اقلیمشناسان با اطمینان بالایی اعلام کرده‌اند که سال ۲۰۲۳ تاکنون گرم‌ترین سال، از آغاز ثبت دما در تاریخ کرهٔ زمین، است. به‌گفتهٔ آن‌ها، زمان برای تغییر روند تغییرات اقلیمی در حال از دست رفتن است و حالا همهٔ نگاه‌ها به اجلاس زیست‌محیطی سازمان ملل است.
مرکز تحقیقات اقلیم کوپرنیک، وابسته به اتحادیهٔ اروپا، ۱۷ آبان ماه با انتشار آخرین نتایج اندازه‌گیری‌های تغییرات دمای زمین گزارش داد که این ماه گرم‌ترین ماه اکتبر ثبت‌شده در تاریخ ثبت داده‌های هواشناسی است.
حالا محققان تغییرات اقلیم با احتمال قریب به یقین بیان می‌کنند که سال ۲۰۲۳ درمجموع به گرم‌ترین سال ثبت‌شده تاکنون در تاریخ ثبت داده‌های هواشناسی در جهان بدل خواهد شد.
بررسی این محققان نشان می‌دهد که دمای میانگین سال جاری، ۱.۴۳ درجه سانتی‌گراد بالاتر از دمای میانگین دوران پیش از آغاز عصر صنعتی بوده است؛ دورانی که با افزایش استفاده از سوخت‌های فسیلی، قطع درختان و دست‌کاری در محیط‌زیست به مبدأ تغییرات آب‌وهوایی به‌واسطهٔ انسان بدل شده است.
گرمایش چطور رخ می‌دهد
موضوعی که این سال‌ها بلای جان زمین شده، افراطی‌شدهٔ پدیده‌ای است که اگر نمی‌بود، حیات روی زمین نیز امکان‌پذیر نبود؛ اثری به نام اثر گلخانه‌ای.
شما هم احتمالاً با این پدیده از نزدیک آشنایی دارید. اگر زمستان گلدان‌های خود را زیر پوشش پلاستیکی پنهان می‌کنید یا گلخانهٔ کوچک پلاستیکی یا شیشه‌ای دارید، حتماً متوجه شده‌اید که بدون هیچ ابزار گرمایشی، دمای درون این گلخانه به‌طور قابل‌توجهی از دمای محیط گرم‌تر می‌شود.
دلیل این موضوع این است که برای مثال پلاستیک در برابر نور مرئی خورشید شفاف است و اجازهٔ عبور آن را می‌دهد، اما تابش‌هایی که وارد محیط می‌شوند پس از برخورد به خاک و بازتاب دچار تغییر طول‌موج می‌شوند و به سمت پرتوهای مادون‌قرمز تغییر می‌کنند.
زمانی که این تشعشعات می‌خواهند از گلخانهٔ شما فرار کنند، پلاستیکی که در برابر نور خورشید شفاف بود، برای پرتوهای حرارتی مادون‌قرمز کدر به شمار می‌آید و این تابش‌های حرارتی درون محیط باقی می‌ماند.
جو زمین و گازهایی که به گازهای گلخانه‌ای معروف‌اند نیز چنین اثری در اطراف ما دارند. گازهایی مانند متان، دی‌اکسید کربن و حتی بخار آب در ردهٔ این گازهای گلخانه‌ای هستند و باعث می‌شوند که زمین در شب بتواند دمای دریافت‌کرده از روز را در خود نگاه دارد و به همین دلیل شب و روز ما چندان تفاوت حرارتی نداشته باشد. اگر این پدیده وجود نداشت، زمین به‌واسطه اختلاف بالای حرارتی روز و شب عملاً غیرقابل زیست می‌شد.
آغاز انحراف از طبیعت
براساس مطالعات مورد اجماع دانشمندان اقلیم‌شناس، از زمان آغاز انقلاب صنعتی که با مصرف و سوزاندن سوخت‌های فسیلی – که مقدار زیادی دی‌اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه‌ای را آزاد می‌کنند – همراه بود، همین‌طور تغییر سبک کشاورزی و دامداری، ما شروع به پمپاژ کردن حجم بالایی از گازهای گلخانه‌ای به جو زمین کردیم.
نتیجه این‌که مقدار بیشتری از حرارتی که باید پس از برخورد با سطح زمین را ترک می‌کرد، حالا در جو به دام می‌افتد و در نتیجه دمای میانگین زمین شروع به افزایش می‌کند.
اما مشکل تنها در تغییر دمای میانگین نیست، این تغییر ماشهٔ سلسله رویدادهایی را فشار می‌دهد که تمام تعادل زیستی روی زمین را بر هم می‌زند.
محیط زیست زمین همانند شبکه‌ای درهم‌تنیده و پیچیده به هم وابسته است و براساس شرایط شکننده‌ای شکل گرفته است. با تغییرات دما، شاهد تغییر الگوی فصل‌ها، باروری گیاهان، هجوم گونه‌های ناشناس، تغییر سطح آب دریاها و به زیر آب رفتن نواحی ساحلی همچنین کاهش منابع آب شیرین خواهیم بود.
تحقیقاتی دربارهٔ ۹ شاخص که میزان قابلیت زیست‌پذیری زمین را نشان می‌دهد، بیان می‌کنند که تا امروز انسان از مرز مجاز شش مورد از این ۹ مورد عبور کرده و گرمایش زمین موتور محرک این تغییر به شمار می‌رود.
گرمایش فراتر از یک عدد
نتایج تحقیقات مرکز رصد اقلیم کوپرنیک به‌شدت هشداردهنده است، به‌خصوص این‌که مقدار افزایش میانگین دمای هوا را ۱.۴۳ درجه نسبت به دوران پیش از صنعتی نشان می‌دهد.
این عدد زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که تلاش و هدف جامعهٔ بین‌المللی – که البته بسیاری از اقلیمشناسان آن را ناکافی می‌دانند – حد نهایی مجاز افزایش دمای میانگین را ۱.۵ درجه اعلام کرده است؛ حدی که اگر به آن برسیم، به معنی معکوس کردن روند تغییرات اقلیم نیست بلکه به معنی دورانی است که می‌توانیم با روش‌های مداخله‌گرانه خود را با شرایط تازه تطبیق دهیم.
روند فعلی نشان می‌دهد که در غیاب ارادهٔ جدی سیاسی و همین‌طور بازار داغ نظریه‌پردازان توطئه که اصولاً گرمایش زمین را زیر سؤال می‌برند، ما به سرعت از این حد فراتر خواهیم رفت.
اثرات تغییرات اقلیم تنها مسئله‌ای مجرد درباره محیط‌زیست یا مثلاً خرس‌های قطبی نیست، سال‌های طولانی است که اثرات گرمایش زمین به‌عنوان تهدیدی برای امنیت ملی کشورها و امنیت جهانی مورد بحث قرار گرفته است.
ژورنال پزشکی لنست، که از معتبرترین و مشهورترین هفته‌نامه‌های پزشکی است، در گزارشی که اخیراً منتشر کرده، از افزایش مرگ‌ومیرها به‌دلیل اثرات گرمایش زمین، ازجمله تشدید موج‌های گرما، خبر داده است.
نگاه‌ها به کاپ ۲۸
در این شرایط همهٔ چشم‌ها برای اقدامی فوری و ضروری به کاپ ۲۸ خیره شده است؛ اجلاس سازمان ملل در مورد تغییرات اقلیم که قرار است از نهم تا ۲۱ آذر امسال (۳۰ نوامبر تا ۱۲ دسامبر) در امارات متحده عربی برگزار شود.
در این اجلاس شاید تصمیمی قاطع برای اقدامی فوری اتخاذ شود، هرچند بحران‌های سیاسی موجود در جهان، اختلاف غرب و چین، غرب و روسیه و اعتراض دائمی کشورهای در حال توسعه امیدهای زیادی را برای نتیجه‌بخش بودن این اجلاس، آن هم در کشوری که خود از بزرگ‌ترین آلاینده‌ها بر حسب سرانه است، باقی نمی‌گذارد.
