« انستيتو بين المللی مطالعات استراتژيک » (IISS) در لندن، در گزارش تازه خود مدعی است که تحت تاثير تحريم های گسترده آمريکا و اتحاديه اروپا عليه سيستم مالی و صنايع نفت ايران و همينطور قطعنامه مصوب شورای امنيت در ماه ژوئن سال ۲۰۱۰ توسعه موشک های دوربرد ايران متوقف شده است.
با وجوديکه شواهد زيادی نشان می دهد که اين تحريم ها نتوانسته است فعاليت های هسته ای و غنی سازی اورانيوم در ايران را متوقف کند ولی اقدامات ايران برای توليد موشکهای دوربردی که می توانستند حتی خاک اروپا را نيز هدف بگيرند با موانع زيادی روبرو کرده است. اگر اين تحريم ها در طولانی مدت بتواند مانع دستيابی ايران به قطعات مربوط به شليک و ساير فن آوری های لازم شوند برنامه توسعه موشک های دوربرد ايران ممکن است به طور کامل متوقف شده و يا حداقل به شکل قابل ملاحظه ای کند تر شود.
موشک های با سوخت مايع
به فاصله کوتاهی پس از آغاز جنگ ايران و عراق در سال ۱۹۸۰ ايران دو برنامه موازی را برای توليد موشکهای دوربرد آغاز کرد. برنامه اول خريد و دريافت موشک های با برد کوتاه و سوخت مايع از مدل بود Scud-B که از کشورهايی نظير ليبی، سوريه و يا کره شمالی بود که در مراحل بعدی جنگ با عراق از آنها برای حمله به شهرهای آن کشور استفاده می کرد.
موفقيت اين تسليحات در جنگ با عراق باعث شد که ايران موشکهای Scud - Bs با برد متوسط ۳۰۰ کيلومتر و موشک های Scud_Cs با برد ۵۰۰ کيلومتر را از کره شمالی خريداری کند که درايران شهاب يک و شهاب دو نامگذاری شدند.
ايران با هدف افزايش قدرت و برد موثر موشکهای خود در سالهای ميانی دهه ۱۹۹۵ موشک های No-dong را از کره شمالی دريافت کرد که درايران شهاب سه نامگذاری شدند. حداکثر برد اين موشک های حدود ۹۰۰ کيلومتر است و اگر از مرزهای غربی ايران شليک شوند می توانند خاک اسرائيل را هدف بگيرند.
کارشناسان ايرانی پس از قريب ۱۰ سال کار و تغيير در سيستم کار موشک های شهاب سه توانستند موشک هايی با برد متوسط هزار و ۶۰۰ کيلومتر توليد کنند که قدر – يک ناميده می شوند. حدس زده می شود که اين موشکها قادر به حمل کلاهک های ۷۵۰ کيلويی هستند و از سال ۲۰۰۷ در نيروهای مسلح ايران به خدمت گرفته شده اند. اگر ايران بخواهد کلاهک های هسته ای يک کيلو و ۳۰۰ گرمی روی آنها نصب کند برد متوسط آنها به حدود يک هزارو ۱۰۰ کيلومتر کاهش خواهد يافت.
ايران توانايی های لازم برای طراحی، توليد و يا خريد موتورهای جديد و يا پيشرفته تر برای موشکهای متکی به سوخت مايع را ندارد. در عين حال حتی در صورت تلاش مهندسان ايرانی بعيد است آنها بتوانند موتورهای مشابهی با موتور موشک های No-dong يا قدر- يک بسازند معمولا موتورهايی که از روی نمونه اصلی ساخته می شوند ناکارآمد و غيرقابل اعتماد هستند.
موشک های با سوخت جامد
خط دوم در برنامه های موشکی ايران تمرکز روی توليد داخلی سيستم های متکی به سوخت جامد برای نسل جديدی از موشک ها بود در مراحل اوليه تنها دستاورد آن توليد گلوله های توپ برای استفاده در جنگ باعراق بود. اما در طول دو دهه اخير ايران توانسته است به دانش لازم برای توليد موتورهای محرک موشک های دوربر دست يابد که با گذشت هر نسل نه تنها برد آنها بلکه قدرت حمل مواد منفجره آنها نيز افزايش می يابد.
در حال حاضر ايران موشک هايی با سوخت جامد دو مرحله ای توليد می کند که برد آنها حدود دوهزار کيلومتر است. يکی از آنها به نام « سجيل – دو » که مراحل توليد آن کامل شده است برتری های کاربردی زيادی دارد. از جمله سرعت نصب و آمادگی آنها برای شليک از موشک های متکی به سوخت مايع بيشتر است. در عين حال اين نوع موشک ها به سادگی می توانند روی سکوهای سيار و قابل تردد در جاده ها نصب شوند.
به خاطر برد بيشتر اين نوع موشک ها در صورت لزوم ايران می تواند از مناطق عمقی خود خاک اسرائيل را هدف بگيرد و درنهايت فن آوری هايی که در توليد موشک « سجيل » به کار گرفته شده به حکومت ايران امکان خواهد داد که در صورت تمايل با تکيه بر اين تجارب به دنبال توليد موشک های قوتی تر و با برد طولانی تر باشد.
بخش اعظم قطعات و موادی که برای نيروی محرک اين نوع موشک ها مورد نياز است بايد از خارج تامين شود. اين قطعات و مواد هر يک مختصات فنی بسيار پيجيده ای دارند و حتی اگر ايران بخواهد در داخل کشور چنين موادی را تهيه کند با محدوديت های زيادی روبرو است و ممکن است چنين روندی سالها طول بکشد.
هر بار که توليد کننده اين مواد تغيير کند، کارشناسان ايرانی باری تضمين دقت کار موشک های « سجيل » بايد آزمايش های و يا حتی تغييرات تازه ای در سيستم کار اين موشک های ايجاد کنند. بنابراين هرگونه تغييری در تامين کننده اين علاوه بر هزينه های مالی بسيار وقت گير خواهد بود.
در عين حال ايران يک خط توليد کامل و مدرن برای ساخت موتور موشک ها ندارد. به همين خاطر حتی اگر سعی کند که برخی از قطعات موتورهای مورد نياز را در داخل تهيه کند فن آوری لازم برای رفع نقايض و يا تشخيص دقت توليد را ندارد.
از خارج از ايران نمی توان به دقت دلايل مربوط به توقف برنامه توليد موشک های «سجيل – دو» را تشخيص داد ولی مسلما تحريم های اقتصادی باعث شده است که دسترسی ايران به منابع تامين کننده مواد و عوامل اصلی در توليد موتور و سوخت موشک های دوربرد دچار اختلال شود.
اگر چنين ارزيابی درست باشد و ادامه تحريم ها بتواند مانع تهيه مواد اوليه لازم شود، جمهوری اسلامی ايران تا سالها نخواهد توانست موشک هايی توليد کند که بتوانند خاک اروپا را هدف بگيرند ، چه رسد به خاک آمريکا.
با وجوديکه شواهد زيادی نشان می دهد که اين تحريم ها نتوانسته است فعاليت های هسته ای و غنی سازی اورانيوم در ايران را متوقف کند ولی اقدامات ايران برای توليد موشکهای دوربردی که می توانستند حتی خاک اروپا را نيز هدف بگيرند با موانع زيادی روبرو کرده است. اگر اين تحريم ها در طولانی مدت بتواند مانع دستيابی ايران به قطعات مربوط به شليک و ساير فن آوری های لازم شوند برنامه توسعه موشک های دوربرد ايران ممکن است به طور کامل متوقف شده و يا حداقل به شکل قابل ملاحظه ای کند تر شود.
موشک های با سوخت مايع
به فاصله کوتاهی پس از آغاز جنگ ايران و عراق در سال ۱۹۸۰ ايران دو برنامه موازی را برای توليد موشکهای دوربرد آغاز کرد. برنامه اول خريد و دريافت موشک های با برد کوتاه و سوخت مايع از مدل بود Scud-B که از کشورهايی نظير ليبی، سوريه و يا کره شمالی بود که در مراحل بعدی جنگ با عراق از آنها برای حمله به شهرهای آن کشور استفاده می کرد.
موفقيت اين تسليحات در جنگ با عراق باعث شد که ايران موشکهای Scud - Bs با برد متوسط ۳۰۰ کيلومتر و موشک های Scud_Cs با برد ۵۰۰ کيلومتر را از کره شمالی خريداری کند که درايران شهاب يک و شهاب دو نامگذاری شدند.
ايران با هدف افزايش قدرت و برد موثر موشکهای خود در سالهای ميانی دهه ۱۹۹۵ موشک های No-dong را از کره شمالی دريافت کرد که درايران شهاب سه نامگذاری شدند. حداکثر برد اين موشک های حدود ۹۰۰ کيلومتر است و اگر از مرزهای غربی ايران شليک شوند می توانند خاک اسرائيل را هدف بگيرند.
کارشناسان ايرانی پس از قريب ۱۰ سال کار و تغيير در سيستم کار موشک های شهاب سه توانستند موشک هايی با برد متوسط هزار و ۶۰۰ کيلومتر توليد کنند که قدر – يک ناميده می شوند. حدس زده می شود که اين موشکها قادر به حمل کلاهک های ۷۵۰ کيلويی هستند و از سال ۲۰۰۷ در نيروهای مسلح ايران به خدمت گرفته شده اند. اگر ايران بخواهد کلاهک های هسته ای يک کيلو و ۳۰۰ گرمی روی آنها نصب کند برد متوسط آنها به حدود يک هزارو ۱۰۰ کيلومتر کاهش خواهد يافت.
ايران توانايی های لازم برای طراحی، توليد و يا خريد موتورهای جديد و يا پيشرفته تر برای موشکهای متکی به سوخت مايع را ندارد. در عين حال حتی در صورت تلاش مهندسان ايرانی بعيد است آنها بتوانند موتورهای مشابهی با موتور موشک های No-dong يا قدر- يک بسازند معمولا موتورهايی که از روی نمونه اصلی ساخته می شوند ناکارآمد و غيرقابل اعتماد هستند.
موشک های با سوخت جامد
خط دوم در برنامه های موشکی ايران تمرکز روی توليد داخلی سيستم های متکی به سوخت جامد برای نسل جديدی از موشک ها بود در مراحل اوليه تنها دستاورد آن توليد گلوله های توپ برای استفاده در جنگ باعراق بود. اما در طول دو دهه اخير ايران توانسته است به دانش لازم برای توليد موتورهای محرک موشک های دوربر دست يابد که با گذشت هر نسل نه تنها برد آنها بلکه قدرت حمل مواد منفجره آنها نيز افزايش می يابد.
در حال حاضر ايران موشک هايی با سوخت جامد دو مرحله ای توليد می کند که برد آنها حدود دوهزار کيلومتر است. يکی از آنها به نام « سجيل – دو » که مراحل توليد آن کامل شده است برتری های کاربردی زيادی دارد. از جمله سرعت نصب و آمادگی آنها برای شليک از موشک های متکی به سوخت مايع بيشتر است. در عين حال اين نوع موشک ها به سادگی می توانند روی سکوهای سيار و قابل تردد در جاده ها نصب شوند.
به خاطر برد بيشتر اين نوع موشک ها در صورت لزوم ايران می تواند از مناطق عمقی خود خاک اسرائيل را هدف بگيرد و درنهايت فن آوری هايی که در توليد موشک « سجيل » به کار گرفته شده به حکومت ايران امکان خواهد داد که در صورت تمايل با تکيه بر اين تجارب به دنبال توليد موشک های قوتی تر و با برد طولانی تر باشد.
بخش اعظم قطعات و موادی که برای نيروی محرک اين نوع موشک ها مورد نياز است بايد از خارج تامين شود. اين قطعات و مواد هر يک مختصات فنی بسيار پيجيده ای دارند و حتی اگر ايران بخواهد در داخل کشور چنين موادی را تهيه کند با محدوديت های زيادی روبرو است و ممکن است چنين روندی سالها طول بکشد.
هر بار که توليد کننده اين مواد تغيير کند، کارشناسان ايرانی باری تضمين دقت کار موشک های « سجيل » بايد آزمايش های و يا حتی تغييرات تازه ای در سيستم کار اين موشک های ايجاد کنند. بنابراين هرگونه تغييری در تامين کننده اين علاوه بر هزينه های مالی بسيار وقت گير خواهد بود.
در عين حال ايران يک خط توليد کامل و مدرن برای ساخت موتور موشک ها ندارد. به همين خاطر حتی اگر سعی کند که برخی از قطعات موتورهای مورد نياز را در داخل تهيه کند فن آوری لازم برای رفع نقايض و يا تشخيص دقت توليد را ندارد.
از خارج از ايران نمی توان به دقت دلايل مربوط به توقف برنامه توليد موشک های «سجيل – دو» را تشخيص داد ولی مسلما تحريم های اقتصادی باعث شده است که دسترسی ايران به منابع تامين کننده مواد و عوامل اصلی در توليد موتور و سوخت موشک های دوربرد دچار اختلال شود.
اگر چنين ارزيابی درست باشد و ادامه تحريم ها بتواند مانع تهيه مواد اوليه لازم شود، جمهوری اسلامی ايران تا سالها نخواهد توانست موشک هايی توليد کند که بتوانند خاک اروپا را هدف بگيرند ، چه رسد به خاک آمريکا.
