بانک جهانی در تازه‌ترین گزارش خود که روز دوشنبه، ۱۹ فروردین‌ماه، منتشر شد می‌گوید، تولید ناخالص داخلی ایران بیشتر از آن چه این نهاد بین‌المللی قبلا پیش‌بینی کرده بود، کاهش خواهد یافت.
ژانویه سال جاری، بانک جهانی رشد تولید ناخالص داخلی ایران برای سال ۲۰۱۸ را منفی ۱.۵ درصد ارزیابی کرده بود، اما در گزارش جدید، این رقم منفی ۱.۶ درصد ارزیابی شده است.
این نهاد بین‌المللی رشد تولید ناخالص داخلی ایران برای سال جاری را نیز منفی ۳.۶ درصد پیش‌بینی کرده بود، اما در گزارش جدید، این رقم منفی ۳.۸ درصد ذکر شده است.
به عبارتی، اقتصاد ایران طی سال جاری ۳.۸ درصد کوچک‌تر خواهد شد.
این دومین دور متوالی است که بانک جهانی پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی ایران را کاهش می‌دهد.
پیش‌بینی رشد اقتصادی ایران در سه گزارش اخیر بانک جهانی (درصد):
| گزارش‌ها | ۲۰۱۸ | ۲۰۱۹ | ۲۰۲۰ |
| گزارش ژوئن ۲۰۱۸ | ۴.۱ | ۴.۱ | ۴.۲ |
| گزارش ژانویه ۲۰۱۹ | منفی ۱.۵ | منفی ۳.۶ | ۱.۱ |
| گزارش آوریل ۲۰۱۹ | منفی ۱.۶ | منفی ۳.۸ | ۰.۹ |
برای محاسبه تولید ناخالص داخلی دو روش وجود دارد: محاسبه بر اساس «برابری قدرت خرید» و محاسبه بر اساس دلار آمریکا. بانک جهانی در محاسبات خود از روش «برابری قدرت خرید» استفاده کرده که متداول‌تر از محاسبه به شیوه دلار آمریکا است.
تولید ناخالص داخلی بر اساس دلار آمریکا یعنی ارزش تولید سالانه کالاها و خدمات در ایران بر اساس دلار آمریکا. با توجه به افت چشمگیر ارزش ریال، افت تولید ناخالص داخلی ایران بر اساس دلار آمریکا بسیار بیشتر خواهد بود.
ریال ایران طی سال گذشته در مقابل دلار آمریکا، دو سوم ارزش خود را از دست داد و اخیرا دوباره نرخ دلار روند صعودی گرفته است.
بر اساس آخرین پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول که نیمه دوم سال گذشته منتشر شد، تولید ناخالص داخلی ایران بر اساس «برابری قدرت خرید» در سال ۲۰۱۹ میلادی تنها ۳.۶ درصد کاهش خواهد یافت، اما بر اساس دلار آمریکا حدود ۲۲.۴ درصد کاهش یافته و از ۴۳۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ به زیر ۳۳۴ میلیارد دلار در سال جاری سقوط خواهد کرد.
اما روش دیگر برآورد تولید ناخالص داخلی، محاسبه آن به روش «برابری قدرت خرید» است که روش متداول‌تری برای ارزیابی اقتصاد یک کشور است، چرا که ارزش یک کالا یا خدمت به‌ویژه بر اساس دلار آمریکا در خود آمریکا و بر اساس معادل ریالی دلار در ایران برابر نیست. این موضوع برای کشورهای دیگر نیز صادق است.
برای نمونه با یک دلار که هم اکنون معادل ۱۴ هزار و ۴۰۰ تومان است، در ایران می‌توان به فرض پنج قرص نان خرید یا پول تاکسی برای فاصله مشخصی را پرداخت، اما برای نمونه ارزش همان پنج قرص نان یا کرایه تاکسی در آمریکا می‌تواند سه دلار، در بریتانیا چهار دلار و در چین ۱.۵ دلار باشد.
آمریکا اردیبهشت‌ماه سال گذشته از برجام خارج شد و از نیمه دوم سال تحریم‌هایی علیه ایران به اجرا گذاشت که مهم‌ترین آنها تحریم صادرات نفت ایران است. بانک جهانی، افت صادرات نفت ایران را مهم‌ترین عامل در کاهش تولید ناخالص داخلی این کشور عنوان کرده است.
آمریکا در نظر دارد ماه آینده میلادی، بر سر تمدید معافیت فروش نفت ایران به هشت کشور مشتری آن تصمیم بگیرد. آبان‌ماه سال گذشته آمریکا به چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، تایوان، ترکیه، یونان و ایتالیا معافیت داد تا خرید نفت جمهوری اسلامی را برای شش ماه و به شکل محدود ادامه دهند، موضوعی که صادرات نفت ایران را به کمتر از نصف رساند.
گزارش‌ها حاکی است که آمریکا می‌خواهد به شرط کاهش کمتر خرید نفت، معافیت تنها پنج کشور مشتری ایران را برای شش ماه دیگر تمدید کند و صادرات ایران را به حدود ۸۵۰ هزار بشکه کاهش دهد. این رقم تقریباً یک سوم میزان صادرات نفت ایران در اوایل سال گذشته بود.
