به‌تازگی نشریات آمریکایی پولیتیکو و واشینگتن اگزامینر، اقدام به انتشار گزارشی کرده‌اند که بنا بر آن مسئولان مبارزه با مواد مخدر در دولت باراک اوباما پروژه‌ای را برای پیگیری نقش حزب‌الله لبنان در قاچاق مواد مخدر و دیگر فعالیت‌های آن شروع کردند؛ اما به موازات پیشرفت مذاکرات اتمی با ایران، پروژه کاساندرا با موانعی برخورد کرد و در نهایت متوقف شد. این یادداشت نگاهی دارد به گزارش‌های منتشرشده در این رابطه؛
بسیاری از گروه‌هایی که در اصطلاح روابط بین‌الملل «بازیگر غیر دولتی (Non-state player)» نامیده می‌شوند برای بقای خود و پیگیری اهداف سیاسی-نظامی و دستیابی به قدرت، نیاز به توانایی مالی دارند. این گروه‌ها نه یک حزب سیاسی هستند که حمایت وسیع مردمی داشته باشند و نه یک وزارت خانه رسمی هستند که از ردیف بودجه و تعریف حقوقی مشخص برخوردار شوند. بقا و فعالیت آنان نیازمند توانایی مالی است و این توانایی از راه‌های مختلفی تامین می‌شود. گروه‌های مذهبی از هدایای باورمندان و یا خمس و زکات استفاده می‌کنند، و گروه‌های تروریستی و مسلح از حمله به مراکز اقتصادی، نظامی و یا از طریق مبادرت به معاملات قاچاق و پولشویی نیازهای خود را برطرف می‌کنند.
در بسیاری از موارد مشابه در آمریکای مرکزی و جنوبی مشاهده شده که قاچاق مواد مخدر به کشورهای غنی و مصرف‌کننده از جمله ایالات متحده آمریکا یکی از شریان‌های حیاتی کسب درآمد برای این گونه گروه‌ها است. مسئله ترافیک مواد مخدر و جنایات سازمان‌یافته از مسایل مهم امنیتی در آمریکای شمالی، مرکزی، و جنوبی است. گروه‌های بزرگ‌تر و سازمان‌یافته‌تر این منطقه بر بخش عظیمی از فعالیت‌های مشابه بخصوص در منطقه کارائیب کنترل دارند. طبیعتا فعالیت چنین باند‌هایی بر امنیت آمریکا تاثیرات مستقیم و غیر قابل انکاری دارد.
فعالیت‌های مشابه در مورد گروه‌هایی مانند طالبان و برخی دیگر گروه‌های مسلح افغانستان نیز دیده شده که علاوه بر حمله به مراکز نظامی و بانکی، از قاچاق مواد مخدر، به‌خصوص به اروپا با عبور از ایران و ترکیه، یا کشورهای آسیای مرکزی کسب درآمد می‌کنند. در تابستان ۲۰۱۷ که حملات همه جانبه بر علیه گروه موسوم به خلافت اسلامی (داعش) شدت گرفته بود، کشفیات پلیس ایتالیا حاکی از عبور مواد مخدر از سرزمین‌های تحت کنترل داعش در شمال آفریقا به مقصد اروپا بوده و تیم تحقیق‌کننده به این نتیجه رسیده که این گروه با دریافت پول اجازه عبور مواد مخدر را داده است.
امروزه با توسعه شبکه‌های ارتباطات زمینی، هوایی و دریایی و حجم عظیم مبادلات اقتصادی در سطح بین‌المللی، توان اینگونه گروه‌ها برای صادرات کالای مرگ‌آور مواد مخدر به هر نقطه حساس اقتصادی از دنیا افزایش یافته است. در چارچوب فعالیت‌های مافیایی، در بسیاری موارد این صادرات و یا واردات محدود به مواد مخدر هم نمی‌شود و می‌تواند شامل هر چیزی باشد که در یک نقطه آزاد و در نقطه‌ای دیگر ممنوع است. در کشورهای اسلامی، علاوه بر مواد مخدر، مشروبات الکلی و هرگونه کالای مصرفی قاچاق دیگر در چنین فهرستی قرار می‌گیرد. شاید بتوان گفت قاچاق انسان و بردگی جنسی نیز در سطحی بین‌الملل از لایه‌های مختلف این فعالیت محسوب می‌شود.
در تعقیب سیاست مقابله با ترافیک مواد مخدر ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۸ به دلایل و شواهدی دست یافت که مشخص می‌کرد حزب‌الله لبنان لبنان علاوه بر نقشی که به عنوان یک سازمان نظامی–سیاسی در خاورمیانه دارد تا حد یک سندیکای فعال بین‌المللی نیز به کاربری خود توسعه داده است. بررسی‌های بعدی نشان داد که حزب‌الله لبنان سالانه تا حدود یک میلیارد دلار از طریق قاچاق اسلحه، پولشویی، و معاملات مواد مخد درآمد دارد و برخی از این فعالیت‌ها در داخل خاک ایالات متحده یا سایر کشورهای آمریکایی رخ می‌دهد.
گزارش نشریات آمریکایی
به‌تازگی دونشریه آمریکایی، پولیتیکو و واشینگتن اگزامینر، به صورت همزمان به فعالیت‌های حزب‌الله لبنان پرداخته و آن‌را از ابعاد مختلف بررسی کرده‌اند. این دو نشریه به گزارشی اشاره می‌کنند که مدعی‌ست مسئولان مبارزه با مواد مخدر در دولت باراک اوباما پروژه‌ای به‌نام «پروژه کاساندرا» را برای پیگیری نقش حزب‌الله لبنان در عملیات قاچاق مواد مخدر شروع کردند. پروژه به خوبی پیش می‌رفت و منابع مالی کافی برای بررسی و تحقیق در مورد مداخله حزب‌الله لبنان در چنین کارهای غیر قانونی وجود داشت. این قاچاقچیان علاوه بر اینکه یکی از بزرگترین باند‌های توزیع کوکائین بودند، در کار تهیه سلاح‌های شیمیایی که مورد استفاده بشار اسد رئیس جمهور سوریه علیه شهروندانش بود نیز دست داشتند. اما پس از مدتی مقام‌های دولت اوباما بر سر راه تلاش برای تعقیب عاملان حزب‌الله لبنان «موانعی» ایجاد و به صورتی غیر منتظره این پروژه را «متوقف کردند».
مقامات سابق دولت اوباما به نشریه پولیتیکو گفته‌اند که تصمیم آنها برای مسکوت نگه‌داشتن این پیگیری تحت تاثیر بهبود روابط با ایران، توقف برنامه تسلیحاتی این کشور و آزادی چهار آمریکایی زندانی در ایران بوده است. یکی از مقامات سابق امنیت ملی آمریکا به پولیتیکو گفته‌است «جهان پیچیده تر از آن است که از ذره‌بین توزیع مواد مخدر دیده بشود. نمی‌شود سازمان سی‌آی‌ای بر هر کلبه‌ای حکومت کند ولی در عین حال نمی‌توان اجازه داد این کنترل به دست اداره مواد مخدر بیافتند».
به عقیده این مقامات روند برخورد با حزب‌الله لبنان شبیه این بود که وزارت خارجه یک کیک در اختیار داشته باشد و هریک از سه دستگاه دیگر دولت یعنی جامعه اطلاعاتی، وزارت خزانه داری و وزارت دفاع سهم خود را از آن مطالبه کنند. به عبارت دیگر تعدد مراجع عمل و تصمیم گیری موجب توقف پروژه شده است.
نظر دو کارشناس
دو تن از کسانی که در این پروژه نقش مهمی داشتند «دیوید اَشِر» و «جک کلی» بودند. دیوید اَشِر بنیانگذار پروژه و جک کلی یک کهنه سرباز وزارت دفاع بود. دیوید اَشِر به «پولیتیکو» گفت: «هرچه دولت آمریکا بیشتر در گیر مذاکره و گفت‌وگو در باره برنامه اتمی شد، پروژه کاساندرا بیشتر مسکوت ماند و سرانجام در ژانویه ۲۰۱۶ وقتی پرزیدنت اوباما معامله اتمی با ایران را اعلام کرد، مسئولان پروژه کاساندرا به ماموریت‌های جدیدی گماشته شدند و به این ترتیب بود که پروژه عملاً متوقف شد».
هردو نفر برای چند سال در پروژه کاساندرا کارکرده و به خوبی با نحوه عمل حزب‌الله لبنان در قاچاق مواد مخدر آشنایی داشتند ولی با تغییر سیستماتیک سیاست دولت اوباما این پیگیری‌ها پا در هوا ماند.
جک کلی کاملاً با نحوه تشکیل و نفوذ موسساتی که به نوعی در معاملات مواد مخدر دست دارند آشنا است. وی معتقد است که صدها کمپانی فروش ماشین‌های دست دوم در آمریکا وجود دارند که مالکیت بعضی از آنها در دست افراطیون اسلام‌گرا است. این اتومبیل فروش‌ها بخشی از شبکه توزیع و فروش مواد مخدر و پولشویی به حساب می‌آیند. درآمد حاصله از فروش مواد مخدر توسط حزب‌الله لبنان برای حمایت مالی از شاخه نظامی این سازمان یعنی جهاد اسلامی مصرف می‌شود و بعد‌ها دیوید اَشِر در کنگره آمریکا شهادت داد که این فعالیت در ردیف بزرگترین حمایت مادی از عملیات تروریستی بوده که در جهان مشاهده شده است.
به نظردیوید اَشِر بهترین راه برای منهدم کردن شبکه‌هایی که درچنین جنایاتی دست دارند –به‌خصوص وقتی مانند حزب‌الله لبنان از نظر سیاسی حساس باشند– این است که دنبال پول‌ها و موسسات مالی شان را بگیرید. در ادامه این تحقیقات است که به یک بانک مستقر در بیروت به نام بانک لبنانی کانادایی (Lebanese Canadian Bank) برخورد می‌کنیم که به سرعت در حال گسترش است. این بانک که توسط وزارت خزانه داری آمریکا به عنوان یکی از موسسات اصلی پولشویی شناخته می‌شود در عملیات حزب‌الله لبنان دست داشته است.
حزب‌الله لبنان؛ همه‌جا و هیج‌جا
در روز ۱۲ فوریه ۲۰۰۸ در پی انفجار بمبی، عماد مغنیه، کشته شد. مغنیه از مهمترین فرماندهان حزب‌الله لبنان بود، و روزنامه واشینگتن پست در بهمن ماه ۱۳۹۳ به نقل از یک مامور سابق سی‌آی‌ای گزارش داد که این سازمان به همراه موساد، مسئول کشتن عماد مغنیه است.
این ضربه بزرگ به حزب‌الله لبنان در مقابل چشمان دو شاهد اتفاق افتاد. اول، سرمایه دار و ثروتمند معروف لبنانی ادهم طباجه و دومی شخصی بنام سیف‌الدین که نقشی رابط کلیدی را بین حزب‌الله لبنان و برادرش هاشم و پسر عمویش حسن نصرالله (رهبر حزب‌الله لبنان) بازی می‌کند. در طرف دیگر این قضیه جمهوری اسلامی ایران است که حامی اصلی حزب‌الله لبنان به حساب می‌آید.
برای درک چگونگی ارتباط تار عنکبوتی موجود در شبکه قاچاق، باید به این واقعیت توجه کرد که در لایه‌های زیرین این شبکه ده‌ها نفر دیگر شناسایی شدند که عملیات حزب‌الله لبنان، ایران و متحدینشان را در عراق، سوریه، ونزوئلا و روسیه تسهیل می‌کردند. مثلاً گروه تحقیق به فردی بنام عبدالله سیف‌الدین رسید که به نمایندگی از حزب‌الله لبنان در تهران مستقر بود. تیم‌های کنترل توزیع مواد مخدر در کلمبیا و ونزوئلا سیف‌الدین را با شبکه‌های پولشویی دیگری مرتبط می‌دانند که مهمترین آن فردی بنام «ایمن سعید جمعه» در بیروت مستقر بود. تحقیقات دیگری در واشنگتن نشان داد که «ایمن سعید جمعه» با شبکه قاچاق مکزیک موسوم به «لوس زتاس Los Zetas» مرتبط است که چندین تُن کوکائین را به ایالات متحده منتقل و با استفاده از حدود ۳۰۰ فروشنده اتومبیل‌های دست دوم درآمدی برابر با ۲۰۰ میلیون دلار در ماه را اداره می‌کرد. سپس این شبکه پولهای به دست آمده از توزیع مواد مخدر را، در اقدامی که پولشویی تعریف می‌شود، صرف خرید و حمل اتومبیل‌های دست دوم به کشور «بنین» در ساحل غربی آفریقا می‌کرد.
به موازات پیشرفت مذاکرات دولت اوباما با ایران بر سر توافق اتمی، پروژه کاساندرا با موانعی برخورد کرد. از جمله بنا به اظهار مقامات سابق پروژه کاساندرا، وقتی در چارچوب پیگیری‌های پروژه، سیف الدین به عنوان محور ارتباطی در تهران شناسایی شد، وزارت دادگستری آمریکا از پیگیری بیشتر امتناع کرد. دولت اوباما همچنین بر سر راه کوشش‌های متعدد پروژه برای اعلام جرم علیه حزب‌الله لبنان با عنوان و اتهام «سازمان مهم جنایتکار بین‌المللی» موانعی ایجاد کرد و اختیارات گروه ویژه بررسی را کاهش داد.
در یک مورد دیگر صحبت از فردی است بنام علی فیاض که با سیف‌الدین در رابطه بوده و در تامین اسلحه برای شبه‌نظامیان شیعه عراقی دست داشته است. از جمله اتهامات این گروه‌های شبه نظامی استفاده از بمب‌های کنار جاده‌ای علیه نیروهای آمریکایی حاضر در عراق است. تماس پولیتیکو با مقامات سابق دولت اوباما برای کسب اطلاع دقیق تر در مورد یکایک پرونده‌ها بی‌پاسخ مانده است.
همزمان با فراخوان بخشی از نیروهای آمریکایی از عراق، حزب‌الله لبنان و ایران هزاران نفر نیروی نظامی و اسلحه در عراق و سوریه پیاده کردند و ایران و حزب‌الله لبنان شروع به بسیج نیرو برای اعزام به یمن نمودند. در شبکه آفریقایی نیز نه تنها مواد مخدر، بلکه اسلحه، اتومبیل، الماس، کالاهای تجاری قاچاق و حتی نیروی انسانی به صورت برده مبادله می‌شد. حزب‌الله لبنان و نیروهای قدس سپاه پاسداران علاوه بر مناطق آفریقایی به سمت چین و دیگر بازارهای جدید نیز تغییر مسیر داشته‌اند.
پولیتیکو چنین نتیجه‌گیری می‌کند که علیرغم رسیدگی‌های گسترده‌ای که در مورد بسیاری از این پرونده‌ها به عمل آمد در نهایت وقتی تماس‌های اولیه بین دولت اوباما و جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به توافقی در مورد برنامه اتمی ایران به نتایج مورد نظر نزدیک شد، پیگیری پروژه کاساندرا اهمیت خود را از دست داد. حتی بین مقام‌های کاخ سفید و مسئولان اداره مواد مخدر اختلاف نظر و تردید‌هایی در مورد اطلاعات به دست آمده ظاهر شد. در یک مرحله دیگر گزارش‌های روزمره اداره کنترل مواد مخدر به عنوان تهدید‌های امنیتی روز به دست پرزیدنت اوبا نمی‌رسید. درحالی که در سال ۲۰۱۴ یعنی یک‌سال پیش از توافق اتمی با ایران، گروه کاساندرا با دادستان کل، اریک هولدر، ملاقات و اطلاعات دقیقی را در مورد حزب‌الله لبنان در اختیارش گذاشته بودند. درآن جلسه اریک هولدر ابراز علاقمندی کرده بود که گزارش کاملی در مورد موضوع به شخص پرزیدنت اوباما و تیم امنیت ملی وی داده شود؛ یعنی تیمی که همزمان با رئیس‌جمهوری در مورد تدوین استراتژی توافق اتمی ایران کار می‌کرد. گروه کاری کاساندرا از فرصتی که پیش آمده بود استقبال کرده و مشتاق ارائه گزارش در ملاقاتی با پرزیدنت اوباما بودند که قرار بود در مرکز فرماندهی عملیات ویژه در شهر تامپای فلوریدا تشکیل شود. این احتمال قوت گرفت که قضیه حزب‌الله لبنان به عنوان پرونده‌ای بررسی شود که مجازات‌های پیش‌بینی شده در قوانین فدرال آمریکا برای چنین جرایمی شامل آن می‌شود. جک کلی و دیوید اَشِر به وزارت دادگستری گفتند که بسیاری از معاملات انجام شده مشمول چنین قوانینی می‌شوند و اغلب آنها از طریق «بانک لبنانی کانادایی» صورت گرفته است.
شماری از افرادی که در پروژه کاساندرا کار کرده‌اند معتقدند دلیل اصلی متوقف ماندن این پروژه توافق اتمی با ایران بوده و اینکه اولویت سیاست خارجی پرزیدنت اوباما در آن مقطع این بوده است که توافق اتمی با ایران به فرجام برسد.
