همه چیز از یک نشست رسمی آغاز شد. نشستی در کارگروه آسیب‌های اجتماعی معاونت امور زنان ریاست جمهوری ایران با عنوان «صدمات زنان و رفتارهای پرخطر با تمرکز بر تن‌فروشی». در این نشست همه متخصصان حضور داشتند، از جامعه‌شناس و حقوقدان تا آسیب‌شناس و پزشک.
اما گذشته از اطلاعاتی که در این نشست ارائه شد حتی برگزاری آن در ایران هم با موجی از واکنش‌ها روبه‌رو شده است.
حالا دیگر همه می‌دانند که پدیده تن‌فروشی و روسپیگری یا کارگران جنسی موضوعی است به قدمت تاریخ و کمابیش در همه جوانب بشری به آن پرداخته شده.
اما حالا ۳۷ سال بعد از انقلاب سال ۱۳۵۷ به نظر می‌رسد گفت‌وگو درباره آن هم در جامعه امروز تابویی است که انتقاداتی از جمله تلاش برای تبلیغات انتخاباتی و رواج فساد و فحشا را از سوی منتقدان به دنبال دارد.
کارگروه آسیب‌های اجتماعی معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نخستین نشست تخصصی خود را از سلسله نشست‌های تخصصی سلامت زنان و رفتارهای پرخطر با تمرکز بر تن‌فروشی برگزار کرد.
در این نشست ژاله شادی‌طلب، جامعه‌شناس، مینو محرز، استاد دانشگاه و متخصص بیماری‌های عفونی، و هما داوودی، حقوقدان، از آخرین آمار تحقیقات در مورد روسپیگری در ایران گفتند.
اما درست بعد از برگزاری این نشست موجی از واکنش‌ها علیه برگزارکنندگان آن بالا گرفت.
محمدجواد اکبرین، دین‌‌پژوه ساکن فرانسه، و مهرداد درویش‌پور، جامعه‌شناس ساکن سوئد، مهمانان برنامه این هفته ما هستند.
-----------------------------------------------------
آقای درویش‌پور، برخی از منتقدان برگزاری این نشست معتقدند که ارائه اطلاعات و آمار درباره روسپیگری و مفاسد اجتماعی سبب از بین رفتن آن چه قبح اجتماعی نامیده‌اند می‌شود. به نظر شما، آیا باید این آمار و اطلاعات را محرمانه تلقی کرد یا در اختیار جامعه قرار داد؟
مهرداد درویش‌پور: این که کسی که مدعی شود مسائلو معضلات اجتماعی از جمله روسپیگری باید به یک امر محرمانه تبدیل شود به این معنی است که نظام یا حکومت از رویارویی و پیدا کردن راه حل در برابر آن عاجز است که آن را تهدید برای امنیت تلقی کند. جمهوری اسلامی ایران، در واقع اسلام‌‌گرایان سیاسی، از روز نخست با بستن محل تجمع روسپیان در تهران به نام شهرنو و لت و پار کردن آنها سعی کردند این معضل را انکار کنند یا به‌اصطلاح حذف کنند. این نه تنها به کاهش روسپیگری منجر نشد، بلکه امروز بسیاری از کشورهای حتی خارج از ایران هم محل تن‌فروشی بسیاری از دختران جوان ایرانی شده و در خود کشور هم بسیار گسترش پیدا کرده. حالا گاه به نام صیغه یا دفاتر صیغه و گاه به شکل روسپیگری و تن‌فروشی‌های غیرقانونی. اگر می‌خواهیم با پدیده روسپیگری مبارزه کنیم باید آگاهی دختران جوان را که قربانیان اصلی روسپیگری هستند را افزایش دهیم در جامعه. هیچ جای دنیا بدون این که پرسشی طرح شود پاسخی برایش نخواهد بود.
آقای اکبرین، نگاه اسلام به معضلات اجتماعی چیست؟ آیا روسپیگری موضوعی پنهان و پوشیده است یا در مورد آن در مکتوبات دینی بحث و گفت‌وگو شده؟
محمدجواد اکبرین: از قضا در متون دینی، چه متن مقدس و چه متونی که بر اساس متن مقدس نوشته شده و علومی که بر اساس متن مقدس تولید شده تا حتی نازل‌ترین سطوح آن مثل رساله‌های عملیه نگاه کنید روابط جنسی، احکام جنسی بسیار فاش نوشته شده و به آنها پرداخته شده. درباره‌اش حکم صادر شده. نه. این که وجود دارد. و این مدعا که متن دینی یا فضای جامعه اصلا‌ً این موضوعات نباید مطرح شود، چنین نبایدی وجود ندارد. اما وقتی نیازی در جامعه هست برای تحلیل و آنالیز این مباحث، طبیعتا‌ً باب آن باید باز شود.
آقای درویش‌پور، آمار و اطلاعات دقیقی از وضعیت روسپیگری در ایران در این جلسه مطرح شد. ژاله شادی‌طلب جامعه‌شناس به حاصل تحقیقی که سال ۸۶ در مورد روسپیگری انجام شده، اشاره کرده و گفته است که ۹ درصد زنان روسپی به اجبار شوهر و ۱۸ درصد آنها به اجبار پدر برای اولین بار مبادرت به تن‌فروشی کردند. خانم شادی‌طلب اشاره کرده که ۸۰ درصد زنان روسپی فاقد شغل بودند و ۲۳ درصدشان نان‌آور خانواده‌ای با حداقل چهار عضو بودند. چرا با وجود این تحقیق که شش سال پیش تهیه شده همچنان شاهد ازدواج زودهنگام کودکان، معضل شغل برای زنان و مسائلی از این قبیل هستیم و این تحقیقات تاثیر مورد نظر خودش را برای مسئولان نگذاشته؟
مهرداد درویش‌پور: یک نکته را به روشنی از این می‌شود نتیجه‌گیری کرد. نخست این که فقر یکی از عوامل تن‌فروشی در تقریبا‌ً تمام دنیا است. بنابراین مبارزه برای گسترش اشتغال زنان یکی از جدی‌ترین راه‌های مقابله با روسپیگری است. دومین حوزه مسئله سکسوآلیته است. وقتی افرادی این امکان را نداشته باشند که بتوانند بنا بر میل خودشان رابطه جنسی را که می‌خواهند از ابتدا آن گونه که خودشان مایل‌اند به دست بیاورند یا تجربه کنند، همه چیز جز عشق و علاقه عامل تعیین‌کننده در بسیاری از تشکیل این گونه خانواده‌ها هست، به یک معنی این نوع خانواده‌ها به ویژه دخترانی که در سن پایین ازدواج می‌کنند نوعی فحشای شرعی دایمی تلقی می‌شود. بنابراین ممنوع کردن ازدواج‌های زیر ۱۸ سال، گسترش آزادی‌های جنسی در جامعه، ممانعت از ازدواج‌های اجباری کمک می‌کند که تا حدی روسپیگری در جامعه پایین بیاید. اصولا‌ً این که سکس در جامعه ایران مذموم شناخته می‌شود، سرکوب می‌شود، خواهش‌های جنسی نسل جوان و نوجوان سرکوب می‌شود، تصویری ایجاد می‌کند که مردان به عنوان حریصان جنسی شناخته می‌شوند و بسیاری از دختران جوان به اصطلاح پدرسالارانه‌اش به عنوان موضوع شکار تلقی می‌شوند. متاسفانه حکومتی که زن‌ستیزی بخشی از ایدئولوژی رسمی آن شناخته می‌شود اینها را بیشتر مورد حمله خودش قرار داده و در حالی که این امکان را برای مردان از طریق‌های چندهمسری یا طرق دیگر فراهم کرده.
آقای اکبرین، نظرات متفاوتی درمورد نگاه اسلام به موضوع روسپیگری مطرح شده، به نظر شما اسلام چه نگاهی به موضوع روسپیگری دارد؟
محمدجواد اکبرین: نه فقط دین اسلام، بلکه ادیان ابراهیمی به تن‌فروشی به معنای مصطلح و رایج آن نگاه بسیار منفی مواجه شدند. هم در انجیل هست هم در تورات هست و هم در قرآن هست. به این معنای رایج و مصطلحش که ما امروز ازش می‌فهمیم طبیعتا‌ً ممنوع است. منتها نکته این است که در ادیان ابراهیمی مسئله نفس تن‌فروشی نیست. آن عواملی است که تن‌فروشی را تبدیل به یک ماجرای قبیح و زشت و ممنوع می‌کند. یک مبداء آن مبداء انضباط جنسی است. طبیعتا‌ً در گذشته با توجه به محدودیت‌هایی که در برقراری چنین انضباطی وجود داشت هم در مسئله تولید مثل و هم در مسائلحقوقی و وراثتی و غیره، طبیعتا‌ً قوانینی در ادیان ابراهیمی وضع شده که بیشتر این قوانین مردانه به نظر می‌رسد و به سود تن مرد و مطالبات و لذات و نیازهای مرد است تا زن. اما به هر حال این مبداء انضباط جنسی بسیار مهم است و مبداء قرارداد اخلاقی. یعنی دیوارها و مرزهایی گذاشتند. آنجا که شما وارد قرارداد اخلاقی با کسی می‌شوید و این قرارداد زمانش مهم است. شکل رابطه مهم است. و چون می‌گویند تن‌فروشی به معنای رایج آن هم از انضباط جنسی خارج است و هم از قرارداد اخلاقی، در نتیجه عملی ممنوع به حساب می‌آید.
آقای اکبرین با توجه به این نگاهی که شما در موردش توضیح دادید چطور می‌شود صیغه را توضیح داد؟
محمدجواد اکبرین: در اسلام، مشخصا‌ً به قرائت شیعیاش، صیغه می‌خواست یک انضباط جنسی فراهم کند و تعریف کند که یا شما باید وارد یک ازدواج دایم شوید و یا اگر می‌خواهید خارج از ازدواج دایم روابطی داشته باشید این روابط اندازه، شکل و حدود و ثغورش مشخص باشد. در دنیای جدید که این مسائلکاملا‌ً شکل‌های دیگری پیدا کرده و آن محدودیت‌های سابق دیگر نیست، برای مسائل و تبعات حقوقی آن فکر کرده‌اند، عرف‌های تازه‌ای به وجود آمده، می‌شود در همین ماجرا هم تجدید نظر کرد و برای همین برخی از روشنفکران اسلام‌شناس در جهان عرب استناد می‌کنند به سوره اعراب آیه ۳۳ و می‌گویند آن «بغی» که شامل مجموعه‌ای از این روابط می‌شود که ممنوع است، اگر شما بتوانید روابطی را، یک فضای جدید را تعریف کنید که با حقیقت، قراردادهای اخلاقی، کرامت انسان سازگار باشد و در عین حال برای تبعات حقوقی‌اش هم فکری کرده باشد، آن وقت داستان در خود ادیان هم و مشخصا‌ً در اسلام به قرائت شیعیاش می‌تواند متفاوت باشد.
آقای درویش‌پور، اجازه بدهید آخرین سوال برنامه را از شما بپرسیم. در میان راه‌های مختلفی که برای مبارزه با روسپیگری در جهان تجربه شده از ممنوعیت مطلق آن تا تعیین محل‌های خاص برای روسپیان یا حتی مجازات مشتریان، کدام یک تاکنون موفق بوده؟
مهرداد درویش‌پور: البته جوامع مختلف با توجه به شرایط و موقعیت متفاوت زمانی آنها به سادگی نمی‌شود یک پاسخ قطعی به سئوال شما داد که کدام از این روش‌ها موفق‌تر است. اما در مدل‌های گفته شده من می‌توانم بگویم کدام مدل از همه بدتر است. ممنوع کردن مطلق فحشا در هیچ جای دنیا کمک نکرده به ریشه‌کردن آن. همین نمونه جمهوری اسلامی ایران. ممانعت از امکان نظارت قانونی و مداخله دولتی در این امر یا کمک رساندن به آنها باعث شده که این دلالان سکس بیشترین سود را از سازماندهی روسپیگری و یا صدور سکس به کشورهای دیگر ببرند.
