مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی نوشته است که در دو سال گذشته میزان ترانزیت از ایران روند نزولی شدیدتری داشته و «بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته است».
بر اساس این گزارش، در صورت حل مشکلات حوزه ترانزیت، ایران می‌تواند سالانه ظرفیت ترانزیتی ۸۰ میلیون تن کالا داشته باشد و از این مسیر ۸ میلیارد دلار درآمد ارزی داشته باشد ولی در سال ۹۹ کمتر از ۵ میلیون تن کالا از ایران ترانزیت شده است.
در این گزارش همچنین از رقابت ترکیه برای تبدیل شدن به مرکز اصلی ترانزیت در منطقه به عنوان «تهدید جدی» نام برده شده است.
نویسندگان گزارش مجلس همچنین توصیه کردهاند که با توجه به سند همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین، یک برنامه ملی برای افزایش ظرفیت ترانزیت از ایران تهیه شود.
ایران و چین، فروردین‌ماه سال جاری، قراردادی ۲۵ ساله با عنوان «سند برنامه همکاری جامع» امضا کردند که درباره مفاد آن اطلاع‌رسانی چندانی نشده است و منتقدان آن را فروش کشور به چین و در تعارض با منافع ملی توصیف کردهاند.
با وجود امضای چنین سندی، در سال‌های اخیر گزارش‌های متعددی درباره برجسته شدن نقش ترکیه در منطقه منتشر شده است.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ایران نیز با اشاره به مسیر ترانزیتی بندر ترکمن به باکو، توافق‌نامه لاجورد بین کشورهای افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه و سرمایه‌گذاری دولت چین در کریدور اقتصادی این کشور با پاکستان، به «نقش کمرنگ ایران» در این تحولات اشاره شده است.
آذرماه سال گذشته نیز پس از اینکه اولین محموله باری قطار ترکیه به چین، بدون گذشتن از ایران به شهر شی‌آن چین رسید، گزارش‌های متعددی درباره برنامه‌ریزی ترکیه برای کمرنگ‌کردن نقش ایران در برنامه‌های معطوف به احیای جاده ابریشم از طریق خطوط آهن بین چین تا اروپا منتشر شد.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ایران، خردادماه امسال تهیه شده است ولی وب‌سایت مرکز پژوهش‌های مجلس روز یک‌شنبه، ۱۶ آبان اقدام به انتشار آن کرده است.
در گزارش مجلس از تحریم و بحران شیوع کرونا به عنوان تشدید روند نزولی میزان ترانزیت کالا از ایران نام برده شده ولی تاکید شده است که ناکارآمدی دولت در استفاده از این ظرفیت ریشه در عوامل دیگری مانند نبود زیرساخت‌های لازم و فقدان «نقشه راه» و تشریفات گمرکی دارد.
