روزنامه نیویورک تایمز روز چهارشنبه، ۱۹ آذر، گزارش داد تصاویر ماهواره‌ای گرفته شده از سایت هسته‌ای نطنز نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی ایران در حال ساخت مرکز جدیدی در دل کوه است.
بر اساس این گزارش، ایران این مرکز را به جای ساختمانی احداث می‌کند که روز ۱۲ تیر امسال در تاسیسات هسته‌ای نطنز منفجر شد.
تیمی از کارشناسان که تصاویر ماهواره‌ای را برای نیویورک تایمز بررسی کرده‌اند، گفته‌اند که انتقال سانتریفوژهای غنی‌سازی اورانیوم به این مرکز زیرزمینی، آن را از حملات هوایی یا اقدامات خرابکاری احتمالی در امان نگاه می‌دارد.
این کارشناسان گفته‌اند مرکز جدید در دامنه کوهی در جنوب مرکز منفجر شده نطنز قرار دارد، و در فاصله ۲۲۵ کیلومتری جنوب تهران واقع شده است.
این تصاویر ظاهرا دو دهانه ورودی به تونل، در دو سوی دامنه کوه، را به فاصله نه چندان زیاد از هم در کنار خاکی که آواربرداری شده، نشان داده است. از اواسط تیر امسال، خاک‌های تلنبار شده ناشی از حفاری احتمالی، در این محل مشاهده نشده بود.
جفری لوئیس، یک کارشناس کنترل تسلیحات در موسسه میدلبری در کالیفرنیا، به نیویورک تایمز گفته است که فاصله بین دو دهانه حفر شده و اندازه دهانه‌ها برای تاسیساتی به بزرگی مکان یک سایت اتمی زیرزمینی جهت انبار سانتریفوژها مشابه سالن منفجر شده در روز ۱۲ تیر امسال، کفایت می‌کند.
آقای لوئیس افزوده است می‌توان حدس زد که این مکان برای مراقبت ایران از سانتریفوژهایش «امن‌تر» باشد زیرا از دسترسی جاده‌ای به‌دور است و کوهپایه نیز از آن در برابر حملات هوایی احتمالی جلوگیری خواهد کرد.
به نوشته نیویورک تایمز، ارزیابی می‌شود که ایران ساخت تونل‌های بیشتر را در دستور کار خود قرار داده است که نشان می‌دهد تاسیسات در دست ساخت، بزرگ‌تر از محل منفجر شده پیشین خواهد بود.
ایران هنوز به این گزارش نیویورک تایمز واکنش نشان نداده است.
مقامات ایران پس از انفجار در سالن بالانس کردن سانتریفوژهای نطنز، گفتند که این رویداد مانعی در ادامه برنامه هسته‌ای ایران ایجاد نخواهد کرد.
علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، گفته بود که مرکز جدیدی به جای ساختمان منفجر شده، در دل کوه احداث می‌شود.
مقام‌های سیاسی و امنیتی ایران گفته‌اند انفجار روز ۱۲ تیر در نتیجه «خرابکاری صنعتی» رخ داد. ایران غیرمستقیم اسرائیل را در آن انفجار متهم دانسته است.
نیویورک تایمز اواسط تیرماه نوشته بود که انفجار کار اسرائیل بود.
کارشناسان اسرائیلی مدعی بودند که انفجار آن سایت که هشت سال پیش برای غنی‌کردن اورانیوم با غلظتی بالاتر از سطح مورد نیاز برای مصارف مسالمت‌آمیز برپا شد، پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران را دو سال به عقب انداخته است.
ایران بر اساس برجام از سال ۱۳۹۴ ظاهرا در کار غنی‌سازی، ساخت و به‌کارگیری سانتریفوژهای پیشرفته‌تر وقفه ایجاد کرد.
یک‌سال پس از خروج آمریکا از برجام، ایران اعلام کرد که پنج گام برای کاهش تعهدات هسته‌ای خود برداشته است تا به عدم جدیت اروپا در مراقبت از برجام و عدم کارآیی ساز و کار اینس‌تکس، اعتراض کند.
تهران هفته گذشته نیز به فاصله چند روز پس از ترور محسن فخری‌زاده، معاون وزیر دفاع و دانشمند ارشد هسته‌ای و صنایع نظامی‌اش، که روز هفتم آذر در آبسرد دماوند کشته شد، تزریق گاز به سانتریفوژهای پیشرفته‌تر را آغاز کرد.
سه کشور اروپایی این هفته به ایران هشدار دادند که از این گام‌ها عدول کرده و به تعهدات برجامی خود بازگردد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، نیز روز ۱۸ آذر ایران را فرا خواند که که نگرانی‌ها در باره برنامه‌های هسته‌ای و موشک‌های دوربرد را برطرف کرده و تعهدات برجامی‌اش را احیا کند.
گزارش جدید نیویورک تایمز در روزی انتشار یافت که حسن روحانی، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، روز چهارشنبه در نشست دولت خود ضمن انتقاد شدید از فراخوان اروپا از ایران، گفت در صورت پایبندی طرف‌های مقابل به برجام، «هر سانتریفوژ نصب شده در تاسیسات هسته‌ای ما نیز می‌تواند برداشته شود».
آقای روحانی گفت: «برگشتن (آمریکا) به برجام و انجام تعهدات، نیاز به زمان و مذاکره ندارد و هر دو (ایران و آمریکا) برگردیم».
آقای بایدن گفته است که بازگشت به برجام در دستور کار او قرار دارد هر چند که می‌داند دشوار خواهد بود.
اسرائیل که از سوی ایران مظنون اصلی در انفجار سایت نطنز و ترور محسن فخری‌زاده است، بدون آن‌که مسئولیت این رویدادها را برعهده گرفته باشد، گفته است که بازگشت آمریکا به برجام یک «خطا» است و حتی ممکن است به معنی «جنگ» باشد.
