تلویزیون حکومتی ایران روز چهارشنبه، ۱۵ آبان‌ماه، به نقل از یک مقام اتمی از آغاز فرایند غنی‌سازی در تاسیسات فردو در نزدیکی شهر قم خبر داد.
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، روز چهارشنبه در گفت‌وگوی خود با صداوسیما همچنین خبر داد که تا روز شنبه هفته آینده غنی‌سازی در این تاسیسات «به حدود ۴.۵ درصد» می‌رسد.
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، روز سه‌شنبه خبر داد که «آغاز گازدهی به سانتریفیوژ‌ها در [تاسیسات اتمی] فردو» در نزدیکی شهر قم چهارمین گام ایران در راستای کاستن از تعهدات برجامی خود خواهد بود.
این در حالی است که کشورهای اروپایی پیش از این در چند مورد به ایران هشدار داده‌اند که در صورت ادامه روند کاهش تعهدات هسته‌ای از طرف تهران، این کشورها هم مجبور به خروج از برجام خواهند بود، هشداری که در واکنش آنها به خبر «گام چهارم» ایران نیز بازتاب داشت.
بر اساس توافق هسته‌ای ایران و شش قدرت جهانی در سال ۲۰۱۵، تهران متعهد شده است که بیش از ۳۰ سانتریفیوژ پیشرفته «آی‌‌آر۶» به کار نگیرد و این ممنوعیت تا سال ۲۰۲۳ باید ادامه داشته باشد.
ایران از نیمه اردیبهشت امسال، همزمان با سالگرد خروج آمریکا از برجام، با هدف فشار بر طرف‌های اروپایی تاکنون در سه بازه ۶۰ روزه، برخی تعهدات خود در برجام را کاهش داده یا از آن پس کشیده است.
بهروز کمالوندی روز چهارشنبه در مصاحبه خود گفت: «امروز مخزن ۲۸۰۰ کیلویی که حدود دو هزار [کیلوگرم] هگزافلوراید اورانیوم است از نطنز به فردو منتقل شد و دو سه ساعت پیش تحت نظارت بازرسان انجام شد.»
پیشتر، در همین زمینه، خبرگزاری رویترز به نقل از سخنگوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از حضور بازرسان این نهاد در ایران خبر داده و گفته بود که این بازرسان درباره فعالیت تازه ایران گزارشی خواهند نوشت.
واکنش اصلی شرکای برجام از جمله فرانسه به این گزارش بازرسان از فعالیت‌های فردو موکول شده است.
آقای کمالوندی همچنین ضمن اشاره به این که «از ساعت ۱۲ امشب [چهارشنبه] به سانتریفیوژ‌ها گازدهی می‌شود» گفت: «روز شنبه [۱۸ آبان‌ماه] که دوباره بازرسان آژانس خواهند آمد به مرحله‌ای می‌رسیم که حدود ۴.۵ درصد غنی‌سازی خواهیم داشت.»
با این حال رئیس سازمان انرژی اتمی ایران سه‌شنبه شب در این باره گفت: «البته تصمیم گرفته شد فعلا در فُردو غنی‌سازی اورانیوم انجام نشود، بلکه در این تاسیسات غنی‌سازی ایزوتوپ‌های پایدار انجام شود.»
بر اساس توافق هسته‌ای تیرماه ۱۳۹۴ بین ایران و شش قدرت جهانی که به برجام معروف شد، تهران تا ۱۵ سال اجازه ندارد که در تأسیسات هسته‌ای فردو هیچ گونه غنی‌سازی انجام دهد، ولی می‌تواند حدود هزار سانتریفیوژ برای مصارف تحقیقاتی در این تأسیسات نگاه دارد.
تاسیسات اتمی فردو ظرفیت نصب سه هزار سانتریفیوژ را دارد. در عین حال به دلیل استحکامات دفاعی و اندازه کوچک آن، دولت آمریکا ظنین است که این تاسیسات کاربرد نظامی هم داشته باشد.
در پی اقدام تازه تهران در کنار گذاشتن تعهداتی که برجام بر دوشش گذاشته، وزارت خارجه آمریکا آن را «گامی بلند در مسیر اشتباه» توصیف کرده و سه قانون‌گذار ارشد جمهوری‌خواه نیز خواستار توقف معافیت همکاری هسته‌ای غیرنظامی و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل شدند.
