اجلاس جهانی تغییرات اقلیم در امارات عربی متحده موسوم به کاپ ۲۸ روزهای پرتنشی را پیش از رسیدن به قطعنامهٔ پایانی پشت سر گذاشت.
یکی از اصلی‌ترین نقاط اختلاف که تا آخرین ساعات این نشست ادامه داشت، بحث بر سر گنجاندن عبارت ضرورت خروج تدریجی سوخت‌های فسیلی از چرخهٔ استفاده برای مقابله با تغییرات اقلیم بود.
کشورهای نفت‌خیز و ازجمله میزبان نشست، امارات عربی متحده، با این بند از قطعنامهٔ پایانی مخالفت داشتند و معتقد بودند دلیلی برای کنار گذاشتن استفاده از سوخت‌های فسیلی وجود ندارد.
حتی پس از آن‌که با فشار کشورهای توسعه‌یافته و همین‌طور نهادهای مدنی در نهایت این بند با عبارت «گذار از سوخت‌های فسیلی» و نه حذف آن در قطعنامهٔ پایانی جای گرفت، برخی از کشورهای نفت‌خیز بیان کردند که تعهد برای اجرایی کردن آن را قبول نمی‌کنند.
تصویب قطعنامه: در بر همان پاشنه می‌چرخد
سلطان الجابر، رئیس نشست تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در امارات عربی متحده که در عین حال ریاست شرکت نفت و گاز امارات را نیز بر عهده دارد، پس از پایان این نشست گفت که شرکت تحت مدیریت او به ادامهٔ تولید نفت و گاز برای تأمین نیاز بازار ادامه خواهد داد. او همچنین گفت که این شرکت به‌طور مسئولانه سعی می‌کند که نفت و گاز کم‌کربن تولید کند.
نفت و گاز پاک یا دارای ردپای کربن پایین یکی از موضوعاتی است که اگرچه شرکت‌های نفتی به‌طور جدی سعی در تبلیغ آن دارند، اما از نظر علمی وجود خارجی ندارد.
یکی از استدلال‌هایی که در نشست و همین‌طور از سوی کشورها و شرکت‌های نفتی در مخالفت با حرکت به سوی کنار گذاشتن کامل سوخت‌های فسیلی مطرح می‌شد، این است که با توجه به توسعهٔ فناوری‌های مربوط به جذب کربن از محیط، دیگر نیازی به کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی نخواهد بود.
جذب کربن
فناوری‌های جذب کربن سابقه نسبتاً طولانی دارند و از نیمه دهه ۱۹۹۰ میلادی به کار گرفته می‌شدند. کاربرد اصلی این فناوری در این دوره به صنایع گاز مربوط می‌شد.
گاز طبیعی خالص به‌‌دست‌آمده در صنایع استخراج گاز حاوی مقدار بالایی دی‌اکسید کربن است که آن را برای استفاده در صنایع و دستگاه‌های با کاربرد گاز طبیعی نامناسب می‌کند و به همین دلیل این صنایع با استفاده از فناوری‌های جذب کربن محصول خالص‌تری را به بازار عرضه می‌کردند.
جذب کربن و ذخیرهٔ آن به‌منظور مقابله با تغییرات اقلیم
در دهه‌های بعد و با جدی شدن فشارهای نهادهای علمی و سیاسی دربارهٔ تغییرات اقلیم، توسعهٔ این فناوری با هدف استخراج دی‌اکسید کربن و ذخیره‌سازی آن مطرح شد.
روش‌های مختلفی برای این منظور توسعه یافته و برخی از آن‌ها افق روشن و امیدوارکننده‌ای را پیش روی دانشمندان قرار داده است. برخی از روش‌های جذب کربن در منشأ تولید (مانند پالایشگاه‌ها) به‌طور بالقوه می‌توانند به حد جذب تا ۹۰ درصد دی‌اکسید کربن از محصول برسند.
روش‌های دیگر توسعهٔ جذب کربن به‌طور مستقیم از جو زمین هنوز در بهترین شرایط توان جذب حدود ۷۰ تا ۸۰ درصدی دارند.
فناوری‌های مختلف جذب کربن که براساس این طرح عرضه شده‌اند، پس از آن‌که دی‌اکسید کربن را جذب کردند، آن را در شرایط متفاوتی فشرده و ذخیره می‌کنند.
آیا این فناوری برای ادامهٔ سوزاندن سوخت‌های فسیلی کافی است؟
عدد بالقوه ۹۰ درصد جذب کربن در نقاط اولیه و بزرگ تولید مانند پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها عدد چشمگیری است. اگر همهٔ این مراکز می‌توانستند امروز به چنین عددی برسند، اتفاق مهمی در مسیر مقابله با تغییرات اقلیم برداشته می‌شد، اما صحنهٔ بازی این قدر هم ساده نیست.
علاوه بر مسائل و چالش‌ها و در برخی موارد خطراتی که ذخیره‌سازی دی‌اکسید کربن جذب‌شده به این روش دارد، خود این روند اتفاقی نیست که در شرایط فعلی ظرفیت و امکان عمومی شدن داشته باشد.
منابعی که به نقاط منشأ تولید کلان (Sources Points) مشهورند، شامل نیروگاه‌های تولید برق (۴۰ درصد)، پالایشگاه‌ها (۱۰ درصد) و مراکز صنعتی (۲۰ درصد)، تولید گازهای گلخانه‌ای را بر عهده دارند.
بخش تولیدات و پالایشگاهی که کشورهای نفت‌خیز با اشاره به این فناوری خواستار ادامهٔ تولیدات محصول خود هستند، تنها ۱۰ درصد تولید دی‌اکسید کربن را بر عهده دارد. حتی اگر همهٔ پالایشگاه‌ها از این فناوری استفاده کنند، میزان کاهش برای حفظ افزایش دمای یک‌ونیم و حتی دو درجه کارایی ندارد.
اما دلیل مهمی که این فناوری را در شرایط فعلی از توان بالقوه‌اش دور می‌کند، به دو عامل انرژی و هزینه مرتبط است.
برخی از بهینه‌ترین این فناوری‌ها که به‌طور تجاری در دسترس هستند، برای جذب هر تُن دی‌اکسید کربن نیازمند حداقل انرژی معادل دو گیگا ژول هستند. این عدد برای روش‌های رایج دیگر چندین برابر است. انرژی مورد استفاده خود همراه با آزادسازی دی‌اکسید کربن است و منجر به کاهش بهینه بودن این روش می‌شود.
مشکل بزرگ‌تر مسئلهٔ مالی است
در شرایط فعلی ما حداقل هزینه‌های نصب چنین فناوری‌هایی بالای یک میلیارد دلار است و این جدا از هزینه‌هایی است که باید برای اصلاح ساختار فنی پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها و همین‌طور هزینهٔ عملیاتی آن صرف شود.
وقتی به یاد بیاوریم که سود صنایع تولیدکنندهٔ سوخت‌های فسیلی در قیمت ارزان محصول نهایی است، کمی پیچیدگی این داستان عیان‌تر می‌شود.
آینده
اتفاق نظر همهٔ کارشناسان و متخصصان تغییرات اقلیم بر این نکته است که راه‌حل مقابله با تغییرات اقلیم و مهار آن راه‌حلی چندبعدی و میان‌حوزه‌ای است. هیچ تک‌تیری وجود ندارد که بتواند روند موجود را متوقف کند و ما را در زمان باقی‌مانده به هدف انتشار خالص صفر کربن برساند.
برای رسیدن به این هدف باید مجموعه‌ای از راه‌حل‌ها در کنار هم دنبال شود. فناوری‌های جذب کربن در منشأ و همین‌طور جذب کربن به‌طور مستقیم از فناوری‌هایی است که در این مسیر و به‌خصوص در فرآیند دور شدن از سوخت‌های فسیلی می‌تواند به کمک ما بیاید، اما سپردن بار حذف کربن بر این فناوری نه تنها ممکن نیست که تأکید تبلیغاتی بر آن ممکن است خود تبدیل به ابزاری شود که تلاش‌ها برای مهار بزرگ‌ترین تهدید علیه انسان را با شکست مواجه کند.
