانیوم است.
با توجه به تفاوت فاحش و تضاد آشکار مابین این دو نقطه نظر، نزدیک کردن آنها در شرایط جاری غیر عملی و کاملا دور از انتظار می نماید. به این موضوع، هم آمریکا و هم جمهوری اسلامی، کاملا واقف اند.
نه ایران انتظار دارد که آمریکا به انتقال حجمی کمتری از ۱۲۰۰ کیلو گرم اورانیوم غنی شده در یک نوبت رضایت دهد و نه آمریکا انتظار دارد که ایران از اورانیوم غنی شده خود در شرایط موجود به راحتی و داوطلبانه دست بشوید.
تردیدهای آمریکا نسبت به احتمال تغییر در مواضع ایران طی ماه های اخیر، با قوی تر شدن دست نظامیان در مراکز تصمیمگیری سیاسی جمهوری اسلامی از یک سو، و از سوی دیگر انتقادهای آشکار میرحسین موسوی از سیاست اتمی دولت ایران در سازش پس از به بن بست کشیدن مذاکرات، بیش از پیش افزایش یافته است.
با این و جود سئوال این است که چرا محمود احمدی نژاد علیرغم آگاهی از مواضع آمریکا، ارسال اورانیوم غنی شده ایران به خارج را بلامانع معرفی می کند و پاره ای از کشورهای عضو ثابت شورای امنیت نیز از این اظهار نظر، هر چند محتاطانه، به هر حال استقبال می کنند؟
از نگاه جمهوری اسلامی آنچه احمدی نژاد یاد آور شده، حاکی از تغییر سیاست اتمی نیست، چرا که او مهمترین شرط معامله، یعنی حجم مورد انتظار برای ارسال اورانیوم غنی شده ایران به خارج را مورد اشاره قرار نداده است.
آنچه مورد اشاره رییس دولت ایران قرار گرفته عدم اصرار ورزی بر سرمحل نقل و انتقال احتمالی و همچنین تقلیل سه نوبت زمان معاوضه به یک نوبت است.
جمهوری اسلامی اطمینان دارد که آژانس و آمریکا با ارسال هر حجمی کمتر از ۱۲۰۰ کیلو گرم اورانیوم غنی شده ایران به خارج تن در نخواهند داد، چرا که در غیر این صورت آنچه را که خطر دسترسی ایران به بمب اتمی معرفی می کنند همچنان باقی خواهد ماند.
با اشراف به این نظر، جمهوری اسلامی با بر داشتن دو شرط دیگر و رضایت دادن به مبادله اورانیوم در خارج، به جای داخل کشور که پیشتر به آن اصرار می ورزید، اطمینان دارد که در هر حال توافقی صورت گرفته نخواهد شد. در عین حال جمهوری اسلامی امیدوار است که با بر داشتن دو شرط بی اهمیت قبلی و با ایجاد شائبه پیرامون تغییر سیاست، موفق به ایجاد شکاف در گروه ۵+۱ و جدا نگاه داشتن چین از بقیه اعضاء بشود.
در غیر این صورت، ایران به جای طرح موضوع در یک گفت‌وگوی تلویزیونی، که همیشه قابل تفسیر و یا رد کردن و در هر حال فاقد هر نوع تعهد رسمی سیاسی است، می توانست موضوع موافقت با مبادله سوخت را، همراه با شرایط مورد نظر خود، به روشنی و کتباً به آژانس انرژی اتمی و شورای امنیت اعلام دارد. ایران تا کنون از پاسخگویی رسمی به پیشنهاد کتبی آژانس در مورد انجام مبادله سوخت خود داری ورزیده است.
آنچه طی یک گفت‌وگوی تلویزیونی در روز دوم فوریه از سوی محمود احمدی نژاد مورد اشاره قرار گرفت، تنها حاکی از امکان تجدید نظر ایران در مورد شرط پیشین پیرامون «محل انجام مبادله اورانیوم غنی شده» با سوخت دریافتی است.
حال آنکه شرط یاد شده، در مقایسه با اهمیت موضوع مربوط به «حجم اورانیوم غنی شده ای» که می باید در صورت رسیدن به توافق از ایران خارج شود، از کمترین ارزشی برخوردار نیست.
شرط اخیر از ابتدا نیز فاقد اهمیت عملی بوده و ایران با طرح آن، در حاشیه اظهار نظر های رسمی، تنها قصد ادامه چانه زنی در مذاکره با گروه ۵+۱ و پرهیز از رسیدن به توافق اصولی، و نه دست یافتن به آن را پیگیری می کرده است.
بعد از ادامه بی تفاوتی های ایران به دعوت دولت اوباما برای داخل شدن در گفت‌وگوهای مستقیم و بدون پیش شرط و بی نتیجه ماندن دیپلماسی «آغوش باز در برابر مشت های باز شده»، آمریکا، به منظور خنثی ساختن موقت خطر اتمی ایران، طرح مبادله سوخت اتمی با اورانیوم غنی شده ایران را پیشنهاد کرد.
به موجب این طرح، که با امضاء محمد البرادعی دبیرکل وقت آژانس بین المللی انرژی اتمی عرضه شده، پیشنهاد گردیده که در مقابل دریافت سوخت برای یک راکتور اتمی آزمایشگاهی در تهران، ایران با ارسال ۱۲۰۰ کیلو گرم از مجموع بیش از ۲۲۰۰ کیلو گرم اورانیوم خود به خارج موافقت بعمل آورد.
هدف آمریکا و جامع جهانی از ارائه پیشنهاد یاد شده، محروم ساختن ایران از فرصت افزایش غلظت اورانیوم غنی شده خود و دست یافتن به بمب اتمی است.
با موضوع پیشنهاد مزبور، ایران ابتدا در «کلیات و طی شرایط خاص» اعلام موافقت تلویحی نمود. شرایط خاص ناشی از فشارهایی بود که بعد از افشای وجود مرکز غنی سازی در فوردو– قم، به ایران وارد آمده و در تحمیل آن حتی روسیه نیز شریک شده بود.
در موضوع شرایط اجرا و موارد توافق نیز، تا آنجا که اسناد رسمی منتشره شهادت می دهند، ایران هرگز از مرحله موافقت در کلیات طرح فراتر نرفت. توافق کلی مطابق اطلاعات غیر رسمی، طی ملاقات روز اول اکتبر در ژنو بین ویلیام برنز معاون وزیر خارجه آمریکا و سعید جلیلی دبیر شورای امنیت ملی ایران به عمل آمد.
نقل قول های غیر رسمی صورت گرفته پیرامون موضوع گفتگوهای جلیلی و برنز در ژنو، بنا بر روایت های منابع آمریکایی و ایرانی، تا کنون فاقد هماهنگی بوده و منابع ایرانی در چند فرصت موضوع توافق صورت گرفته احتمالی را انکار کرده اند.
با این وجود، اصل پیشنهاد مبادله سوخت اتمی با اورانیوم غنی شده ایران در روز ۱۹ ماه اکتبر سال گذشته در وین به علی اصغر سلطانیه، رییس هیئت نمایندگی ایران که ظاهرا به منظور عملی ساختن شرایط مبادله سوخت به دیدار دبیر کل آژانس رفته بود، تسلیم شد.
ایران تا این تاریخ از دادن پاسخ قطعی و روشن به مفاد پیشنهاد روز ۱۹ اکتبر وین خودداری ورزیده است. در عوض، هر از گاهی یکی از نمایندگان رسمی دولت ایران از جمله شخص محمود احمدی نژاد، موضوع پیشنهاد را رد کرده و بر حق ادامه غنی سازی اورانیوم در ایران اصرار ورزیده است.
همزمان با رد موضوع پیشنهاد مبادله سوخت از سوی مقامات رسمی، که در طرح آن علی لاریجانی بیش از دیگران اصرار می ورزیده و آن را غیر لازم و غیر عملی و خلاف منافع ایران معرفی می کرده، مسئولان وزارت خارجه، از جمله منوچهر متکی وزیر و رامین مهمان پرست سخنگوی وزارت خانه از عدم مخالفت ایران با آن یاد کرده اند. آخرین اظهار نظر در این زمینه هفته قبل از سوی سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی صورت گرفت.
موافقت ایران در کلیات طرح مبادله سوخت با اورانیوم غنی شده با هدف های آژانس، شورای امنیت و آمریکا در این مورد دارای تضاد اصولی است. در حالی که آمریکا علاقمند به خارج کردن بخش عمده اورانیوم غنی شده ایران است، مسئولان جمهوری اسلامی تنها راضی به مبادله بخش کوچکی از اورانیوم غنی سازی شده خود با سوخت اتمی ۲۰ در صد غنی شده اند.
هدف آمریکا از پیشنهاد مبادله سوخت، در قدم اول خنثی ساختن خطر دسترسی ایران به بمب اتمی، و در گام بعد، متوقف ساختن غنی سازی اورانیوم در ایران است.
حل آنکه قصد ایران از داخل شده درمعامله احتمالی یاد شده، مشروعیت دادن به برنامه غنی سازی اورانیوم و در ادامه آن، دسترسی به مواد خام اتمی، از جمله خرید کیک زرد و در گام بعد، دسترسی به قطعات مورد نیاز برای ساختن تعداد بیشتری سانتریفیوژ و گسترش برنامه غنی سازی اورانیوم است.
با توجه به تفاوت فاحش و تضاد آشکار مابین این دو نقطه نظر، نزدیک کردن آنها در شرایط جاری غیر عملی و کاملا دور از انتظار می نماید. به این موضوع، هم آمریکا و هم جمهوری اسلامی، کاملا واقف اند.
نه ایران انتظار دارد که آمریکا به انتقال حجمی کمتری از ۱۲۰۰ کیلو گرم اورانیوم غنی شده در یک نوبت رضایت دهد و نه آمریکا انتظار دارد که ایران از اورانیوم غنی شده خود در شرایط موجود به راحتی و داوطلبانه دست بشوید.
تردیدهای آمریکا نسبت به احتمال تغییر در مواضع ایران طی ماه های اخیر، با قوی تر شدن دست نظامیان در مراکز تصمیمگیری سیاسی جمهوری اسلامی از یک سو، و از سوی دیگر انتقادهای آشکار میرحسین موسوی از سیاست اتمی دولت ایران در سازش پس از به بن بست کشیدن مذاکرات، بیش از پیش افزایش یافته است.
با این و جود سئوال این است که چرا محمود احمدی نژاد علیرغم آگاهی از مواضع آمریکا، ارسال اورانیوم غنی شده ایران به خارج را بلامانع معرفی می کند و پاره ای از کشورهای عضو ثابت شورای امنیت نیز از این اظهار نظر، هر چند محتاطانه، به هر حال استقبال می کنند؟
از نگاه جمهوری اسلامی آنچه احمدی نژاد یاد آور شده، حاکی از تغییر سیاست اتمی نیست، چرا که او مهمترین شرط معامله، یعنی حجم مورد انتظار برای ارسال اورانیوم غنی شده ایران به خارج را مورد اشاره قرار نداده است.
آنچه مورد اشاره رییس دولت ایران قرار گرفته عدم اصرار ورزی بر سرمحل نقل و انتقال احتمالی و همچنین تقلیل سه نوبت زمان معاوضه به یک نوبت است.
جمهوری اسلامی اطمینان دارد که آژانس و آمریکا با ارسال هر حجمی کمتر از ۱۲۰۰ کیلو گرم اورانیوم غنی شده ایران به خارج تن در نخواهند داد، چرا که در غیر این صورت آنچه را که خطر دسترسی ایران به بمب اتمی معرفی می کنند همچنان باقی خواهد ماند.
با اشراف به این نظر، جمهوری اسلامی با بر داشتن دو شرط دیگر و رضایت دادن به مبادله اورانیوم در خارج، به جای داخل کشور که پیشتر به آن اصرار می ورزید، اطمینان دارد که در هر حال توافقی صورت گرفته نخواهد شد. در عین حال جمهوری اسلامی امیدوار است که با بر داشتن دو شرط بی اهمیت قبلی و با ایجاد شائبه پیرامون تغییر سیاست، موفق به ایجاد شکاف در گروه ۵+۱ و جدا نگاه داشتن چین از بقیه اعضاء بشود.
در غیر این صورت، ایران به جای طرح موضوع در یک گفت‌وگوی تلویزیونی، که همیشه قابل تفسیر و یا رد کردن و در هر حال فاقد هر نوع تعهد رسمی سیاسی است، می توانست موضوع موافقت با مبادله سوخت را، همراه با شرایط مورد نظر خود، به روشنی و کتباً به آژانس انرژی اتمی و شورای امنیت اعلام دارد. ایران تا کنون از پاسخگویی رسمی به پیشنهاد کتبی آژانس در مورد انجام مبادله سوخت خود داری ورزیده است.
