در حالی که توسعه خطوط ریلی ایران در دولت اول حسن روحانی شتاب گرفته بود در دو سال اخیر این شتاب کاهش یافته و بسیاری از پروژه‌های توسعه ریلی ایران با تاخیر چند ساله روبه‌رو شده‌اند.
سعید رسولی، مدیرعامل شرکت راه‌آهن ایران، از راه‌اندازی قطار سریع‌السیر تهران اصفهان «تا چهار سال آینده» خبر داده و گفته است: «پیش از این، سرعت این قطار از ۳۰۰ کیلومتر به ۲۵۰ کیلومتر کاهش یافته بود که با دستور وزیر مقرر شد حداقل سرعت این قطار ۳۰۰ کیلومتر باشد».
این خط ریلی قرار بود با همکاری شرکت‌هایی از اروپا مانند فرانسه و آلمان توسعه یابد، اما پس از خروج آمریکا از برجام این شرکت‌ها ایران را ترک کردند و این پروژه با تاخیر چند ساله در افتتاح روبه‌رو شد.
پس از خروج شرکت‌های اروپایی ایران شروع به همکاری با شرکت‌های چینی برای توسعه خطوط ریلی کرد.
البته برخی خبرها هم از منتفی شدن این پروژه منتشر شده بود، که در واکنش به این گزارش‌ها سعید رسولی گفته است «چنین چیزی صحت ندارد چرا که این پروژه به صورت کلی حدود ۱۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و عملیات خاکی زیرسازی آن نیز بالای ۶۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.»
یکی از بزرگترین مشکلات ایران برای توسعه خطوط ریلی به غیر از ترک شرکت‌های غربی، نبود بودجه لازم است.
پیش‌تر امیر بهادر عبدالمحمدی، مجری قطار سریع‌السیر اصفهان–تهران، گفته بود «کل پروژه قطار سریع‌السیر اصفهان-تهران نیازمند ۴۴ میلیارد یوان (واحد پول چین) اعتبار است که ۱۴ میلیارد یوان آن تامین شده و با تامین بقیه اعتبارات، این پروژه قابل انجام می‌شود.»
بر اساس جدیدترین گزارش منتشر شده از سوی وزارت راه و شهرسازی در حوزه ریلی، طی شش سال گذشته بیش از ۱۱۰ لوکوموتیو به خطوط ریلی اضافه شده است اما بر اساس اهداف تعیین‌شده، این وزارتخانه، باید تا پایان سال جاری بیش از ۸۵۰ لوکوموتیو و واگن باری به ناوگان ایران اضافه شود.
سهم اندک از حمل‌ونقل
حمل‌ونقل ریلی در دهه‌های گذشته سهم اندکی را از حمل‌ونقل داخلی به خود اختصاص داده است.
بر اساس آمارهای موجود، در سال ۱۳۹۶ حدود ۳۰ میلیون تن کالا در داخل کشور از طریق ریل جابه‌جا شده که عمده آن نیز به کالاهای حجیم و فله‌ای اختصاص داشته، اما همانند سال‌های گذشته این میزان در مقایسه با عملکرد بخش جاده‌ای تنها درصدی اندک از کل حمل‌ونقل داخلی بوده است.
شرکت راه آهن ایران اعلام کرده است سهم ریل از ترانزیت کالا در سال گذشته حدود ۱۵ درصد بوده و امسال طی ماه‌های گذشته با کاهش حدود ۵ درصدی مواجه شده است.
این در حالی است که ایران با راه‌اندازی ۱۶۰ کیلومتر خط ریلی، می‌تواند مسیر استراتژیک ترانزیت شمال و جنوب را فعال کند.
یک حلقه مفقوده در کریدور ترانزیتی شمال، جنوب در حوزه رشت-آستارا است و اگر این پروژه ریلی ۱۶۰ کیلومتری به بهره‌برداری برسد، راه جدیدی برای ترانزیت کالا در ایران گشوده خواهدشد.
برای تکمیل کریدور شمال-جنوب تفاهم‌نامه سه‌جانبه‌ای بین ایران، جمهوری آذربایجان و روسیه امضاء شده و بر این اساس جمهوری آذربایجان ۷۰ درصد تامین مالی پروژه ریلی رشت-آستارا را برعهده گرفته‌است.
مسیر شمال به جنوب قرار است بندر عباس را به شهر مرزی آستارا در آذربایجان و از آنجا به روسیه و بندر پوتی در گرجستان وصل کند. کل این کریدور به استثنای قطعه خط آهن رشت آستارا آماده شده است.
در حال حاضر برای انتقال بارهای ترانزیتی بین‌المللی از هلسینکی فنلاند به اقیانوس هند، ۴۵ روز زمان نیاز است. اما در صورت بهره‌برداری از مسیر شمال به جنوب ، زمان انتقال کالا به ۲۱ روز کاهش پیدا می‌کند.
گذشته از پروژهای گفته شده مسیرهای غربی و شرقی ایران و راه آهن پر سرعت تهران مشهد هم با کندی روند اجرای پروژه روبه‌رو هستند.
