دیروز، ۱۸ اردیبهشت، سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران، با اظهار این مطلب که افغان‌های شاغل در ایران «برای خانواده‌های خود در افغانستان پول می‌فرستند» و برای جمهوری اسلامی «هزینه‌هایی دارند» گفت که ممکن است به خاطر تحریم‌های جدید آمریکا، دولت ایران مهاجران افغان را از کشور بیرون کند.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، او تحصیل «بیش از ۴۰۰ هزار دانش‌آموز افغان در مدارس» ایران و «بیش از ۲۳ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاه‌های ایران» را هزینه‌بر خواند و گفت «وقتی تحریم‌های آمریکا اثر کند» ممکن است از افغان‌های مقیم ایران «بخواهیم ایران را ترک کنند.»
او پس از این سخنان و مطرح کردن اخراج شهروندان افغان از ایران افزود: «من نمی‌خواهم با این سخنان نگرانی یا تنشی در بین این اتباع ایجاد کنم.»
معاون سیاسی محمدجواد ظریف که در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما سخن می‌گفت در ادامه نیز گفت که «بحران را در افغانستان آمریکایی‌ها ایجاد کردند نه ما و خودشان (آمریکایی‌ها) باید هزینه‌هایش را بپردازند نه ایران.»
مقام‌های جمهوری اسلامی پیش از این نیز اعلام کرده‌اند که حضور افغان‌های مهاجر در ایران را «تحمیلی» می‌دانند و غرب را در این امر «مقصر» عنوان می‌کنند.
در همین زمینه، محمدرضا رحیمی، معاون اول رئیس جمهوری پیشین ایران، تیرماه ۹۱ در کنفرانس مبارزه با جرایم سازمان‌یافته فراملی در تهران گفت: «قدرت‌های بزرگ، سه میلیون میهمان افغان را بر ما تحمیل کرده‌اند که اگر این تعداد افغان نباشند، آمار بیکاری کشور به صفر می‌رسد.»
محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهوری پیشین، نیز بارها مسئله اخراج تمامی افغان‌ها از ایران را پیش کشیده بود.
این دیدگاه مقامات جمهوری اسلامی نسبت به مهاجران افغان (که بخش اعظمشان شیعه و فارسی‌زبان نیز هستند) خود را ازجمله در فهرست بلندبالای تبعیض‌ها علیه آنان در ایران نشان می‌هد.
این تبعیض‌ها در ایران چند سال پیش به حدی رسید که احمدرضا شفيعی، مسئول کميته انتظامی ستاد تسهيلات سفر در استان اصفهان، گفت که در روز سيزده به‌در «برای برقراری امنيت از حضور اتباع افغان در پارک کوهستانی صُفّه اصفهان ممانعت خواهد شد».
خبر ممنوعیت ورود شهروندان افغان به پارک صفه اصفهان پس از انتشار با واکنش شدید و منفی بسیاری از فعالان اجتماعی ایرانی مواجه شد.
پیش از این نیز سید تقی شفیعی، مدیر کل دفتر اتباع و مهاجران خارجی استانداری مازندران، خواستار «پاکسازی استان مازندران از اتباع بیگانه» شد.
ممنوعیت رانندگی شهروندان افغان در ایران، ممنوعیت اقامت برای شهروندان افغانستان در ۱۴ استان ایران، ممنوعیت ورود اتباع افغان به ناحیه‌ای از یک شهر همچون اصفهان و به کل یک شهر همچون نوشهر در شمال ایران، ممنوعیت‌های تحصیلی برای آنها در بسیاری از رشته‌ها و ... بخشی از این فهرست است.
مهاجران افغان بدون مدارک اقامتی در ایران حتی اجازه خرید سیم‌کارت تلفن به نام خودشان را هم ندارند.
محمد کاظم کاظمی، شاعر و نویسنده فعال افغان مقیم ایران، اخیراً در یادداشت کوتاهی با عنوان «زیستن در حصار موانع» که در کانال تلگرامی «اخبار مشهد» منتشر شده، نوشت: «معمولاً در مورد ما مهاجرین ممنوعیت و محدودیت اولین راه‌کار هر قضیه‌ای است. بعد از محدودیت یا ممنوعیت در سفر، اشتغال، پیوند عضو و ده‌ها موارد دیگر، باز با یک چالش دیگر روبه‌روییم؛ خط تلفن همراه. به راستی در این روزگاری که داشتن تلفن همراه از ضروریات زندگی شده و حتی بسیاری از امور قانونی دیگر به شماره تلفن همراه نیاز دارد، محرومیت یک تبعه افغان از تلفن همراه چه رهاوردی دارد جز این که شخص ناچار باشد همان خط را به اسم یک ایرانی بگیرد و کلی توابع و مسایل بعدی در پی داشته باشد؟»
حکومت جمهوری اسلامی سال‌ها است حتی یک میلیون و یکصد هزار از فرزندان زنان ایرانی را با تبعیض‌های شدید مواجه کرده است تنها به این خاطر که پدر این فرزندان شهروند افغان یا «از بیگانه‌های دیگر» است.
دولت ایران سال‌ها فرزندان این ازدواج‌ها را، حتی اگر در ایران متولد شده باشند، نپذیرفته و از آنها به عنوان «کودکان بی‌هویت و بی‌شناسنامه» یاد کرده است. این کودکان و نوجوانان در ایران از اجازه تحصیل، بیمه درمانی و کار بی‌بهره بوده‌اند و پس از رفتن به افغانستان حق بازگشت به ایران را نیز نداشته‌اند.
مسئله اشتغال اتباع خارجی و اشتغال ایرانی‌ها
نگاهی به آمار منتشر شده در طول اين سال‌ها توسط دولت ايران نشان می‌دهد حدود يک ميليون شهروند افغانستان به صورت مجاز و حدود دو ميليون نيز بدون مجوز در ايران سکونت دارند.
مسئولان مختلف جمهوری اسلامی بارها در پاسخ به پرسش‌ها در مورد عملکردشان در زمینه رفع بیکاری و معضل بیکاری شدید در جامعه ایران به این آمار اشاره کرده و حضور افغان‌ها در ایران را نشانه رفته‌اند.
حسین قاضیان، جامعه‌شناس در آمریکا پیش از این در گفت‌وگو با رادیو فردا درباره این موضوع توضیح داد که «وقتی جامعه به سربالایی‌های خودش می‌رسد و دچار مشکل می‌شود و راهی برای حل مشکلات خودش پیدا نمی‌کند» به «برون‌فکنی» یعنی دیگران را مقصر جلوه دادن نسبت به مشکلاتی که خود فرد با آن مواجه است، روی می‌آورد.
این جامعه‌شناس افزود: «افغان‌ها همان‌طور که می‌دانید در بسیاری زمینه‌ها خدماتی به مردم ایران کرده‌اند که خیلی از ایرانی‌ها حاضر نبودند آن خدمات را انجام بدهند. متأسفانه رفتار ما با آنها در قبال این خدماتی که انجام داده‌اند منصفانه نبوده‌است.»
پیش از این، بهروز خباز، فعال کارگری مقیم سوئد نیز در همین زمینه به رادیو فردا گفت: «حکومت ایران با توجه به بحران گسترده بیکاری، این مسئله را در ذهن توده‌های ناآگاه مردم فرافکنی کرده و کاسه کوزه بحران بیکاری را بر سر شهروندان افغان خالی می‌کند.»
علی مبارکی، عضو اتحاد بین‌المللی در حمایت از کارگران ایرانی مقیم سوئیس، نیز در این باره به رادیو فردا می‌گوید: «سال‌ها است کارگران افغانی در ایران کار می‌کنند و زحمت می‌کشند؛ آن هم با کمترین حقوق و بدون هیچ مزایایی از جمله بیمه. جمهوری اسلامی از وجود اینها سود برده است، اول این که سخت‌ترین کارها را کارگر افغانی انجام می‌دهد در حالی که همین کار را اگر کارگر ایرانی با تشکیلات صنفی بخواهد انجام دهد مزایای بیشتری خواهد خواست و به چنین حقوقی راضی نخواهد بود. افغانی‌ها در بدترین شرایط همین کار سخت را انجام می‌دهند اما وقتی پای بعضی مسایل در میان می‌آید، برای انحراف افکار عمومی کارگران افغانی را جلو می‌اندازند. همچنین مشکلاتی که خود حکومت برای جامعه به وجود آورده‌است را به گردن این انسان‌های بیگناه می‌اندازند.»
در این میان، پروین محمدی، نایب رئیس هیئت مدیره اتحادیه آزاد کارگران ایران، در گفت‌وگو با سایت اتحاد این پرسش را مطرح کرده که آیا چندی پیش که در خبرها اعلام شد حدود ۵۰ هزار کارگر در عسلویه بیکار شدند و هر روزه خبر بیکاری کارگران پیمانی پتروشیمی شنیده می‌شود، تقصیر کارگران افغان است و کارگران افغان جایگزین کارگران ایرانی در عسلویه شده‌اند؟
خانم محمدی افزود: «آیا در صورت برگشتن میهمانان افغان، کارگران شهاب خودرو سر کارشان برمی گردند یا بلاتکلیفی کارگران مخابرات راه دور شیراز با ۲۶ ماه حقوق معوقه حل خواهد شد یا مشکل کارگران صنایع فلزی ایران که ماه‌هاست حقوق دریافت نکرده‌اند و آینده شغلی شان مشخص نیست، حل خواهد شد؟»
استفاده ابزاری از مهاجران افغان
قضیه اخراج افغان‌ها از ایران دیروز توسط عباس عراقچی در حالی مطرح شد که پس از اعلام خبرهای مربوط به اعزام گسترده دسته‌هایی از مهاجران افغان به جبهه‌های خطرناک جنگ نیابتی جمهوری اسلامی در سوریه، خبرهایی نیز از اعزام این افراد برای کمک در مناطق سیل‌زده مخابره شد.
جمهوری اسلامی نوجوانان و در بسیاری از موارد کودکان افغان جویای اقامت در ایران و رفع تبعیض را در قالب گروهی نظامی به نام «لشکر فاطمیون» گرد هم آورده و آنها را به جنگ یا به مناطق سیل‌زده می‌فرستد.
سازمان دیدبان حقوق بشر، سپاه پاسداران را متهم کرده که کودکان مهاجر افغان را به عنوان سرباز به جنگ سوریه اعزام می‌کند.
این سازمان در گزارشی نوشته است کودکان افغان که گاهی حتی ۱۴ سال بیش ندارند در لشکر فاطمیون به کار گرفته می‌شوند تا کنار نیروهای ایرانی در سوریه بجنگند. قوانین بین‌المللی اعزام افراد کمتر از ۱۵ سال به جبهه را جنایت جنگی می‌نامد.
افراد لشکر فاطمیون پیش از این به رسانه‌های افغانستان گفته‌اند: «فرماندهان ایرانی در سوریه در مناطق دورتر از جنگ قرار می‌گیرند و سربازان افغان هستند که خط مقدم جنگ قرار دارند و در صورت مواجه شدن با مشکلات جدی، از مهاجران افغان در جریان جنگ حمایت نمی‌کنند».
محمد علی فلکی، از فرماندهان سپاه پاسداران در مردادماه ۹۵ به مشرق‌نیوز گفت: «فکر نکنیم ما ایرانی‌ها در سوریه می‌جنگیم. این مردان افغان هستند که آن‌جا تحت فرماندهی ما حماسه‌آفرینی می‌کنند.»
به گفته این فرمانده سپاه «این افغان‌ها تحت فرماندهی نیروهای حاج قاسم [سلیمانی، فرمانده سپاه قدس،] از سقوط زینبیه و دمشق و فرودگاه ممانعت کردند».
به گزارش خبرگزاری فرانسه، پیتر بوکارت مدیر بخش امور اضطراری سازمان دیدبان حقوق بشر نیز گفته است: «حکومت ایران علاوه بر دادن مشوق‌هایی به مهاجران افغان برای رفتن به جنگ سوریه، برخی از آنها را به زور اعزام می‌کند. تعدادی از این افراد گفته‌اند که حکومت ایران تهدیدشان کرده است در صورت نرفتن به سوریه از ایران اخراج خواهند شد.»
خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز از قول برخی از اعضای لشکر فاطمیون که اکنون به افغانستان بازگشته‌اند می‌نویسد که بسیاری از مردم افغانستان این افراد را «خائن و تروریست» لقب می‌دهند و این افراد با بازداشت‌های فراقانونی مواجه می‌شوند.
جامعه مدنی ایران، یا آنچه از آن باقی مانده، در مواقع متعدد به نوع برخورد حکومت ایران با افغان‌های مقیم ایران اعتراض کرده و برای نمونه درپی تصمیم مقام‌های استان مازندران برای اخراج مهاجران افغان از این استان، خبری از سفر گروهی از سینماگران و بازیگران ایرانی ازجمله داریوش مهرجویی، مانی حقیقی، لیلا حاتمی، نیکی کریمی، علی مصفا و جمع دیگری از هنرمندان در اقدامی حمایتی و برای همدلی با مهاجران افغان به استان مازندران مخابره شد.
تصمیم‌های پیشین و کنونی مقام‌های جمهوری اسلامی علیه مهاجران افغان نیز از قبل و در روزهای اخیر با انتقادهای زیاد ایرانیان در شبکه‌های اجتماعی همراه شده، اما نشانه‌ای از توجه مقام‌های حکومتی به این انتقادها دیده نمی‌شود.
