با آنکه کمک‌های نظامی آمریکا، بریتانیا و سه کشور حوزه بالتیک (استونی، لتونی و لیتوانی) به اوکراین قابل توجه بوده، اما به نظر می‌رسد که شماری از کشورهای اروپایی، به ارسال محموله‌های کوچک تسلیحاتی و نیز سلاح‌های تاریخ مصرف گذشته، رو آوردهاند.
بخش عمده و مؤثر کمک‌های نظامی خارجی به اوکراین شامل تسلیحات ضد زره بوده است. دو موشک ضد تانک جاولین و انلاو (به ترتیب ساخت آمریکا و بریتانیا) به سبب دارا بودن فناوری بسیار موثرِ اصابت به سقف (تاپ اَتک) به بلای جان ادوات زرهی روسیه بدل شده‌اند. تاکنون بریتانیا بیش از چهار هزار موشک انلاو و آمریکا و کشورهای بالتیک، بیش از هفت هزار موشک جاولین به اوکراین داده‌اند.
همچنین باید به موشک‌های دوش پرتاب ضدهوایی از نوع استینگر ساخت آمریکا، و گروم و پیورُن ساخت لهستان اشاره کرد. موشکهایی که علیه هلیکوپترها و در مواردی هواپیماهای جنگنده روسیه که در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند، به کار رفته است.
گونه‌های متنوع سلاح‌های آمریکا و بریتانیا
آمریکا و بریتانیا در تأمین سلاح برای اوکراین نسبت به سایر کشورها سخاوتمند بوده‌اند. بریتانیا پس از دل دل کردن، بالاخره یکی از بهترین موشک‌های دستی ضدهوایی دنیا یعنی استاراستریک را در اختیار اوکراین قرار داد؛ موشکی که با سرعت سه برابر سرعت صوت و بُردی برابر با هفت کیلومتر و ارتفاع درگیری تا شش کیلومتر، تهدیدی بزرگ برای جنگنده‌های نیروی هوایی روسیه خواهد بود.
دوش پرتاب استاراستریک از طریق پرتاب منور، قابل فریب نیست زیرا از یک سیستم هدایت نوری استفاده می‌کند. در ضمن، بریتانیا ذخیرهای متشکل از ۳۰ هزار فروند موشک جاولین دارد و امکان دارد تعداد بیشتری از این نوع دوش پرتاب را به اوکراین بدهد.
آمریکا هم در مورد تأمین سلاح برای اوکراین، به دلایلی کم‌شتاب عمل کرده است. ولی در آخرین بسته کمک‌هایش به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار، قرار است توپ‌های هویتزر ۱۵۵ میلیمتری به همراه چهار هزار گلوله توپ، ۲۰۰ خودروی زرهی، ۱۷ فروند هلیکوپتر میل-۱۷ (بازمانده از افغانستان)، سامانه‌های راداری ضد آتشبار توپخانه، ۳۰۰ فروند پهپاد دیگر از نوع سوئیچ بلیدز، و شماری قایق مسلح بدون سرنشین برای دفاع ساحلی در اختیار اوکراین قرار دهد.
پیشتر، آمریکا موشک‌های دوش‌پرتاب ضد تانک جاولین، آ ت ۴، سامانه‌های راکتی لیزری، تجهیزات دید در شب، سامانه‌های مخابراتی امن، انواع مسلسل‌ها، خدمات تصویربرداری ماهواره‌ای تجارتی و تجهیزات پزشکی را به اوکراین داده بود. آمریکا از ابتدای جنگ تا کنون ۲.۵ میلیارد دلار به ارتش اوکراین کمک‌های نظامی کرده است.
البته هنوز آمریکا موشک‌های ضد تانک هلفایر قابل پرتاب از روی خودرو را که با بُرد قابل توجه خود، می‌توانند در عمق خطوط روسیه به کار روند، به اوکراین نداده است.
پهپادهای ترکیه و لهستان، سلاح‌های یک‌بار مصرف
در زمینه تأمین پهپاد برای اوکراین هم کُندی آشکاری دیده می‌شود. گفته می‌شود ترکیه تعدادی جدید از پهپاد بیرقدار را به اوکراین تحویل داده است. این تحویل یک بسته فوق‌العاده و کمکی نیست، و در حقیقت بخشی از سفارش ۴۸ فروندی سالهای قبل اوکراین است که ۲۰ فروند آن تا قبل از جنگ به اوکراین تحویل داده شده بود.
این در حالی است که برای مثال لهستان پهپاد انتحاری وارمیت با بُرد ۴۰ کیلومتر را تولید می‌کند و وسیعاً در اختیار دارد که می‌تواند در اختیار اوکراین قرار دهد و یا ترکیه که کواد انتحاری اس.تی.ام کارگو را تولید می‌کند که در جنگ دوم قره‌باغ به طور گسترده‌ای توسط جمهوری آذربایجان علیه ارمنستان به کار رفت. اما خبری از تحویل این اقلام به اوکراین و کاربرد آن علیه نیروهای روسیه نیست.
به این موارد باید آن دسته از ادوات نظامی اشاره کرد که اساساً ماهیت پارتیزانی و چریکی دارند و نیروهای اوکراینی با در خطر قرار دادن خود می‌توانند از آنها استفاده کنند، مانند راکتاندازهای دستی ضد زره ام-۷۲ لاو یک‌بار مصرف)، آ ت-۴ (از اقلام کمکی امریکا، یک بار مصرف)، کارل گوستاو (ساخت سوئد)، سی ۹۰ (ساخت اسپانیا) و نیز گونه‌های آرپی‌جی ساخت کشورهای اروپای شرقی یعنی آرپی‌جی-۷۵ ساخت چک، و آرپی‌جی-۷۶ کومار ساخت لهستان.
برخی از این تجهیزات از خدمت ارتش این کشورها خارج شده‌اند؛ برای مثال ارتش لهستان دیگر از آرپی‌جی-۷۶ استفاده نمی کند و یا بسیاری از اقلام تحویلی، تاریخ مصرف‌شان درحال انقضاست. پیشتر گزارش شده بود که کانادا، نروژ و دانمارک می‌خواهند بیش از ۹ هزار قبضه ام-۷۲ لاو به اوکراین تحویل دهند.
کمک‌های سوئد و فنلاند
سوئد و فنلاند که عضو ناتو نیستند اما در هراس دائمی از توسعهطلبی روسیه هستند، با آب و تاب فراوان از ارسال سلاح به اوکراین سخن گفتند. به جز تجهیزات غیرمرگباری مانند جلیقه ضدگلوله و کلاه‌خود یا سلاح انفرادی، فنلاند ۱۵۰۰ راکت‌انداز دستی ضدتانک ام-۷۲ و سوئد نیز ئنج هزار آ ت-۴ به اوکراین دادند.
هر دو کشور ذخیره بزرگی از تسلیحات پیشرفته ضدتانک و ضدهوایی در اختیار دارند؛ برای مثال می‌توان به موشک‌های انلاو فنلاند و موشک‌های انلاو و تاو سوئد اشاره کرد. سوئد خود تولیدکننده پیشرفتهترین موشک ضدهوایی دستی جهان یعنی آربی‌اس-۷۰ است که آخرین نسخه آن با بُرد ۹ کیلومتر می‌تواند برای هواپیماهای جنگی هم تهدیدی جدی باشد. فنلاند و سوئد تعداد پرشماری از این موشک را در اختیار دارند اما خبری از ارسال آنها به اوکراین نیست.
کمک‌های اندک فرانسه و پرتقال
یک نمونه جالب فرانسه است که تنها به دادن ۱۰ پرتاب‌کننده موشک‌انداز قدیمی میلان و تعداد محدودی موشک آن، و نیز تنها ۶۰ موشک یک‌بار مصرف آپیلاس که تاریخ مصرف آنها هم خاتمه یافته، اکتفا کرده است.
فرانسه هم دارای ذخایر موشک ضد تانک جاولین و نیز موشک ضد تانک پیشرفته اریکس است، اما خبری از ارسال این موشکها به اوکراین نیست. موشک اریکس که قابل حمل توسط نفر است، اگرچه مبتنی بر فناوری اصابت مستقیم و سر جنگی دو پشته است و مثل جاولین و انلاو، فناوری اصابت از سقف را ندارد، اما یک سلاح مهیب علیه ادوات زرهی است.
به جز این، موشک ضد تانک بسیار پیشرفته و جدید ساخت فرانسه موسوم به اِم‌اِم‌پی است که قرار است جایگزین میلان، اریکس و هات در زرادخانه ضد زرهی فرانسه شود. فرانسه همین طور موشک ضدهوایی دستی میسترال را تولید می‌کند که یکی از پیشرفتهترین تسلیحات دستی ضدهوایی دنیاست، اما خبری از ارسال این سلاح بسیار مؤثر به اوکراین نیست.
نمونه دیگر پرتغال است که پنج هزار قبضه سلاح بسیار قدیمی ژ-۳ به اوکراین هدیه کرده است. سلاح انفرادی بزرگ و سنگینی که فشنگ متناسب با کالیبر آن در اوکراین به سختی یافت می‌شود و بیشتر از آنکه یک مزیت به حساب آید ممکن است باعث دردسر نیروهای اوکراینی شود.
آلمان و اهدای سلاح‌های قدیمی
اضافه بر تسلیحات انفرادی قابل اتکا که با محیط و سازمان رزم اوکراین همخوان باشند، اوکراین نیازمند تعداد زیادی تفنگ تک‌تیرانداز و ضداستحکامات است که به وفور در زرادخانه کشورهای عضو ناتو موجود است. این تسلیحات هم در شکار نفرات ارتش روسیه و هم در نابود کردن ذخایر سوخت، مهمات و از کار انداختن خودروهای غیر زرهی می‌توانند بسیار مؤثر باشند.
برای نمونه اوکراین به جز تعداد محدودی تفنگ ام۸۲ که از آمریکا خریداری کرده بود، فقط تعداد ۱۹ قبضه تفنگ ضد استحکامات فالکون ساخت جمهوری چک را از این کشور تحویل گرفته است. همین طور می‌توان به مسلسل‌های دستی مجهز به صدا خفه‌کن اشاره کرد که برای عملیات شبانه و خرابکاری در عمق خطوط نیروهای دشمن قابل استفاده است، اما خبری از تأمین آنها برای ارتش اوکراین نیست.
اما فاجعهبارترین عملکرد را آلمان داشته است. آلمان در ابتدا قول داد حجم عظیمی از تسلیحات ضد زره و ضد هوایی را به اوکراین ارسال کند. اما در عمل آنچه انجام داده، ارسال ۲۳۰۰ موشک دستی ضد هوایی بسیار قدیمی سام-۷ و تعدادی سلاح ضد زره بسیار قدیمی آرپی‌جی-۱۸ و آرپی‌جی-۲۲ بوده است.
موشک دستی سام-۷ با فناوری دهه ۱۹۶۰، یکی از ضعیف‌ترین موشک‌های دستی ضد هوایی جهان است که سرعت بسیار پایین، بُرد بسیار کم و ارتفاع درگیری محدودی دارد و به سبب داشتن حسگر گرمایی بسیار عقب مانده، تنها از زاویه پشت هواپیما و هلیکوپتر قابلیت شلیک دارد. در جنگ‌های اعراب و اسرائیل، و جنگ ایران و عراق، با وجود شلیک هزاران موشک سام-۷، تعداد محدودی هواگرد سرنگون شد یا آسیب دید.
حسب شنیدهها، اوکراین این محموله سام-۷ آلمان را که بازمانده ۴۰ سال پیش آلمان شرقی است، پس فرستاده است. آرپی‌جی-۱۸ و ۲۲ ارسالی از آلمان هم بسیار قدیمی بوده و ظاهراً بهره‌ای نداشتند، به طوری که با وجود اصابت به اهداف روسی، منفجر نشدهاند و موجب نارضایتی نیروهای اوکراینی را فراهم آوردهاند.
آلمان سلاح ضد تانک بسیار مؤثر پانزرفاست-۳ را هم در اختیار دارد، اما ظاهراً از ذخایر ارتش آلمان آن را به اوکراین ارسال نکرده و آنچه اکنون در اختیار نیروهای اوکراینی است، پانزرفاست-۳ ارسالی از سوی هلند است.
به تازگی، وزیر دارایی آلمان اعلام کرد که کشورش دو میلیارد یورو به منظور کمک نظامی به کشورهای خارجی اختصاص داده و بخش مهمی از این وجه به اوکراین داده خواهد شد تا بخشی از نیازمندی‌های نظامی خود را تأمین کنند. رسانه‌های آلمان وجه اختصاص داده شده به اوکراین را بیش از یک میلیارد یورو تخمین زده‌اند.
کشورهای اروپای شرقی و تسلیحات زمان شوروی
در این راستا، باید به مسئله تجهیز اوکراین به جنگنده میگ-۲۹ و سوخو-۲۵ هم اشاره کرد. سروصدا و هیاهوی زیادی که پیرامون این مسئله به راه افتاد، شگفت‌آور بود. کشورهایی مانند لهستان، چک، بلغارستان و رومانی که اعضای ناتو هستند و سیستمهای ضد هوایی دوران شوروی را هنوز دارند، و ارتش اوکراین به کار با آنها مسلط است (مانند اس-۳۰۰های قدیمی، سام-۳، سام-۵، سام-۶، سام-۸ و سام-۱۱) به جای انتقال بی سر و صدای آنها به اوکراین، کاری انجام نداده‌اند. این کشورها می‌خواهند در مقابل تحویل جنگنده‌های قدیمی‌شان به اوکراین، از آمریکا به رایگان اف-۱۶های نو و تازه دریافت کنند. تنها کشور اسلواکی سامانه اس-۳۰۰ خود را به اوکراین داده است.
ترکیه و اس-۴۰۰
همین طور باید به درخواست آمریکا از ترکیه مبنی بر تحویل اس-۴۰۰های خریداری شده از روسیه به اوکراین یاد کرد که مایه شگفتی است. هیچ نیروی اوکراینی کار با اس-۴۰۰ را بلد نیست. ممکن است تشابهاتی میان اس-۴۰۰ با سامانه‌های قدیمی پدافندی شوروی وجود داشته باشد، اما بسیار بعید است که ارتش اوکراین بتواند به سرعت از اس-۴۰۰ به صورت مؤثری استفاده کند.
فاز دوم جنگ، نیازهای اوکراین
روسیه پس از ناکامی‌هایش در شمال و شمال شرق اوکراین، اکنون توجهش را به دونباس معطوف کرده است. در حال حاضر روسیه یک برداشت عملیاتی واقعی دارد و همینطور درک بهتری از توانایی‌های اوکراین و این می‌تواند برای یکان‌های روسیه مفید باشد.
گزارش‌ها و عکس‌های ماهواره‌ای مکسار تکنولوجیز در روز جمعه ۱۵ آوریل نشان می‌دهد یک ستون هشت مایلی متشکل از تانک، خودروی زرهی و توپ و دیگر ادوات روسیه از شرق خارکیف عازم منطقه دونباس است که می‌تواند تقویت هر چه بیشتر جبهه شرق باشد.
بر پایه گزارش سایت وزارت دفاع اوکراین، روسیه تا به حال بیش از ۲۲ هنگ تاکتیکی (هنگ تقویت‌شده با استعداد پرسنلی ۷۰۰ تا ۸۰۰ نفر) در اطراف شهر ایزیوم (۱۲۶ کیلومتری جنوب شرقی خارکیف) با هدف حرکت به پشت نیروهای اوکراینی مستقر در حوالی اسلویانسک (۸۵ کیلومتری ایزیوم) مستقر کرده است.
در مقابل حرکت این یکان‌های روسیه به طرف جنوب، پیش‌بینی می‌شود بخشی از نیروهای روسیه در جنوب پس از تصرف کامل ماریوپل، از جنوب به طرف شمال حرکت کنند و سرانجام در یک حمله گاز انبری از شمال و جنوب، نیروهای اوکراینی را در شرق کشور محاصره کنند.
حملات در این منطقه خونین خواهد بود و در نهایت سرنوشت جنگ در این منطقه رقم خواهد خورد.
انتظار می‌رود اوکراینی‌ها سرسختانه دفاع کنند. ولی نیروهای اوکراینی در دنباس خسته‌اند و مدت‌هاست در مقابل یکان‌های روسیه مقاومت می‌کنند. سلاح‌ها و مهمات‌شان محدود است و پدافند هوایی آنها در مقایسه با پدافند هوایی اطراف کی‌یف، ضعیف‌تر و این می‌تواند تحرک نیروهای اوکراین را محدود کند.
با سنگین‌تر شدن حملات روسیه در زمین، نیروی هوایی روسیه بر شدت حملاتش در پشت جبهه و کوبیدن مکان‌های نظامی و حیاتی اوکراین ادامه خواهد داد. تا به حال روس‌ها بیش از ۱۵۰۰ حمله هوایی علیه اوکراین انجام داده‌اند و روزانه، به برداشت پنتاگون، به طور متوسط ۳۰ حمله هوایی انجام می‌دهند.
در چنین شرایطی، نیروهای اوکراینی برای ادامه مقاومت، در عرصه زمین، به رغم داشتن برخی از سلاح‌های بومی که بسیار مؤثر بوده‌اند، بیش از پیش به کمک‌های بیشتر کشورهای غربی و دسترسی به سلاح‌های پیشرفته و کارساز توأم با ادامه آهنگ این کمک‌ها برای تجدید آماد، نیاز دارند.
در عرصه هوایی، اوکراین با وجود استفاده بهینه از پهپادهای بومی خود و بیرقدار، در نهایت نمی‌تواند با میگ‌های ۲۹ خود در مقابل نیروی هوایی روسیه ایستادگی کند. در این عرصه اوکراینی‌ها می‌توانند با دوش‌پرتاب‌های ضد هوایی خود تا حدی مقاومت کنند، به ویژه اگر هواپیمای روسی فاقد مهمات دور ایستا باشند و بخواهند در ارتفاع کم به هدف نزدیک شوند.
اما اوکراین سامانه‌های با برد متوسط و بلند به اندازه کافی ندارد که بتواند لایه‌های کامل و مؤثر پدافند هوایی داشته باشد و لذا از این نظر آسیب‌پذیر است.
نیروهای روسیه در روزهای آینده و به احتمال قوی قبل از ۹ ماه مه، روز پیروزی شوروی بر آلمان نازی، برای دستیابی به نوعی پیروزی به حملات گسترده‌ای دست خواهند زد که هم از نظر سیاسی و داخلی و هم از نظر نظامی و تقویت روحیه نظامیان در پی ناکامی‌ها و تحمل ضایعات شدید هفته‌های گذشته، برای مسکو اهمیت دارد.
در این محدوده زمانی کوتاه و حتی فراتر از آن، سلاح‌های پیچیده غربی به لحاظ نیاز به آموزش و تربیت مربیانی که بتوانند به دیگر پرسنل آموزش دهند، بهره نخواهد داد. از نقطه‌نظر پدافند هوایی با برد متوسط و بلند و همچنین هواپیما، مطلوب‌ترین کمک‌ها می‌تواند سلاح‌های زمان شوروی باشد که در اختیار شماری از کشورهای بلوک شرق سابق و اعضا فعلی ناتو قرار دارد.
گسترش جنگ به فراسوی اوکراین؟
در فاز اول جنگ، هدف از کمک‌های تسلیحاتی به اوکراین این بود که در زمین موازنه‌ای برقرار شود و پیشروی روس‌ها مهار شود. موضوع توازن قوا در درازمدت مطرح نبود.
حال روشن شده که حتی با تصرف همه دونباس به وسیله روسیه، جنگ و مقاومت ادامه خواهد یافت. اوکراین انگیزه‌ای برای آتش‌بس نخواهد داشت و روسیه هم سعی خواهد کرد که موقعیت خود را تثبیت کند و خود را برای دور بعدی جنگ آماده کند.
با طولانی شدن جنگ، امکان گسترش آن را به فراتر از مرزهای اوکراین نمی‌توان نادیده گرفت. مقام‌های روسیه تا به حال چند بار نسبت به رویارویی هسته‌ای با غرب هشدار داده‌اند و آمریکا هم، به گفته رئیس سی‌آی‌ای تهدید روسیه را در ارتباط با سلاح‌های تاکتیکی هسته‌ای و تسلیحات اتمی کم بازده، دستکم نگرفته است.
با تهاجم روسیه به اوکراین، جهان وارد یک برهه زمانی خطرناک و نامطمئن شده است. اینکه بعد از جنگ اوکراین چه اتفاقی خواهد افتاد، همانقدر سؤال‌برانگیز است که زمان و مکان پایان این جنگ.
