پس از چندین بار اعلام خبر کشته شدن یا درگذشت عزت ابراهیم الدوری، بالأخره حزب بعث عراق و نیز دختر صدام حسین، پنجم آبان ۹۹، مرگ مرد شماره دوِ حکومت صدام را اعلام کردند.
سیزده سال پس از اعدام طاها یاسین رمضان و پنج سال پس از مرگ طارق عزیز در زندان، درگذشت الدوری بار دیگر توجه افکار عمومی و رسانه‌های این کشور را به سرنوشت تاریک یاران دیکتاتور پیشین عراق جلب کرده است.
نه در بیانیه حزب بعث عراق و نه در توئیت رغد صدام، دختر صدام، علت و محل مرگ این رهبر پیشین حزب بعث مشخص نشد و این موضوع که او سال‌های پایانی عمر خود را کجا گذراند، دست‌کم برای افکار عمومی همچنان مبهم است.
او که لاغر بود، قدی بلند و سبیل و موهایی حنایی داشت، سال‌ها بیمار بود و همین بیماری‌اش شایعات درباره او را دامن می‌زد.
الدوری برای حزب بعث و طرفدارنش «شیخ مجاهدین و فرمانده مقاومت» بود، اما برای آمریکایی‌ها که از سال ۲۰۰۳، هنگام سرنگونی حکومت صدام حسین، به دنبال او بودند، مردی خطرناک به شمار می‌رفت که می‌بایست هر چه زودتر شناسایی و دستگیر می‌شد.
واشینگتن حتی برای هرگونه اطلاعات سرنوشت‌ساز درباره الدوری در زمینه یافتن یا کشتن او ده میلیون دلار جایزه تعیین کرد و نفر ششم از فهرست ۵۵ نفره مقام‌های تحت تعقیب عراقی از سوی آمریکا بود که کارت «شاه گشنیز» را در میان یک بسته ورق بازی که برای یافتن این مقام‌ها منتشر شد، به او اختصاص داده بودند.
همشهری و حامی صدام
خاستگاه اجتماعی و مذهبی و سیاسی عزت ابراهیم الدوری و صدام حسین یکی بود، ولی گفته می‌شد که او رهبری جناح مذهبی حزب بعث عراق را برعهده داشت و از بودجه دولتی برای تأمین مالی نهادهای مذهبی بنیادگرا استفاده می‌کرد.
الدوری که اول ژوئیه سال ۱۹۴۲ در شهر الدور در حاشیه رودخانه دجله و در نزدیکی شهر سنی‌نشیین تکریت، زادگاه صدام حسین، به دنیا آمده بود، یکی از طراحان کودتای سال ۱۹۶۸ در عراق بود که حزب بعث این کشور را به قدرت رساند.
او همچنین در سال ۱۹۷۹ که صدام حسین احمد حسن البکر را سرنگون کرد، حامی سرسخت صدام بود.
او که در دوران صدام به مقام سرلشکری (ژنرال) رسیده بود، علاوه بر جنگ عراق و ایران، در سال ۱۹۸۸ در «عملیات انفال» علیه کردها و سپس در سال ۱۹۹۱ در سرکوب شیعیان معترض و همچنین در اشغال کویت نقش داشت.
سال ۱۹۹۹ حکم بین‌المللی بازداشت الدوری، به اتهام جنایت جنگی، صادر شد، اما چه در زمان صدام و چه پس از آن، او هرگز بازداشت نشد.
دختر الدوری با عُدی، پسر بزرگ صدام، ازدواج کرد و همچنین گفته می‌شود که الدوری در سوق دادن صدام به سوی مذهب در سال‌های پایانی حکومت دیکتاتور بغداد نقش عمده داشت.
الدوری که سابقه عهده‌داری چند وزارتخانه از جمله وزارت کشور و کشاورزی را داشت، در زمان سرنگونی حکومت صدام، معاون رئیس شورای فرماندهی انقلاب و معاون رئیس‌جمهور عراق بود.
او با وجود عملیات گسترده برای دستگیری مقام‌های پیشین عراقی، تنها عضو کادر رهبری عراق بود که پس از سرنگونی حکومت توانسته بود بگریزد.
پس از سرنگونی حکومت صدام، اعضای حزب بعث نقش عمده‌ای در حملات علیه نیروهای آمریکایی داشتند و این امر انگیزه و تلاش نیروهای دولت جدید بغداد و همچنین نیروهای بین‌المللی را برای یافتن الدوری چندین برابر کرده بود.
در اکتبر سال ۲۰۰۳، یک مقام پنتاگون به رسانه‌ها گفت: «اطلاعاتی در دست است که الدوری در حال هماهنگی حملاتی است.»
در سال ۲۰۰۵، در جریان محاکمه صدام حسین، شایع شد که الدوری بر اثر ابتلا به سرطان خون درگذشت، اما این اعدام صدام حسین بود که بار دیگر نام عزت ابراهیم الدوری را زنده کرد.
او علاوه بر این که در نبود صدام به دبیرکلی حزب بعث انتخاب شد، دقیقاً در شب اعدام صدام در سی‌ام دسامبر ۲۰۰۶، گروهی شبه‌نظامی با عنوان «ارتش مردان طریقت نقشبندیه» را شکل داد تا به صورت منسجم‌تری علیه نیروهای دولتی و ائتلاف مبارزه کند.
ارتش نقشبندیه که از طرف آمریکا به عنوان یک گروه تروریستی معرفی شد، هم خود را به حزب بعث عراق وابسته می‌دانست و هم به فرقه صوفیانه نقشبندیه وابستگی داشت.
این سازمان علاوه بر این که مخالف شبه‌نظامیان شیعه بود، در ابتدا با سلفی‌های القاعده در عراق نیز مخالفت داشت و آنان را از بدعت‌گذاران در دین می‌شمرد.
در مجموع، این گروه هدف غایی خود را خارج کردن نیروهای خارجی از عراق و مبارزه با نفوذ ایران در کشور در نظر گرفت.
سال ۲۰۰۷، جلال طالبانی، رئیس‌جمهور وقت عراق، سوریه را متهم کرد که از الدوری محافظت می‌کند. طالبانی گفت: «ما می‌دانیم که او همچنان زنده است و در پناه دمشق به سر می‌برد.»
رئیس‌جمهور وقت عراق همچنین درباره نیروهای باقی‌مانده از حکومت پیشین گفت: «این افراد نمی‌توانند در روند آشتی ملی گنجانده شوند، اما دولت ما بعثی‌هایی را که دست‌شان به خون آلوده نیست، می‌پذیرد.»
سال ۲۰۰۹، ارتش آمریکا تعداد نیروهای «ارتش مردان طریقت نقشبندیه» را دو تا سه هزار مرد مسلح ارزیابی کرد که اکثر آنان را نظامیان پیشین ارتش عراق تشکیل می‌دادند. اما در سال ۲۰۱۳، روزنامه دیلی تلگراف شمار اعضای این ارتش را حدود پنج هزار نفر اعلام کرد.
از نظر شیوه فعالیت‌های تروریستی این گروه نیز گفته می‌شد که ارتش نقشبندیه برخلاف گروه القاعده، از حملات انتحاری برای پیشبرد عملیات خود بهره نمی‌برد، بلکه بیشتر به حملات با مواد منفجره دست‌ساز تمایل داشت.
تشکیل «فرماندهی عالی جهاد و آزادی» و نزدیکی به داعش
در سوم اکتبر ۲۰۰۷، الدوری جبهه «فرماندهی عالی جهاد و آزادی» (القيادة العليا للجهاد والتحرير) را تشکیل داد که شامل ۲۳ گروه کوچک شبه‌نظامی بود. تشکیل چنین ائتلافی با انتشار یک پیام ویدئویی از وب‌سایت حزب بعث اعلام شد.
با این حال، «ارتش مردان طریقت نقشبندیه» مهم‌ترین گروه تشکیل‌دهنده جبهه «فرماندهی عالی جهاد و آزادی» بود و گاهی مقام‌ها و رسانه‌های عراقی این دو گروه را یک گروه تلقی کردند.
اما هدف الدوری گردآوردن هر چه بیشتر ایدئولوژی‌های مختلف تحت رهبری خود بود، از بعثی‌ها گرفته تا جهادگرایان اسلامی. به همین دلیل هوادارانش به او لقب «شیخ مجاهدین و فرمانده مقاومت» دادند.
همان طور که اشاره شد، مبهم بودن وضعیت زندگی و محل اختفای الدوری موجب شده بود بارها خبر درگذشت او در این سال‌ها منتشر شود.
ولی الدوری در هفتم آوریل سال ۲۰۱۲، به‌مناسبت شصت و پنجمین سال تأسیس حزب بعث عراق، در یک پیام ویدئویی که در اینترنت پخش شد، غیرمستقیم از زنده بودن خود خبر داد.
او همچنین پس از مدتی، به‌رغم اختلافات جدی ایدئولوژیک، به گروه جهادگرای دولت اسلامی (داعش) نزدیک شد و برای به قدرت رسیدن در عراق، به اتحادی تاکتیکی روی آورد.
در ژوئن ۲۰۱۴، مردان مسلح تحت فرمان او در تصرف شهر موصل و ایجاد خلافت اسلامی عراق و شام شرکت داشتند و بر اساس گزارش‌هایی، پس از سقوط موصل، تصاویری از او و صدام در ورودی شهر نیز نصب شد.
پنتاگون پیشتر اعلام کرده بود که عزت ابراهیم الدوری روابط قبیله‌ای در منطقه موصل دارد، اما پس از مدتی جهادگرایان داعش این تصاویر را جمع‌آوری کردند و گفته می‌شود که حتی نیروهای داعش دو نفر از هواداران الدوری را که از فرمان جمع‌آوری تصاویر او و صدام سرپیچی کرده بودند، اعدام کردند.
همکاری الدوری و داعش به گونه‌ای بود که او در ویدئویی اعضای داعش را که از سال ۲۰۱۴ بخش‌های عمده‌ای از عراق را تصرف کرده بودند، «قهرمانان» توصیف کرد.
به گفته منابع اطلاعاتی غربی، الدوری در فروش نفت به داعش و تأمین مالی این گروه تروریستی کمک بسیاری کرد.
سال ۲۰۱۴، اعلام شد که مثنی، پسر عزت ابراهیم الدوری، در جریان یک عملیات نیروهای امنیتی عراق در استان دیاله عراق کشته شد.
همچنین در ۱۷ آوریل ۲۰۱۵، استاندار استان صلاح الدین عراق اعلام کرد که عزت ابراهیم الدوری در جریان یک عملیات نظامی از سوی گروه‌های شبه‌نظامی شیعه در نزدیکی تکریت کشته شده است. این مقام دولت عراق، الدوری را «مغز متفکر داعش در عراق» معرفی کرد.
به گفته استاندار صلاح‌الدین، این عملیات در کوهستان حمرین و در منطقه العلم در چهار کیلومتری شمال تکریت انجام شد و دوازده شبه‌نظامی از جمله الدوری کشته شدند.
اما این خبر را حزب بعث عراق تکذیب کرد و ۲۴ آوریل همان سال نیز وزارت بهداشت عراق اعلام کرد به نمونه دی‌ان‌ای مورد نیاز برای تأیید مرگ الدوری دسترسی ندارد.
سه هفته بعد، یک فایل صوتی پخش شد که در آن الدوری ضمن تکذیب خبر مرگ خود، مخالفت خود را با داعش اعلام می‌کرد.
نیروهای تحت کنترل الدوری از همان ابتدای اتحاد با داعش، کم‌کم با نیروهای این گروه دچار اختلاف شده بودند و در یک درگیری در استان کرکوک ۱۷ عضو ارتش نقشبندیه در نبرد با اعضای داعش کشته شدند.
در نهایت، اواخر سال ۲۰۱۷، نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا و نیروهای دولت عراق از شکست داعش خبر دادند و از آن زمان به بعد نیز خبر چندانی درباره الدوری و نیروهایش منتشر نشد.
مرگ عزت ابراهیم الدوری نه تنها به هفده سال جست‌وجو برای یافتن او پایان داد که نقطه پایانی بود بر دهه‌ها نقش‌آفرینی فعالانه او در جنگ و خونریزی.
