۷۵ سال پس از اعلامیه داوید بن‌گوریون در بهار ۱۹۴۸ میلادی که تأسیس کشور اسرائیل را در آخرین روز از قیمومیت بریتانیا بر این سرزمین مورد نزاع یهودیان و عرب‌ها اعلام کرد، اسرائیلی‌ها این روزها پس از اختصاص یک شبانه‌روز به آیین‌های گرامیداشت یاد نظامیان و شهروندانی که در جنگ‌ها و درگیری‌ها با کشورهای عرب و سازمان‌های مسلح فلسطینی کشته شدند، سالروز استقلال خود را جشن گرفتند.
در عین حال که اختلافات میان دولت و اپوزیسیون بر سر برخی تغییرات قضایی بر این آیین‌های ملی هم اثر گذاشته است، هر دو طرف در مورد قوی‌ترشدن کشور و نهادهای آن پس از دستیابی به راه‌حلی که آبی بر آتش نزاع سیاسی کنونی بریزد، ابراز اطمینان کردند.
رسانه‌های اسرائیل این روزها داده‌هایی در مورد زندگی در سال هفتاد و پنجم از حیات این کشور ارائه کرده‌اند و هم‌زمان از دو هنرمند و نویسندهٔ سرشناس نیز که هم‌عمر حیات اسرائیل بودند و چند روز مانده به جشن سالروز استقلال از صحنهٔ زندگی خارج شدند، با یادآوری گوشه‌هایی از زندگی و آثارشان، تقدیر کردند.
هفتاد و پنج سالگی اسرائیل در آینهٔ داده‌ها
- جمعیت اسرائیل، هفتاد و پنج سال پس از استقلال آن در سال ۱۹۴۸ دوازده برابر شده و از ۸۰۶ هزار نفر به ۹ میلیون و ۷۲۷ هزار نفر افزایش یافته که ۷۳.۵ درصد آن‌ها یهودی هستند.
- دو میلیون و ۴۸ هزار تن عرب مسلمان و مسیحی و ۵۳۴ هزار نفر هم گروه‌های دیگر هستند.
- از تأسیس اسرائیل تا کنون ۳.۳ میلیون مهاجر برای زندگی وارد این کشور شده‌اند که حدود یک و نیم میلیون نفر از آن‌ها، یعنی ۴۳.۷ درصد از مهاجرین، از دههٔ ۱۹۹۰ میلادی به بعد به این سرزمین آمده‌اند.
- در صورت تداوم نرخ کنونی زادوولد، جمعیت اسرائیل تا ۲۵ سال آینده، یعنی صدسالگی آن در سال ۲۰۴۸ میلادی، به ۱۵.۲ میلیون تن خواهد رسید.
آرزوی وزیر اطلاعات اسرائیل در جشن هفتاد و پنجمین سالروز استقلال کشورش برای مردم ایران
- حدود ۴۶ درصد از یهودیان دنیا در اسرائیل زندگی می‌کنند و حدود ۷۹ درصد از یهودیان ساکن اسرائیل در این خاک متولد شده‌اند که به عبری آن‌ها را «تساباریم» می‌گویند.
- جمعیت اسرائیل در مقایسه با کشورهای اروپایی و خاور دور جوان محسوب می‌شود و حدود ۲۸ درصد آن‌ها کودکانِ تا ۱۴ ساله هستند و تنها ۱۲ درصد از شهروندان بالاتر از ۶۵ سال سن دارند. ۶۰ درصد بقیه در سن ۱۴ تا ۶۵ سالگی هستند.
در صحنهٔ سیاست تا سال ۲۰۰۰ میلادی دو حزب بزرگ کارگر («معاراخ» پیشین) و لیکود («حروت» در گذشته) معمولاً با کسب کرسی‌های نسبتاً زیاد از میان ۱۲۰ کرسی مجلس قادر به تشکیل دولت یا به‌تنهایی یا با ائتلاف با یکی دو حزب کوچکِ نسبتاً هم‌هدف یا هم‌منفعت با خود بودند، اما از آغاز قرن بیست و یکم احزاب بزرگ‌تر هرچه بیشتر به احزاب کوچک متعدد وابسته شده‌اند.
این وضع تنها در دورهٔ بیست و چهارم «کنست» به‌صورت استثنایی تکرار نشد. در آن دوره «کنست» که عمری کوتاه داشت و از میانه بهار ۲۰۲۱ تا اوایل تابستان ۲۰۲۲ طول کشید، شمار زنان نماینده به ۴۵ تن رسید که بیش از هر دورهٔ دیگر در تاریخ ۷۵ سالهٔ مجالس این کشور بود. در ۷۵ سال کار «کنست»، شمار کرسی‌های زنان از ۱۲ تنها به ۳۳ افزایش یافته که هنوز حدود یک‌چهارمِ کرسی‌های مجلس و بسیار کمتر از شمار زنان در پارلمان‌های کشورهای اسکاندیناوی است.
امید به زندگی در اسرائیل ۸۲ سال است؛ یکی از بالاترین عددها در جهان. اما این داده در مورد زنان یهودی است که طول عمرشان بیش از مردان است و در مجموع زنان و مردان یهودی با بهره‌مندی از امکانات درمانی و زندگی سطح بالاتر در قیاس با عرب‌های جامعه زندگی طولانی‌تر و باکیفیت‌تری دارند.
پس از چهار ماه اعتراضات سیاسی، اسرائیلی‌ها در جشن سالروز استقلال متحد شدند
زنان در این کشور معمولاً حدود ۲۰ سال پس از بازنشستگی عمر می‌کنند درحالی‌که عمر میانگین مردان پس از بازنشستگی ۱۴ سال است. به‌تازگی سن بازنشستگی زنان از ۶۲ سال به ۶۵ تا ۶۷ سال و برای مردان از ۶۷ سال به ۶۹ تا ۷۰ سال افزایش یافت تا همچنان عضو مفیدی برای جامعهٔ کاری به حساب آیند.
از سوی دیگر، در مقایسه با کشورهای عضو پیمان اوای‌سی‌دی (سازمان همکاری و توسعهٔ اقتصادی)، درصد بیشتری از خانواده‌های اسرائیلی زیر خط فقر هستند، یعنی حدود ۲۰ درصد از کل خانواده‌ها. با این حال، خط فقر با آن‌چه در ایران یا کشورهای خاورمیانه در مورد فقر شناخته می‌شود، تفاوت بنیادین دارد زیرا این خانواده‌ها هنوز از حمایت‌های زیاد دولتی و نهادهای متعدد برخوردارند.
دو گروه اصلی در میان خانواده‌های کم‌برخوردار:
- یهودیان به‌شدت مذهبی هستند که نرخ زادوولد در آن‌ها بسیار بالاست.
- خانواده‌های عرب که هم فرزندان بیش از میانگین جامعه دارند و هم درآمد کمتری در قیاس با یهودیان کسب می‌کنند.
با وجود مالیات‌بردرآمد بسیار سنگینی که شهروندان اسرائیل می‌پردازند، همراه با انواع مالیات‌های دیگر مانند ارزش افزوده به میزان ۱۷ درصد، هنوز حدود ۶۵ درصد خانوارها دارای خانه‌ای از آن خود هستند. این میزان، در قیاس با ۲۵ سال پیش، پنج درصد کمتر شده که یکی از دلایل آن تغییر سبک زندگی و علاقه زیاد به تفریح و سفرهای داخلی و خارجی و هزینه‌های دیگر در استفاده از رایانه، تلفن همراه و سایر امکانات زندگی مدرن و مصرفی است.
نکات مهم برگرفته از داده‌های اسرائیل در سال هفتاد و پنجم آن در زمینهٔ مدارس و آموزش و پرورش می‌تواند وضعیت سیاسی دو دههٔ اخیر این کشور را توضیح دهد که در آن احزاب مذهبی و راستگرا به میزان زیادی تقویت شده‌اند.
- در سال ۱۹۶۰ میلادی ۶۰ درصد از دانش‌آموزان اسرائیلی در مدارس ملی و سکولار کشور درس می‌خواندند، اما اکنون این میزان به ۴۳ درصد کاهش یافته است.
- دانش‌آموزان مدارس ملی- مذهبی در سال ۱۹۶۰ معادل ۲۴ درصد از کل دانش‌آموزان بودند، اما اکنون ۱۴ درصد هستند درحالی‌که شمار دانش‌آموزان در مدارس «حریدی» (مذهبیون رادیکال) از ۶ درصد در سال ۱۹۶۰ حال به ۱۹ درصد افزایش یافته است. آن‌ها تنها دروس مذهبی می‌خوانند و از تدریس دروس پایه و علوم اساسی در مدارس‌شان خودداری می‌کنند.
با این حال، دولت‌ها در نتیجهٔ فشار احزاب مذهبی در دهه‌های اخیر بیشتر از گذشته ناچارند هزینهٔ مدارس مذهبیون ارتدوکس را از پول مالیات‌دهندگان تأمین کنند. این در شرایطی است که نظر به مسائل امنیتی، تأمین بودجه برای ارتش و نهادهای امنیتی هنوز بخش بزرگی از مالیات مردم اسرائیل را به خود اختصاص می‌دهد.
با افزایش جمعیت عرب‌های ساکن اسرائیل به حدود ۲۱ درصد جمعیت، دانش‌آموزان در مدارس عربی از ۱۰ درصد در سال ۱۹۶۰ در حال حاضر به ۲۴ درصد افزایش یافته‌اند. آن‌ها برخلاف یهودیان مذهبی، علوم پایه را در مدارس خود تدریس می‌کنند و از این روی، درصد دانشجویان عرب که در دانشگاه‌ها پذیرفته و فارغ‌التحصیل می‌شوند، افزایش یافته است.
رشد سرانهٔ تولید ناخالص داخلی در اسرائیل بسیار سریع و در پایان سال ۲۰۲۱ بیش از ۴۸۸ میلیارد دلار بود. ذخیرهٔ سرشار ارزی بانک مرکزی اسرائیل را در جایگاه پانزدهم جهان قرار داده و میانگین دستمزد تا پاییز سال ۲۰۲۲ به بیش از سه هزار و پانصد دلار افزایش یافت.
در سال‌های گذشته که تعریف اسرائیل به‌عنوان «کشور قوم یهود» محل مناقشه میان عرب‌های ساکن این سرزمین با دولتمردان راستگرا شد و اسرائیلیان را نیز در دفاع از این قانون یا مخالفت با آن دو دسته کرد، هر یک از طرف‌ها به منشوری استناد می‌کردند که داوید بن‌گوریون آن را در لحظهٔ اعلام استقلال اسرائیل خوانده بود.
اعلامیهٔ استقلال ۶۶۷ کلمه‌ای که شناسنامه و هویت اسرائیل تلقی می‌شد، تعهد داده بود که دولت نوظهور یهودی حقوق اقلیت‌های باقی‌مانده در این سرزمین را «به‌طور کامل حفظ کند و مساوات در حقوق اجتماعی و سیاسی را برای همهٔ شهروندان، فارغ از دین و نژاد و جنسیت آن‌ها، تضمین کند».
علی شکیب، یک وکیل و کنشگر عرب اسرائیلی، این هفته در روزنامه یدیعوت آحرونوت نوشت که بنیانگذاران دولت یهودی از آغاز در سودای قائل‌شدن برابری برای همه شهروندان نبودند و اگر رهبران وقت آن تعهد را نمی‌داند، تشکیل اسرائیل شاید امکان‌پذیر نمی‌بود و اکنون نیز با سپری شدن ۷۵ سال، این کشور هنوز قانون اساسی ندارد.
از دیگر سو، شخصیت‌های هنری و سیاسی و اجتماعی اسرائیلی این هفته در این امر اتفاق نظر داشتند که وجود اسرائیل و دستاوردهای آن در زمینه‌های گوناگون «یک معجزه» است.
پیام رئیس‌جمهور اسرائیل به‌مناسبت هفتاد و پنجمین سال تأسیس این کشور
اسحاق هرتسوگ، رئیس‌جمهور، نیز که از مدتی پیش میزبان مذاکرات سازش میان دولت و مخالفان بر سر طرح تغییرات قضایی است، این روزها ابراز امیدواری کرد که جشن هفتاد و پنجمین سالروز استقلال بشارت‌دهنده نگارش قانون اساسی باشد. او در سلسله گفت‌وگوهای رسانه‌ای به مناسبت سالروز استقلال اسرائیل گفت اگر مذاکرات سازش نتیجه‌بخش نباشد، او مقصر را معرفی خواهد کرد.
هرتسوگ در عین حال تأکید کرد که بدخواهان اسرائیل در تفسیر اختلافاتی که در دموکراسی پویای اسرائیل بروز کرده، دچار یک خطای بزرگ هستند.
مرگ دو نویسنده‌ای که آثارشان بازتاب ده‌ها سال زندگی اسرائیلی‌ها بود
در حالی که تدارک آیین‌های سالانهٔ گرامیداشت یاد نظامیان و غیرنظامیان کشته‌شده و سپس مراسم و جشن‌های سالروز استقلال این هفته در صدر گزارش‌های رسانه‌های اسرائیلی بود، جامعهٔ ادبی و فرهنگی و هنری دلمشغول سوگواری برای از دست رفتن دو شخصیت نامدار و یادآوری آثار بی‌شمار آن دو شد؛ مئیر شالو، نویسنده، و یوناتان گِفِن، نویسنده و ترانه‌سرا و نمایشنامه‌نویس.
سن مئیر شالو و یوناتان گفن تقریباً هم‌سن‌وسال موجودیت اسرائیل بودند. هر دو آن‌ها در منطقهٔ روستایی «ناهلال» در شمال اسرائیل به دنیا آمده بودند و نوشته‌هایشان در طول بیش از پنج دههٔ اخیر بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی چند نسل از اسرائیلی‌ها بود.
شالو در ۷۴ سالگی و گفن در آستانه ۷۶ سالگی درگذشتند. مرگ هر دو دوستداران فرهنگ و هنر اسرائیل را تکان داد و غافلگیرکننده بود.
خاموشی هر دو چهرهٔ چپ‌گرا که آثارشان بازتابی از زندگی اسرائیلی‌ها در فرازونشیب این سرزمین بود، به‌منزلهٔ خاموش‌شدن نسلی از ادیبان و هنرمندانی تلقی شد که با وجود تحمل سختی‌های زندگی و حضور خودشان در جنگ‌ها برای حفظ موجودیت اسرائیل، در دفاع از حقوق عرب‌ها و فلسطینیان نیز صراحت لهجه داشتند و با دولتمردان در طول چند دهه درافتاده بودند.
بنیامین نتانیاهو برای مرگ مئیر شالو پیام تسلیت و همدردی صادر کرد و ازجمله به کتاب مشهور نوشته شالو به نام «رمان روسی» اشاره کرد. اما نتانیاهو در مرگ یوناتان گفن سکوت را ترجیح داد.
گفن روزی با اشاره به مرگ یوناتان نتانیاهو، برادر بزرگ بنیامین نتانیاهو و افسر ارشدی که در ماجرای نجات گروگان‌های رویداد آنتبه کشته شد، گفته بود «برادر اشتباهی کشته شد». زخم این گفتهٔ تلخ گفن هنوز برای بنیامین نتانیاهو آزاردهنده است.
یکی از سه فرزند گفن، که خود نیز هنرمندانی شناخته‌شده هستند، در آیین خاکسپاری پدر تی‌شرتی به تن داشت با این شعار که «با اشغالگری، دموکراسی وجود ندارد».
یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون اسرائیل که خود نویسنده و شاعر و ترانه‌سراست، در آیین خاکسپاری هر دو ادیب شرکت کرد، اما با رد دعوت حضور در مراسم سالروز استقلال، انتقادهای تندی را برانگیخت.
