ستاد کل نیروهای مسلح ایران مسئولیت سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی از سوی پدافند سپاه پاسداران را پذیرفته است. ستاد کل در اطلاعیه خود گفته است این هواپیما به دلیل خطای انسانی و غیرعمدی هدف قرار گرفته است. حادثه‌ای که در جریان آن ۱۷۶ غیر نظامی قربانی شدند و جان خود را از دست دادند.
تسلیم فشار بین‌المللی
مقامات ارشد نظام و فرماندهان ارشد نیروهای مسلح در چهار روز گذشته هدف قرار گرفتن هواپیمای اوکراینی از سوی موشک را قاطعانه انکار می‌کردند. مقامات نظام تمامی تلاش خود را به کار گرفتند که مسئولیت پدافند جمهوری اسلامی را در سرنگونی این هواپیما انکار کنند.
به نظر می‌رسد آنچه سرانجام مقامات جمهوری اسلامی را وادار کرد که مسئولیت سرنگونی هواپیما را بپذیرند فشارهای بین‌المللی از جانب دیگر کشورها بود. جمهوری اسلامی به دلیل پیگیری‌های بین‌المللی به‌ویژه پیگیری‌های سه دولت اوکراین، کانادا و آمریکا مجبور به پذیرش مسئولیت سرنگونی شد.
دولت اوکراین به عنوان مالک هواپیما که پرواز از سوی خطوط هوایی آن انجام شده بود، به طور جدی پیگیر روشن شدن ابعاد مختلف سرنگونی این هواپیما بود. حالا هم ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین گفته خواهان عذرخواهی رسمی جمهوری اسلامی و پرداخت غرامت و محاکمه مقصران است.
دولت آمریکا نیز با اعلام شواهد و مستندات فنی و تکنولوژیک سرنگونی هواپیما از سوی جمهوری اسلامی به پیگیری این ماجرا کمک کرد. استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا، نیز اعلام آمادگی کرد که به رغم تحریم‌ها به طور موردی با اعزام هیئتی از بوئینگ به ایران موافقت کند. دولت و نخست‌وزیر کانادا نیز با اعلام سرنگونی هواپیما با موشک جمهوری اسلامی مسئولیت را متوجه جمهوری اسلامی کردند و بر پیگیری موضوع تأکید کردند.
تجربه جمهوری اسلامی در انکار مسئولیت کشتن معترضان اعتراضات آبان ۹۸ و عدم اعلام آمار کشته‌شدگان و بازداشت‌شدگان پس از گذشت دو ماه اثبات می‌کند حکومت جمهوری اسلامی تا آنجا که می‌توانست سعی کرد حقیقت را کتمان کند و حتی در برابر فشار خارجی تا آنجا که می‌توانست تسلیم نشد و فشارهای بین‌المللی و رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران ایرانی خارج از کشور را به جنگ روانی متهم کرد، ولی در نهایت به دلیل شواهد و قرائن موجود و سنبه پرزور فشار بین‌المللی مجبور به پذیرش مسئولیت سرنگونی هواپیمای اوکراینی شد.
تجربه اعتراضات آبان ماه که بنابر آمارهای موجود بین ۳۰۰ تا ۱۵۰۰ تن از معترضان در آن از سوی نیروهای امنیتی کشته شدند اثبات می‌کند که جمهوری اسلامی به فشارهای مردمی پاسخ نداده و هنوز از اعلام آمار کشته‌شدگان و معترضان استنکاف و خودداری می‌کند.
در واقع مقایسه پاسخگویی جمهوری اسلامی در این دو موضوع نشان می‌دهد جمهوری اسلامی که خود را در کشتن معترضان آبان به مردم ایران پاسخگو نمی‌داند، تحت فشار خارجی تسلیم می‌شود و سپر می‌اندازد.
مسئولیت مشترک خامنه‌ای، روحانی و فرماندهان نیروهای مسلح
اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح آشکارا تلاش می‌کند مسئولیت سرنگونی هواپیما را متوجه و منحصر در یک واحد پدافند کرده و آن را خطای انسانی جلوه دهد و گفته مقصران به سازمان قضایی نیروهای مسلح معرفی خواهند شد.
اطلاعیه ستاد کل در واقع مسئولیت اشتباه را متوجه یک واحد پدافند کرده درحالی که مسئولیت عالی و مشترک قربانی شدن ۱۷۶ انسانی که قربانی این فاجعه شدند بر اساس مسئولیت‌ها و اختیارات قانونی با آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان فرمانده کل قوا، حسن روحانی رئیس‌جمهور، وزیر راه و شهرسازی به عنوان مقام مافوق هواپیمایی، مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، فرمانده سپاه پاسداران، مسئولان پدافند سپاه و فرمانده قرارگاه پدافند خاتم الانبیاست، اگر چه این مسئولیت منحصر در آنها نیست.
در شرایطی که سامانه‌های پدافند جمهوری اسلامی پس از حمله موشکی سپاه به پایگاه‌های آمریکا در عراق در اوج آماده‌باش و آماده شلیک بوده‌اند، مقامات دولت و نیروهای مسلح وظیفه و مسئولیت داشتند برای حفظ جان غیرنظامیان تدابیر احتیاطی و لازم را به عمل می‌آوردند.
اگر حفاظت از جان غیرنظامیان در لغو تمامی پروازهای مسافربری و غیرنظامی در آن شرایط پر تنش بوده وظیفه آنها لغو پروازها بوده است. اگر هم مسئولان و فرماندهان از امنیت لازم برای انجام پروازها اطمینان داشته‌اند سؤال این است که چرا شرایط لازم را برای هماهنگی بین هواپیمایی کشوری و واحدهای پدافند به عمل نیاورده‌اند که چنین فاجعه‌ای رخ ندهد.
انجام این هماهنگی نه وظیفه یک واحد پدافند بلکه وظیفه مقامات دولت و فرماندهان ستاد کل نیروهای مسلح و سپاه، و شبکه پدافند بوده است. مسئول دانستن یک واحد پدافند در این فاجعه ملی تکرار الگوی تجربه شده فرافکنی جمهوری اسلامی در حمله به کوی دانشگاه و در نهایت مقصر اعلام کردن یک سرباز و درجه‌دار به اتهام دزدیدن ریش‌تراش است.
اشتباه سیستماتیک نه خطای انسانی
بلند کردن انگشت اتهام از سوی ستاد کل به سوی یک واحد محلی پدافند، آدرس اشتباه دادن است. واحد پدافند در تشخیص اشتباه هواپیمای غیرنظامی از نظامی مسئول است اما این رافع مسئولیت بالاتر مقامات سیاسی و نظامی نیست.
این فاجعه نشانگر اشتباه سیستماتیک در سیستم فرماندهی پدافند به طور خاص و شبکه فرماندهی نیروهای مسلح به طور عام است. وزن اشتباه یک واحد پدافند هرگز با وزن اشتباه فرماندهان بالاتر نیروهای مسلح و ناتوانی و قصور آنها در عدم ایجاد فضای امن برای پروازهای مسافربری در شرایطی که آنها را لغو نکرده‌اند، برابر نیست.
این فاجعه نشان داد که سیستم فرماندهی پدافند از ضعف فرماندهی، هماهنگی و احتمالاً فناوری برخوردار است. چنین اشتباه فاجعه‌باری نه تنها اعتبار حرفه‌ای شبکه یکپارچه پدافند را که در سال‌های گذشته میلیاردها تومان خرج آن شده، زیر سؤال برد و به طور تاریخی به ذهنیت ایرانیان درباره پدافند ضربه زد، بلکه ثابت کرد که این شبکه از نقایص جدی برخوردار است.
عذرخواهی نکردند
طبق خبر خبرگزاری فارس نه در موضع‌گیری آیت‌الله خامنه‌ای، نه در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح و نه در اطلاعیه حسن روحانی رئیس‌جمهور نشانه‌ای از عذرخواهی به خاطر کشتن ۱۷۶ انسان دیده نمی‌شود. آنها فقط به اظهار تأسف و تسلیت اکتفا کرده‌اند. تا لحظه انتشار این مطلب، نه آیت‌الله خامنه‌ای، نه ستاد کل نیروهای مسلح و نه حسن روحانی حتی حاضر نشده‌اند از ملت ایران و خانواده قربانیان عذرخواهی ساده‌ای کنند.
رئیس‌جمهور اوکراین خواستار عذرخواهی رسمی شده است. تجربه تسلیم شدن جمهوری اسلامی به فشار بین‌المللی به احتمال بسیار به عذرخواهی جمهوری اسلامی از اوکراین هم منجر خواهد شد، ولی تا اینجا نه کسی از مردم و خانواده قربانیان عذرخواهی کرده و نه نشانه‌ای از عذرخواهی دیده می‌شود.
چهار روز انکار
سؤال مهم‌تر آنگونه که در ساعات گذشته از محتوای شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها دیده می‌شود، سؤال بسیاری از ایرانیان است. سؤالی فراتر از بحث‌های فنی و ضعف فرماندهی و یا قصور در مسئولیت حفظ جان غیرنظامیان.
سؤال بسیاری از ایرانیان این است که چرا مسئولان ارشد جمهوری اسلامی اعم از مقامات کشوری و لشکری با وجود اینکه می‌دانستند که هواپیمای اوکراینی در شلیک موشک پدافند سرنگون شده، چهار روز تمام به ملت ایران، جهانیان و افکار عمومی دروغ گفتند و این موضوع را با قاطعیت و به کرات تکرار کردند.
شناسایی، بازداشت و محاکمه مقصران آنگونه که اطلاعیه ستاد کل گفته یک موضوع است و انکار و دروغ دسته‌جمعی مقامات ارشد نظام، دولت و فرماندهان نیروهای مسلح یک موضوع دیگر. حالا سؤال این است که اگر آنها چهار روز تمام به چشمان مردم ایران نگاه کردند و دروغ گفتند، چه تضمینی وجود دارد که همه واقعیت را گفته باشند و در آینده دروغ نگویند؟
