جاوید رحمان، حقوقدان پاکستانی- بریتانیایی و استاد دانشگاه برونل لندن، که روز جمعه ۱۵ تیرماه رسماً به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در ایران معرفی شد، تحقیقاتی در زمینه آزادی ادیان، قوانین جهانی حقوق بشر و قوانین اسلامی انجام داده است.
او در نخستین گفت‌وگوی خود با رسانه‌های فارسی‌زبان، به پرسش‌های رادیو فردا پاسخ داده است.
آقای رحمان به عنوان اولین سؤال می‌خواستم از شما بپرسم چه چیزی در مورد ایران برای شما جالب بود و انگیزه‌ای شد برای نامزدی در سمت گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران؟
من یک وکیل حقوق بشر هستم و سال‌ها روی قوانین حقوق بشری کار کرده‌ام و ایران به لحاظ تعهداتش به حقوق بشر کشور مهمی ست، بله! این انگیزه اصلی من برای نامزدی این سمت بود.
آقای رحمان شما تحقیقات وسیعی در زمینه قوانین اسلامی انجام داده‌اید. لطفاً کمی درباره تحقیقات و پژوهش‌های خود بگویید.
بله، اصلی‌ترین کارهای من روی قوانین اسلامی متمرکز بوده است و من تعداد زیادی کتاب و مقاله در این زمینه و نیز در مورد اصلاح قوانین در کشورهای اسلامی نوشته‌ام، می‌توانم بگویم که این تخصص من است. همچنین در زمینه قوانین حقوق بشری و قانون اساسی در کشورهای اسلامی کار کرده‌ام.
آقای رحمان با توجه به اینکه تحقیقات شما بیشتر روی قوانین اسلامی متمرکز بوده، نظرتان را درباره قوانین مربوط به مجازات‌های بدنی در اسلام بگویید. مجازات‌هایی مانند شلاق و قطع انگشتان دست. مقام‌های ایران همواره می‌گویند که این قبیل مجازات‌ها بر اساس قوانین اسلامی اجرا می‌شود. نظر شما به عنوان یک محقق قوانین اسلامی در این باره چیست؟
چیزی که می‌توانم در این باره به شما بگویم این است که ما از منظر قوانین جهانی حقوق بشری صحبت می‌کنیم، این واضح است که ما باید از منظر قوانین جهانی به موضوع نگاه کنیم. این مجازات‌ها بر اساس قوانین جهانی شکنجه محسوب می‌شوند و بیشتر کشورها نیز این تعهدات بین‌المللی را پذیرفته‌اند.
موضوع مهم این است که همه کشورهایی که قوانین اسلامی را دنبال می‌کنند، هم‌زمان باید قوانین بین‌المللی را هم اجرا کنند.
در قوانین ایران اتهام‌هایی مانند «توهین به پیامبر مسلمانان، رابطه جنسی دو مرد و تجاوز» با مجازات مرگ مواجه می‌شود. مقام‌های ایران این مجازات را بر اساس قوانین اسلامی می‌دانند اما مدافعان حقوق بشر از آن انتقاد می‌کنند. با توجه به اینکه تحقیقات‌تان در زمینه قوانین اسلامی نظر شما چیست؟
همان طور که گفتم کشورها و جوامع مسلمان زیادی در تمام نقاط دنیا وجود دارد که با قوانین جهانی حقوق بشری موافق هستند و آن را پذیرفته‌اند. مواردی از جمله برابری و عدم اجرای مجازات اعدام. این کشورها فکر می‌کنند نه فقه اسلامی نه شیوه‌های اسلامی، هیچ کدام با قوانین جهانی ناسازگاری یا تفاوتی ندارد.
من هیچ اشکالی در این نمی‌بینم که کشورهای اسلامی قوانین جهانی و قوانین حقوق بشری را رعایت کنند.
این برای فعالان حقوق بشر نیز موضوع مهمی است که اطمینان یابند کشورها به تعهدات حقوق بشری خود پایبندند.
آقای رحمان شما به عنوان یک فعال حقوق بشر می‌دانید که دسترسی به اطلاعات آزاد یکی از اصلی‌ترین حقوق بشر است و همان طور که اطلاع دارید مقام‌های ایران بسیاری از وب‌سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی را در ایران فیلتر کرده‌اند. شما در این باره با مقام‌های ایران صحبت خواهید کرد؟
بله. من در این باره با دولت ایران صحبت خواهم کرد. پیشتر هم به عنوان یک فعال حقوق بشر در این باره صحبت کرده‌ام. همه کشورها و همه دولت‌ها باید به حقوق بشر، حقوق اساسی انسان‌ها و حق آزادی بیان احترام بگذارند.
دولت ایران یا هیچ دولت دیگری نمی‌تواند این حق اصلی را از مردم خود بگیرد.
آقای رحمان احتمالا می‌دانید که مقام‌های جمهوری اسلامی به احمد شهید و عاصمه جهانگیر، گزارشگرهای ویژه پیشین ایران اجازه سفر به ایران را ندادند تا این افراد بتوانند از نزدیک موارد مربوط به حقوق بشر را پیگیری کنند. شما چطور؟ برنامه‌ای برای سفر به ایران دارید؟
بله من با مقام‌های ایران درباره سفر به ایران صحبت خواهم کرد. این برای فعالان حقوق بشر و همچنین سازمان ملل بسیار ناامیدکننده است که گزارشگران ویژه نتوانسته‌اند به ایران سفر کنند. من فکر می‌کنم این مهم است که گزارشگران دسترسی کامل به منابع داشته باشند، تأکید می‌کنم دسترسی کامل! بنابراین بله من این موضوع را دنبال می‌کنم.
و اگر به شما اجازه سفر به ایران داده نشود، فکر می‌کنید از چه طریقی بتوانید گزارشی کامل و جامع درباره وضعیت حقوق بشر در ایران تهیه کنید؟
همان طور که گفتم بازدید کامل از ایران و دسترسی کامل به منابع اهمیت بسیاری دارد، بنابراین بگذارید فعلاً حدسی نزنیم تا زمانی که من کارم را شروع کنم. مطمئناً در آینده باز هم با شما صحبت خواهم کرد و به پرسش شما پاسخ کامل خواهم داد.
و در پایان می‌خواهم بپرسم که آیا شما به پیشرفت و بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران خوش‌بین هستید؟
قطعا. من به عنوان یک فعال حقوق بشر به این موضوع متعهدم. سازمان ملل هم به این موضوع متعهد است و البته این از تعهدات همه کشورها و همه دولت‌هاست که برای بهبود وضعیت حقوق بشر تلاش کنند.
ما مصمم هستیم تا اطمینان حاصل کنیم که حقوق بشر در همه کشورها رعایت می‌شود و این قطعاً در دستور کار من نیز قرار دارد.
