خبرگزاری بلومبرگ روز جمعه ۲۲ اردیبهشت در گزارشی نوشت که آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش سالانۀ خود از کاهش نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران «ابراز نگرانی کرده است.»
در سال گذشته میلادی در پی جمع آوری دوربین‌ها و سایر وسایل نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از مراکز و تأسیسات هسته‌ای ایران میزان نظارت بر این فعالیت‌ها کاهش و در نتیجه نگرانی‌های جامعه بین‌المللی افزایش یافت.
اطلاعات آژانس نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲ پس از آن که ایران مکانیسم‌های نظارتی مورد توافق در برجام را متوقف کرد تعداد راستی آزمایی‌ها ده درصد کاهش یافت.
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در این گزارش سالانه که هفته جاری فقط در اختیار دیپلمات‌های کشورهای عضو اين نهاد قرار گرفته و یک نسخه از آن به رؤیت خبرگزاری بلومبرگ نیز رسیده است، می‌نویسد: «فعالیت بازرسان به شدت تحت تأثیر تصمیم ایران قرار گرفت.»
در بخش دیگری از گزارش ۱۱۶ صفحه‌ای مدیرکل آژانس دربارۀ اجرای پادمان‌ها آمده است: «ایران هنوز موارد حل نشده در مورد پادمان‌ها را توضیح نداده و رفع نکرده است. در این زمینه هنوز کارهای بسیار مهمی باید انجام شود.»
در پی خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق برجام در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، جمهوری اسلامی به مرور دسترسی بازرسان آژانس را محدودتر کرد. این اتفاق در حالی رقم خورد که ماهیت اصلی برجام، رفع برخی از تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران در ازای محدود شدن فعالیت‌های هسته‌ای این کشور و افزایش نظارت بازرسان آژانس برای تضمین آن بود.
از آن زمان تاکنون فعالیت‌های هسته‌ای ایران پیشرفت محسوسی داشته و اطلاعات در مورد جزییات این فعالیت‌ها در سالهای گذشته مبهم‌تر شده است.
در پی کشف ذرات اورانیوم غنی شده توسط بازرسان آژانس که با سطح غنی سازی تسلیحاتی فاصله کمی داشت، مدیرکل آژانس و مقامات ایرانی در ماه مارس در تهران مذاکره کردند.
هر چند این ذرات به احتمال فراوان موردی غیرمعمول و محصول روش‌های تغییر یافته غنی سازی اورانیوم بودند ولی آقای گروسی با استفاده از این مورد سعی کرد ایران را برای شفافیت بیشتر تحت فشار قرار دهد.
دبیرکل آژانس دربخش دیگری از گزارش سالانه خود «ضمن استقبال از تضمین‌های مقامات ارشد ایران مبنی بر افزایش همکاری با آژانس» به هیچ پیشرفتی در این زمینه استناد و اشاره نمی کند.
شورای حکام آژانس در جلسه بعدی خود که در ماه ژوئن در وین برگزار می شود گزارش سالانه مدیرکل این نهاد و اطلاعات و ارزیابی او از همکاری ایران را بررسی خواهد کرد.
فعالیت‌های هسته‌ای ایران بیش از هر مورد دیگری تحت نظارت قرار دارد. به رغم اینکه حجم مواد هسته‌ای که ایران در اختیار دارد در مقایسه با ژاپن، دومین کشور از نظر دقت نظارت بین المللی، بسیار ناچیز است ولی تعداد بازرسی‌ها و دقت نظارت بر آن حدود ۶۵ درصد بیشتر از ژاپن است.
ایران همواره تاکید کرده که هدف برنامه‌های هسته‌ای این کشور صلح آمیز است ولی برجام که پس از چند سال مذاکره در سال ۹۴ امضا شد تجلی تردیدهای جامعه بین المللی به صلح آمیز بودن برنامه‌های هسته‌ای ایران بود.
مدیریت آژانس بین المللی انرژی اتمی در بخش دیگری از گزارش سالانه خود خاطر نشان می کند که تصرف نیروگاه هسته‌ای زاپروژیا در اوکراين توسط ارتش روسیه مانع شده که بازرسان این نهاد در مورد استفاده کاملا صلح آمیز از مواد هسته‌ای موجود در این نیروگاه به نتیجه گیری قطعی برسند.
این گزارش می افزاید:«آژانس به دلیل وضعیت فعلی قادر نیست بخشی از مواد هسته‌ای را که قبلا توسط اوکراین اعلام شده بود، راستی آزمایی کند.»
آژانس در فصل دیگری از این گزارش می گويد به مذاکرات با دولت‌های آمریکا، بریتانیا و استرالیا در مورد نحوه نظارت بر اورانیوم با غلظت بسیار بالا که برای سوخت زیردریایی‌های هسته‌ای مورد استفاده قرار می گیرد ادامه داده است.
برخی از این کشورها استدلال می کنند که سوخت اورانیوم این زیردریایی‌ها هنگام ماموریت می تواند از بازرسی‌های معمول مستثنی باشد که عملا باعث تضعیف رژیم نظارتی بین المللی خواهد شد.
ایران نیز که در سالهای اخیر تولید اورانیوم با غلظت بالا را تسریع کرده در مقاطعی احتمال خرید و یا تولید زیردریایی‌های هسته‌ای را عنوان کرده است.
آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارش خود می افزاید که بازرسان اين آژانس در سال میلادی گذشته در مجموع از ۷۲۲ تاسیسات هسته‌ای اعلام شده دو هزار و ۱۸۰ مورد بازرسی انجام داده اند.
حجم اورانیوم و پلوتونیوم موجود در این تاسیسات معادل مواد هسته‌ای مورد نیاز برای تولید بیش از ۲۰۰ هزار سلاح هسته‌ای است.
