روز بیست و پنج نوامبر رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه در سخنانی زنان را برابر مردان ندانست و گفت: «مردان و زنان مساوی نیستند. چنین چیزی خلاف طبیعت است. آنها متفاوت خلق شده‌اند. طبیعت آنها متفاوت است. آیا شما می‌توانید یک زن را که بچه شیر می‌دهد برابر با مردی قرار دهید که نمی‌تواند این کار را انجام دهد؟»
با اینکه بیش از ۱۵ روز از طرح این سخنان در جامعه ترکیه می‌گذرد، اما همچنان اعتراض زنان فمینیست و برابری‌طلب به این سخنان ادامه دارد. «دل‌آرا گلسو» از فعالان فمینیست ترکیه که اکنون در پاریس به سر می‌برد، مهمان برنامه این هفته «صدای دیگر» است.
خانم دل‌آرا، فمینیست ها در مورد سخنرانی اردوغان چه فكر می كنند؟
اول از همه می خواهم با تعریف آنچه اردوغان گفته است، آغاز كنم. دلیل این كه او از این کلمات استفاده كرده بسیار مهم است. او از کلمه «فطرت» که به معنی «وضع / خلق و خوی ایجاد شده توسط خالق» در اصطلاحات اسلامی است استفاده كرده است. بسیاری از فمینیست‌ها، از جمله خودم از همان ابتدا به این سخنان واکنش نشان دادیم زیرا او از تعابیری جزم اندیشانهو اسلامی برای دسته بندی زنان استفاده كرده نه تعریفی علمی.ما فمینیست ها معتقدیم دوران این سخنان به سر آمده است و این اولین بار نیست که او سخنانی از این دست را مطرح می كند. او از ده سال پیش مشروعیت بخشیدن به نابرابری زنان و مردانرا آغاز كرده است. هنگامی که سخنان از زنان به میان می آید،اردوغان تنها در مورد حق زنان برای پوشیدن حجاب و نقش آنها را به عنوان نقش مقدس «مادری» حرف می زند. او به زنان تركیه توصیه كرده حداقل سه فرزند به دنیا بیاورند. او در سخنرانی خود تعریف فمینیسم را تغییر داد و آن را حركتی بر ضد مادر بودن به تصویر كشید. اردوغان بهترین مكان برای زنان را خانه می داند و وظیفه اصلی آنها را مراقب از مردان. او از ایده منفعل كردن زنان حمایت می كند. فمینیستهای ترکیه به تعیین این نقش جنسیتی برای زنان که مسئولیت آنها را در خانه و بزرگ كردن بچه ها می داند، اعتراض دارند، نه در برابر مادر شدن.
پاسخ فمینیست ها به اظهارات اردوغان در روز بین المللی رفع خشونت علیه زنان چه بود؟
٥٧ انجمن زنان وهمجنس‌گرایی، دوجنس‌گرایی و ترانس سکسوال (یا ال جی بی تی) پس از سخنرانی اردوغان بیانیه مشتركی را در روزنامه ها منتشر كردند با عنوان «این فطرت نیست، این قانون اساسی است».در این بیانیه آمده بود: «زنان و مردان دارای حقوق مساوی هستند.» اردوغان با اظهارات خود بر سر مواد قانون اساسی جمهوری ترکیه اختلاف نظر ایجاد كرده است. ماده دهقانون می گوید «زنان و مردان دارای حقوق مساوی هستند و دولت مسئول ایجاد و تضمین این برابری است.» بیانیه منتشر شده توسط فعالان زن و ال جی بی تی تاكید می كرد كه این سخنان اردوغان با قانون اساسی در تناقض است. سخنان اردوغان همچنین در برابر تعهدات ترکیه در زمینه های بین المللی مانند CEDAW ( کنوانسیون منع هرگونه تبعیض علیه زنان) و توافقنامه استانبول (توافق با شورای اروپا برای مبارزه با خشونت علیه زنان و جلوگیری از خشونت خانگی) است. در بیانیه زنان آمده است: برابری جنسیتی، بر اساس توافقنامه های امضا شده، موضوعی قابل مذاكره نیست، بلكه حقی جهانی است. آنها می گویند که سخنرانی اردوغانراهی برای دور كردن زنان تركیه از حقوقشان است، حقوقی كه تقریبا ۱۰۰ سال پیش كسب كرده بودند. دركنار این بیانیه، یک اعتراض سازمان یافته با عنوان «ما پلتفرم زن كشى را متوقف خواهیم کرد» در مقابل ساختمان وزارت«خانواده و سیاست اجتماعی»برگزار شد. البته می دانید كه در تركیه وزارت زنان وجود ندارد.
خانم دل‌آرا، آیا پیش بینی می‌کنید که این سخنان موانع قانونی بیشتری برای زنان در تركیه ایجاد خواهد كرد؟
البته! انجمن ها و سازمان های زنان یک مبارزه شگفت انگیز در برابر ذهنیت دولت حزب عدالت و توسعه آغاز كرده است. یک چیزی که اردوغان و دیگر سیاستمداران ترك بهتر از همه می دانند، این است که سخنان آنها برای گروه زیادی از مردم مهم است. جامعه ترکیه، دارای یک فرهنگمدارا است. بخشى از مردم تركیه به دنبال فرصتی برای انطباق با ذهنیت دولت به عنوانتصمیم ساز اصلی هستند. وقتی اردوغان زنان را به عنوان موجوداتی شكننده و ضعیف معرفی می كند، مردانی که با او هم عقیده اند و زنانشان را مورد آزار جسمی و روانی قرار می دهند، تشویق مى شوند. او گفت که «زنان نمی توانند مانند مردان در هر شغلى به كار گرفته شوند.» این سخنان کارفرمایان را تشویق می کند تا به متقاضیان زن بگویند «من نمی توانم شما را استخدام كنم زیرا شمایک زن هستید». همین روزها مدیر یک سازمان غیر دولتی اسلامی اعلام کرد که «هنگامی که زنان استخدام می شوند، خود را براى فحشا آماده می كنند.» سخنان اردوغان، افراد محافظه کار و زن ستیز در جامعه را به صحبت کردن تشویق كرد و متاسفانه صداى آنها بلندتر شده است!
با توجه به شاخص جهانیشکاف جنسیتى در سال۲۰۱۴ رتبه ترکیه در میان ۱۴۲ کشور، ۱۲۵ است. گزارش های رسمی نشان می دهد که درسال۲۰۱۴،۲۳۵ زن توسط مردان کشته شدند، ۸۸ نفر مورد تجاوز قرار گرفته اند و در مورد ۴۹۹ زن، آزار جسمی و ۷۵ زن، آزار جنسی گزارش شده است. این آمار رسمی از زنانى است كه حاضر شده اند تا موارد خشونت را گزارش دهند و شکایت آنها ثبت شده است. این آمار با توجه به جود زنانى كه مى ترسند یا خجالت مى كشند كه موارد خشونت را اعلام كنند، بسیار بالاتر است. هنگامی که ما در مورد کشورى با چنین آمار هولناکى سخن مى‌‌‌گوییم، رئیس جمهور این كشور در كنفرانس زنان اعلام می‌‌‌كند «زنان و مردان برابر نیستند». این مثل یک شوخی بزرگ است! درحالى كه او باید در مورد زن كشى، تجاوز به عنف و آزار و اذیت صحبت کند، اما او از این مسئولیت خود شانه خالى مى‌‌‌كند در عوض او اكنون یک مسئولیت بزرگ تر را برعهده گرفته است و آن حمایت رسمى از نابرابری است.
«درک همه مسایل منهای زن یک خطای بزرگ است»
در ایران حسن روحانی در سفرش به گرگان گفته: درک همه مسایل منهای زن یک خطای بزرگ است. این تفکر درستی نیست که مسایل مهم اجتماعی را فقط مردها می‌توانند درک کنند. چرا که درهر صحنه‌ای که به خانم‌ها میدان داده شده، آنها موفق بودند.
آقای روحانی همچنین توضیح داده که ما باید فضا را باز کنیم تا از علم و استعداد خانم‌ها بهتر استفاده شود. و درست در همین روزهایی که حسن روحانی از بازتر شدن فضا برای زنان می گوید، مشاور وزیر کشور در امور بانوان و خانواده گفته است تعطیلی پنجشنبه‌های زنان شاغل در دستگاه‌های اجرایی در حال پی‌گیری است.
پیش از این هم گفته بودیم کم کردن ساعات کار زنان در ادارات و افزایش روزهای مرخصی آنها زنان را از ساختار جدی کار دولتی دور نگه می‌دارد و آنها را به سوی خانه نشینی سوق می‌دهد.
آسیه امینی، فعال مسایل زنان ساکن نروژ همراه ما است:
«وقتی خانم فرهمندپور اشاره می‌کند به این که پنجشنبه‌ها زنان شاغل تعطیل باشند یا به دورکاری آنها اشاره می‌کند یا به اینکه یک زن باید در محور خانواده شغلش تعریف شود یا آن وظیفه اصلش تعریف شود، در واقع دارد به محور قانون و شرع اشاره می‌کند. خودش هم می‌گوید من دارم این حرف را از آنجا می‌گیرم. و وقتی سوی دیگر همین دولت یعنی کسی که بالای سر خانم فرهمندپور ایستاده، ترجیح می‌دهد حرفی بزند که زنان جامعه را دلگرم کند که شما حق انتخاب شغل دارید و شما حق دارید که در چرخه اقتصاد نقش داشته باشید یا حرف‌هایی مثل این، خیلی راحت بگویم یا ترجیح می‌دهد که رای آنها را بخرد یا دارد سعی می‌کند بین این همه اختلافی که بین خواسته‌های مردم و واقعیت موجود در حکومت ما هست، یک توازنی برقرار کند که خب این نمی‌تواند. برای این که این یک تضاد ریشه‌ای هست. این تناقض با حرف قابل اصلاح و قابل رفع شدن نیست. متاسفانه باید بپذیریم تا زمانی که قانون ما یک قانون غیرسکولار نابرابر هست امکان ندارد با اتکاء به کلیات یک دین که ریشه در ۱۴۰۰ سال پیش دارد و امروزی شدنش بسته به نظر فقیهانی است که هیچ تخصصی در هیچ امر تخصصی ندارند، این مشکل سامان پیدا کند.»
در حالی که گروهی از کارشناسان زن برای بررسی آنچه «خانواده سالم» نامیده شده، به کشور فنلاند سفر کرده‌اند، رییس بسیج زنان گفته خانواده سالم جز آنچه در دین اسلام معرفی شده، وجود ندارد.
هفته آینده در برنامه صدای دیگر به موضوع خانواده سالم می‌پردازیم و آنچه در ایران به این نام خوانده می‌شود. شما هم می‌توانید نظرات تان را با ما و دیگر شنوندگان صدای دیگر در میان بگذارید.
