در ساعات اخیر نام نیلوفر اردلان، فوتسالیست و کاپیتان تیم فوتسال زنان ایران در صدر خبرهای مربوط به زنان است. اما این بار نه تیم فوتسال ایران به موفقیتی دست پیدا کرده و نه کاپیتان تیم فوتسال به جایگاه ویژه حرفه‌ای رسیده است.
همه چیز از یک خبر کوتاه آغاز شد. تیم ملی فوتسال بانوان ایران در نخستین دوره رقابت‌های جام ملت‌های زنان آسیا شرکت خواهد کرد. اما در ادامه این خبر خبرگزاری‌های ورزشی نوشتند که در میان نفرات دعوت شده نامی از نیلوفر اردلان کاپیتان پرافتخار و با سابقه فوتبال کشور دیده نمی‌شود.
حاصل پیگیری خبر از سوی علاقمندان ورزش بانوان چندان امیدوارکننده نبود. آنطور که نیلوفر اردلان در صفحه شخصی اینستاگرامش نوشته همسرش به او اجازه خروج از کشور را نداده و دلیل آن را ضرورت حضور خانم اردلان در اولین روز مدرسه رفتن پسرشان دانسته است.
اما خانم اردلان به روزنامه «گل» گفته که ۲۸ شهریور زمان جشن ورود پسرم به کلاس اول است که می‌توانم در کنار او باشم. تیم بیست و نهم پرواز دارد که دوم و سوم مهر هم تعطیل است و بعد از آن تیم از مالزی برمی‌گردد. بنابراین موضوع فقط بر سر یک روز مدرسه رفتن پسرمان است.
لیلا علی کرمی حقوقدان ساکن بریتانیا و مریم یحیوی دکتر، داور فوتبال در آلمان مهمانان این هفته برنامه صدای دیگر هستند.
خانم علی کرمی از شما آغاز کنیم. چه قوانینی در ایران به مرد اجازه می‌دهد که مانع خروج همسرش از ایران شود؟
لیلا علی کرمی: طبق بند سه ماده ۱۸ قانون گذرنامه صدور گذرنامه منوط به اجازه و موافقت کتبی شوهر است. البته قانون پیش‌بینی کرده در موارد اضطراری دادستان هم می‌تواند اجازه صدور گذرنامه را صادر کند. در ماده ۱۹ پیش‌بینی شده که شوهر هر زمانی که بخواهد می‌تواند از این اجازه که داده برگردد. پس بحث ممنوع‌الخروج کردن به ماده ۱۹ برمی‌گردد. ماده ۱۸ و ۱۹ قانون گذرنامه در بحث صدور گذرنامه و ممنوع‌الخروج کردن زن تعیین تکلیف کرده.
خانم یحیوی، به عنوان داور فوتبال در آلمان که سال‌ها در این حوزه فعالیت داشتید بگویید که آیا شبیه چنین محدودیت‌هایی را برای ورزشکاران خارج از ایران هم دیدید که پیش بیاید؟
مریم یحیوی: تا به حال من اینطوری نشنیدم. بعضی فامیل‌هایی هستند که مادر یا پدر در کار بچه‌هایشان خیلی دخالت می‌کنند. اجازه بدهید مثال تنیس را می‌آورم. این دخترهای تنیس‌باز هستند مانند ماریا شاراپوا و کسانی مثل او که مادر و پدر به آنها می‌گویند چه کار کنید. ولی معمولا‌ً نوعی تشویق است و نه جلوگیری. ولی از لحاظ اینکه کسی مستقیم جلوی یک نفر را بگیرد در ورزش، من نمی‌شناسم. در دنیای آزاد به هر حال چنین چیزی را نمی‌شناسم و نشنیدم.
شاید بد نباشد بدانیم که نیلوفر اردلان از یازده سالگی فوتبال بازی کرده و از ۱۴ سالگی به عضویت تیم ملی فوتبال زنان ایران درآمده. او در بازی‌های زنان کشورهای اسلامی خانم گل شده. اما حالا بعد از نزدیک به ۱۹ سال بازی فوتبال و فوتسال در اولین دوره مسابقات قهرمانی فوتسال زنان که در مالزی برگزار می‌شود همسرش به او اجازه خروج از کشور را نداده.
خانم یحیوی، حذف شدن از تیم ملی در اولین دوره از مسابقات یک رشته چه ضربه‌ای می‌تواند به موقعیت حرفه‌ای یک ورزشکار وارد کند؟
مریم یحیوی: خب در حقیقت این باعث می‌شود تیم و مربی این خانم دیگر اطمینان را از دست بدهند. خب نمی‌توانیم همیشه مطمئن باشیم که ایشان کاری که ما داریم بتواند بکند. این می‌تواند روابط تیم را با ایشان را به هم بزند. چون به‌شان نمی‌شود اطمینان کرد که همیشه سرموقع آنجا باشند یا موقعی که کاری داریم و می‌خواهیم جایی برویم دوباره چنین چیزی پیش نیاید. نقش کاپیتان خیلی مهم است. برای اینکه معمولا‌ً کسی است که تیم را پهلوی هم نگاه می‌دارد. هرچقدر مربی از بیرون چیزی بگوید کاپیتان است که می‌تواند تیم را با هم نگاه دارد و به‌شان امید بدهد و تشویقشان کند که پیش بروند. وقتی که ایشان نتواند حتی همراه تیم باشد یک جور ضربه و دلخوردگی است به خصوص که همه می‌دانند که دلیلش چیست که ایشان نتوانسته برود. شاید این شکست قبل از بازی است برای روحیه این خانم‌ها. در روحیه تیم.
به شما برگردیم خانم علی کرمی، درموردی مثل حق طلاق می‌بینیم که اضافه کردن شروط ضمن عقد می‌تواند درخواست طلاق را برای زن تسهیل کند. در چنین مواردی چطور؟ آیا می‌شود در شروط ضمن عقد جلوی این محدودیت، محدویت خروج از کشور را گرفت؟
لیلا علی کرمی: بله. هر نوع شرطی که خلاف ذات عقد ازدواج نباشد را می‌شود در شروط ضمن عقد در عقدنامه قید کرد. خب خروج از کشور و سفر کردن جزو ذات عقد ازدواج نیست و می‌شود این حقی که به شوهر داده را در عقدنامه آورد. ولی مشکلی که وجود دارد این است که معمولا‌ً به شروط ضمن عقد توجه نمی‌شود. پس راهی که پیش‌بینی می‌کنند این است که در محضر وکالتنامه صادر شود و رضایت شوهر در قالب یک وکالتی به زن داده شود و ایشان بتواند به طور کرات از کشور خارج شود و دیگر نیازی به شوهر نداشته باشد و شوهر هم حق ممنوع‌الخروجی زن را نداشته باشد. اما متاسفانه در عمل موارد زیادی وجود دارد که حتی به این شروط ضمن عقد که اصلا‌ً توجهی نمی‌شود و به این سندهایی هم که در دفا‌تر اسناد رسمی تنظیم شده هم متاسفانه ترتیب اثری داده نمی‌شود. منتها از نظر قانونی اگر وکالتنامه محضری صادر شود قاعدتا‌ً نباید مشکلی وجود داشته باشد. اما در عمل می‌بینیم که به گونه دیگر است.
خانم یحیوی، یکی از مسائلی که در این میان پیش می‌آید این است که مرز بین زندگی شخصی و زندگی حرفه‌ای یک ورزشکار کجاست. آیا این موضوع ممنوعیت خروج از کشور توسط همسر را می‌توانیم موضوعی شخصی تلقی کنیم؟
مریم یحیوی: در سال‌هایی که یک نفر در تیم ملی بازی می‌کند هر ورزشی که هست معمولا‌ً ایشان در حقیقت برای جامعه این کار را می‌کند به عنوان مدل. به خصوص اینکه وظیفه به خصوصی را برای مردم برای تیمشان و برای این ورزش انجام می‌دهند. زندگی شخصیشان دیگر شخصی نیست.
یک نکته دیگر که مهم است این است که یک ورزشکار علاوه بر تلاش فردی که انجام می‌دهد، نوعی الگوسازی برای جوانان را هم دارد بر عهده می‌گیرد. این قبیل محدودیت‌ها خانم یحیوی، چه تاثیری بر الگوسازی مثبت ورزشکاران زن ایرانی می‌گذارد؟
مریم یحیوی: صددرصد درست است. اگر یک خانمی با این شخصیت در اینجایی که هستند ممکن است برایشان چنین مشکلی پیش بیاید متاسفانه دخترهای جوان که بخواهند هر ورزشی را بکنند ممکن است برایشان یک عقب‌نشینی باشد. فکر می‌کنند خب این همه زحمت، سال‌ها زحمت... چنین چیزی می‌تواند برای آنها هم پیش بیاید. یا ممکن است هیچوقت ورزش را پی نگیرند یا فکر کنند که توی ایران نمانند. یک راه دیگرشان هم این است شاید.
اما راه حل چیست؟ از مهدی رستم‌پور کار‌شناس ورزشی ساکن دانمارک پرسیدم؛ آقای رستم‌پور، پیش از این در مواردی فدراسیون فوتبال با هماهنگی نیروی انتظامی، اجازه خروج از کشور برخی از ملی‌پوشان را صادر می‌کرد. فکر می‌کنید در موردی مثل خانم اردلان هم اراده‌ای در میان مسئولان ورزشی برای رفع مشکل و همراهی او با تیم ملی فوتسال زنان وجود خواهد داشت؟
مهدی رستم‌پور: فدراسیون فوتبال در انجام امور جاریه خودش الان مانده. به طور کلی بحث سربازی همیشه یک موضوعی بوده که با رضایت ستاد مشترک نیروهای مسلح و تربیت بدنی نیروهای مسلح قابل حل بوده. ولی مسئله اینکه همسر با اجازه شوهر بتواند از ایران خارج شود، این خیلی فرا‌تر از این صحبت‌ها است و یک قانونی است که متاسفانه اعمال می‌شود و فدراسیون فوتبال نه در توانش هست و نه با آن‌شناختی که ما از فدراسیون داریم اصلا ً حوصله پیگیری این قبیل امور را دارد. به طور کلی اهمیتی برای ورزش بانوان قائل نیستند. آن بلایی که سر فوتسال زنان آوردند و بعد هم الان در فوتبال زنان شرایط خوبی در آسیا و حتی در رده‌های سنی نوجوانان و جوانان نیست. شکست‌های ۱۸ بر صفر و ۱۰ بر صفر می‌بینیم. فقط همین که بگویند ما فوتبال زنان هم داریم. همین.
و حالا که احتمال همراهی فدراسیون اینقدر کم است آیا راه حل حقوقی وجود دارد؟ خانم علی کرمی شما اشاره کردید که با اجازه دادستان می‌شود برای زن گذرنامه صادر کرد. فکر می‌کنید در این مورد هم می‌شود از این امکان استفاده کرد؟
لیلا علی کرمی: من فکر می‌کنم در این مورد مسئله خروج از کشور هست که در قانون پیش‌بینی نشده. ولی اگر برگردیم به همان قانونی که می‌گوید صدور گذرنامه با اجازه دادستان شهرستان امکانش هست فکر می‌کنم در اینجا هم امکانش هست. یعنی در واقع ایشان می‌توانند با اجازه دادستان از کشور خارج شوند. به هر حال مرجع قانونی می‌تواند وارد این مسئله شود با توجه به ضرورت مسئله و اینکه ضروری است برای ایشان در مسابقه شرکت کنند و برای کشور هم ضروری هست، می‌توانند به راحتی اجازه خروج ایشان را از کشور صادر کنند.
