حمله متقابل پاکستان به خاک ایران؛ نشست امنیتی اضطراری نخست وزیر پاکستان یک روز پس از حمله

حملات این هفته ایران و پاکستان به خاک یکدیگر روابط تهران و اسلام‌آباد را تنش‌آلود کرده‌است. حضور و فعالیت‌ شبه‌نظامیان شورشی در دو سوی مرز طولانی دو کشور، مدت‌هاست که هر دو طرف را خسته کرده است. ظاهرا هدف اصلی حملات اخیر، گروه‌های بلوچی بوده‌اند که به‌دنبال تشکیل یک بلوچستان مستقل از ایران، پاکستان و افغانستان هستند.

اما سوال این‌است که چرا تهران و اسلام‌آباد تصمیم گرفتند گروه‌های شبه‌نظامی را در خاک همسایه هدف قرار دهند؟ خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی به این موضوع پرداخته است.

پیشینه تنش‌ها

مرز ۹۰۰ کیلومتری دو کشور همواره تا حدودی ناامن بوده و قاچاقچیان و گروه‌های شبه‌نظامی، کم و بیش آزادانه از آن عبور می‌کنند؛ بخصوص آن‌که هر دو کشور به طرف مقابل در مورد حمایت احتمالی از گروه‌های شبه نظامی،‌ یا دست‌کم چشم‌پوشی از فعالیت‌های‌ آن‌ها ظنین هستند. از یک سو،‌ به نظر می‌رسد جیش‌العدل، و پیش از آن، جندالله، گروه‌های سنی‌مذهب جدایی‌طلب، که بارها به نیروهای انتظامی ایران حمله کرده‌اند، در پاکستان مستقر هستند و از سوی دیگر، گمان می‌رود «ارتش آزادیبخش بلوچستان» که بارها نیروهای امنیتی پاکستان و زیرساخت‌های پروژه‌های چینی را هدف قرار داده،‌ در ایران پناه می‌گیرد.

چرا پاکستان دست به تلافی زد؟

پاکستان به شکل رسمی می‌گوید در حملات خود به خاک ایران، مخفی‌گاه‌های ارتش آزادیبخش بلوچستان و جبهه آزادیبخش بلوچستان را هدف قرار داده است. اما در واقع این کشور به‌دنبال ارسال پیامی برای ایران و سایر همسایگانش هم بود؛ با این مضمون که چنانچه تحریکش کنند،‌ به سرعت مقابله می‌کند.

چرا حالا؟

گرچه روابط دو کشور از مدت‌ها پیش تا حدی تنش‌آلود بوده‌،‌ اما به نظر می‌رسد عامل محرک حملات اخیر،‌ داخلی بوده باشد. تهران به‌دلیل حوادث اخیر در کرمان و نقاط دیگر ایران،‌ که ظاهرا داعش در آن‌ها دست داشته، و همچنین جنگ سنگین اسرائیل با حماس، گروه تحت حمایت جمهوری اسلامی، و از سوی دیگر افزایش مخالفت‌های داخلی با ایدئولوژی مذهبی‌اش، به شدت تحت فشار قرار گرفته و برخی تحلیل‌گران، حمله ناگهانی‌اش به خاک پاکستان را، به نوعی فرافکنی برای خروج از زیر این فشارها ارزیابی می‌کنند.

از آن‌سو، ارتش پاکستان هم از زمان حمله ایران به شدت زیر فشار بوده است و بسیاری از مردم پاکستان، به عنوان کشوری دارای سلاح هسته‌ای،‌ سکوت در مقابل اقدام تهران را مغایر با شان کشورشان می‌دانستند و خواستار اقدام تلافی‌جویانه بودند.

احتمال گسترش بحران چقدر جدی است؟

احتمال اقدامات نظامی تازه از سوی دو کشور را نمی‌توان به کلی رد کرد؛ اما حملات این هفته سوالاتی را درباره میزان آمادگی نظامی هر دو طرف، بخصوص سامانه‌های دفاعی و راداری آن‌ها مطرح کرده است. موضوعی که شاید باعث شود هر دو کشور در نحوه ساماندهی و چیدمان سیستم‌های ضدموشکی و ضدهوایی‌شان بازنگری کنند.

این حملات هوایی برای دو کشور چه نتایجی داشت؟

تهران ممکن است با دست زدن به این اقدام نظامی بتواند دستکم برخی از حامیان داخلی‌اش را راضی نگه دارد و آن‌ها را از «اقتدار نظامی» خود مطمئن سازد؛ آن هم بدون این‌که در این روزهای پرتنش، با آمریکا یا اسرائیل درگیر شده باشد.

برای اسلام‌آباد اما وضع کمی فرق می‌کند: ارتش آزادیبخش بلوچستان از هم‌اکنون وعده انتقام داده؛ چیزی که می‌تواند به احتمال درگیری‌های تازه با نیروهای امنیتی پاکستان تعبیر شود.

نهاد ناظر بر رسانه‌های الکترونیکی پاکستان موسوم به «پمرا» از شبکه‌های تلویزیونی و ماهواره‌ای این کشور خواست در پوشش خبری تنش بین ایران و پاکستان، «نهایت دقت» را به‌کار گیرند.

این نهاد ناظر در نامه‌ای به همه شبکه‌هایی که در زمینه خبر و تحلیل سیاسی کار می‌کنند خواست که از انتشار هرگونه خبر تایید نشده و هر نوع گمانه‌زنی پرهیز کنند و پیش از انتشار هرگونه و خبر و تحلیل، آن‌ها را با نهادهای ذیربط راستی‌آزمایی کنند.

سازمان «پمرا» ضمن تاکید بر اهمیت پایبندی شبکه‌های خبری به انتشار گزارش‌ها و اطلاعات دقیق، از آن‌ها خواست «در این دوره حساس و حیاتی، خط رسمی حکومت را دنبال کنند».

این نهاد ناظر همزمان هشدار داد که در صورت هرگونه تخطی از این دستور‌العمل، با خاطیان بر اساس روال مقرر قانونی برخورد خواهد شد.

رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا می‌گوید درگیری بین ایران و پاکستان در هفته جاری نشان می‌دهد که ایران در منطقه محبوب نیست.

به گزارش خبرگزاری رویترز، جو بایدن روز پنجشنبه تصریح کرد: «همان‌طور که می‌بینید ایران در منطقه محبوب نیست و این‌که وضعیت به کجا می‌رود، در حال کار روی آن هستیم. نمی‌دانم به کجا می‌رود».

ارتش پاکستان بامداد پنجشنبه مناطقی در خاک ایران را به تلافی حمله روز قبل جمهوری اسلامی به این کشور را با موشک هدف قرار داد. طرفین می‌گویند که مواضع گروه‌های تروریستی را در خاک یکدیگر مورد حمله قرار داده‌اند.

آقای بایدن در بخش دیگری از اظهاراتش در جمع خبرنگاران گفت: حملات ایالات متحده و بریتانیا به حوثی‌ها ادامه خواهد یافت زیرا این گروه مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران همچنان به کشتیرانی در دریای سرخ حمله می‌کند.

حوثی‌های یمن از زمان درگیری بین اسرائیل و گروه افراطی حماس که از ۱۵ مهرماه امسال آغاز شد، با موشک و پهپاد به کشتی‌هایی که مدعی هستند مقصد آن‌ها اسرائیل است حمله می‌کنند.

حماس در فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا و اتحادیه اروپا قرار دارد.

آمریکا همراه با برخی از متحدان غربی خود در روزهای اخیر بارها به مواضع حوثی‌ها و بویژه موشک‌های آماده شلیک آن‌ها حمله کرده‌اند. ایالات متحده همچنین این گروه را دوباره در فهرست سازمان‌های تروریستی بین‌المللی قرار داده است.

هرقدر روابط ایران در سال‌های اخیر در مرزهای غربی‌اش پرچالش و تنش‌زا بوده، در جنوب شرقی و مناسبات با پاکستان آرام و بدون فراز و نشیب دنبال شده است. کشوری که دولت‌هایش در سال‌های اخیر بارها به‌شیوهٔ نه چندان مسالمت‌آمیز تغییر کرده، عموماً روابط خود را با تهران کنترل‌شده و به‌دور از تنش‌های رایج حفظ کرده است.

به همین دلیل هم وقتی خبر حملهٔ موشکی سپاه پاسداران به مواضعی در خاک پاکستان منتشر شد و مقام‌های جمهوری اسلامی آن را با هدف ضربه زدن به پایگاه گروه «جیش‌العدل» اعلام کردند، ناظران سیاسی از این اقدام ایران غافلگیر شدند؛ به ویژه که این نخستین باری نیست که شبه‌نظامیانی چون «جیش‌العدل» عملیات‌هایی را در خاک ایران انجام می‌دهند.

حتی وقتی سال‌ها پیش عبدالمالک ریگی با گروه «جندالله» خود به پاسگاه‌های مرزی ایران حمله می‌کرد و سربازان را گروگان می‌گرفت هم روابط میان تهران و اسلام‌آباد بر مدار پیشین دنبال می‌شد. گویی دو طرف به توافقی نانوشته رسیده بودند که ماجرای شبه‌نظامیانی را که از خاک پاکستان به ایران حمله می‌کنند، باید از معادلات و مراودات دو کشور جدا کرد.

اما چه اتفاقی رخ داد که ایران تصمیم به حملهٔ نظامی به پاکستان گرفت، آن هم در شرایطی که یک روز پیش از آن دو طرف در تنگه هرمز با یکدیگر رزمایش دریایی مشترک برگزار کردند؟

وزارت خارجه جمهوری اسلامی پس از حمله پاکستان به مناطقی در جنوب شرقی ایران، این کشور را «دولت دوست و برادر» خطاب و اعلام کرد که تهران به «دشمنان» اجازه نمی‌دهد روابط دو کشور را تیره کنند.

وزارت خارجه جمهوری اسلامی شامگاه پنجشنبه در بیانیه‌ای نوشت که حمله «غیرمتوازن و غیرقابل پذیرش» پاکستان در بامداد همین روز «به شهروندان غیرایرانی روستایی در جدار مرزی دو کشور را محکوم می‌کند».

با این حال، این بیانیه می‌افزاید که «جمهوری اسلامی به سیاست حسن همجواری و برادری بین دو ملت و دو دولت جمهوری اسلامی ایران و پاکستان پایبند است و اجازه نمی‌دهد دشمنان روابط خوب و برادرانه دو کشور را تیره کنند».

وزارت خارجه جمهوری اسلامی تاکید کرده که «حساب دولت دوست و برادر پاکستان از تروریست‌های مسلح جداست».

وزارت خارجه پاکستان روز پنج‌شنبه با تأیید گزارش‌ها از حمله نظامی به مواضعی در داخل خاک ایران اعلام کرد که این حملات علیه «مخفیگاه‌های تروریست‌ها» در استان سیستان‌ و‌ بلوچستان ایران انجام شده است.

حمله پاکستان که دو روز پس از حمله مشابه سپاه پاسداران به خاک پاکستان انجام شد، نگرانی‌ها را از افزایش تنش در منطقه بیشتر کرده است.

وزارت خارجه جمهوری اسلامی در بخش دیگری از بیانیه خود مدعی شده که «امنیت مردم و تمامیت ارضی کشور را خط قرمز خود برمی‌شمرد و از دولت دوست و برادر پاکستان قویا انتظار دارد که به تعهدات خود در ممانعت از استقرار پایگاه‌ها و گروه‌های مسلح تروریستی در خاک پاکستان پایبند باشد».

شاهزاده رضا پهلوی در واکنش به حمله پاکستان به ایران گفت که جمهوری اسلامی از زمان تاسیس، «تروریست‌پروری را سرلوحه سیاست خارجی خود قرار داده است» و «با این تروریست‌پروری، تمام منطقه را درگیر جنگ و تنش کرده است».

ولیعهد پیشین ایران روز پنجشنبه با انتشار بیانیه‌ای در شبکه ایکس (توئيتر سابق) نوشت: «موشک‌پراکنی دیوانه‌وار جمهوری اسلامی به کشورهای همسایه و ناتوانیش در محافظت از مرزها و شهروندان، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور، دو روی یک سکه‌‌اند و محکوم».

اشاره او به حمله روز پنجشنبه پاکستان به ایران، دو روز پس از حمله سپاه پاسداران به مواضعی در خاک پاکستان، است.

شاهزاده پهلوی با یادآوری روابط «بر اساس دوستی و احترام متقابل» تهران و اسلام‌آباد پیش از انقلاب بهمن ۵۷، نوشت که در دوران حکومت پهلوی «ایران نه تنها میانجی صلح میان هند و پاکستان بود بلکه در موقع دشواری‌های اقتصادی به کمک این همسایه شرقی می‌رفت.»

او افزود: «چهار دهه بعد، جمهوری اسلامی با ماجراجویی‌هایی منطقه‌ای سپاه پاسدارانش و با بی‌کفایتی اقتصادی و سیاسی و امنیتی، ایران را دچار چنان فلاکتی کرده که پاکستان کیلومترها درون مرزهای ایران عملیات نظامی می‌کند و در صداوسیمای ضدملی بابت آن خدا را شکر می‌گویند.»

روابط ایران و پاکستان در سال‌های اخیر پرتنش بوده و حملات اخیر این تنش‌ها را افزایش داده است.

شاهزاده پهلوی در پایان بیانیه خود راه‌حل این تنش‌ها را «مُهرِ پایان نهادن بر رژیمِ برآمده از فاجعه ۵۷» دانسته است.

او همچنین خواستار «بازسازی اقتدار اقتصادی، دیپلماتیک، نظامی و فرهنگی کشور و برقراری روابط صلح آمیز و دوستانه با همسایگان بر اساس منافع ملی، و بازگرداندن ثبات و آرامش به منطقه» شد.

سازمان حقوق بشری «هه‌نگاو» روز پنج‌شنبه تصاویری از پیکرهای کشته‌شدگان حمله پاکستان به روستایی در نزدیکی سراوان در ایران را منتشر کرده و از مراسم خاکسپاری آن‌ها خبر داده است.

بر اساس گزارش‌ها، در جریان این حمله که ساعت ۴:۳۰ دقیقه بامداد ۲۸ دی و در پاسخ به حملات موشکی سپاه پاسداران به مواضع «جیش‌العدل» در خاک پاکستان انجام شده، دست کم «هفت کودک و زن» کشته شده‌اند.

مشاور امنیت ملی کاخ سفید می‌گوید کشورش تحولات مرتبط با تنش‌های تازه بین تهران و اسلام‌آباد را با دقت زیاد و از نزدیک دنبال می‌کند.

جیک سالیوان با اشاره به این‌که ایالات متحده با شرکای پاکستانی اش در تماس است،‌ تاکید کرد که واشینگتن نمی‌خواهد تنش در جنوب و مرکز آسیا بالا بگیرد.

پیش از او نیز جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا به تنش بین دو کشور واکنش نشان داده و گفته بود که درگیری بین ایران و پاکستان در هفته جاری نشان می‌دهد که ایران در منطقه محبوب نیست.

آقای بایدن تصریح کرد: «همان‌طور که می‌بینید ایران در منطقه محبوب نیست و این‌که وضعیت به کجا می‌رود، در حال کار روی آن هستیم. نمی‌دانم به کجا می‌رود».

به‌دنبال حملات هوایی متقابل ایران و پاکستان،‌ وزارت خارجه ایالات متحده روز پنجشنبه ۲۸ دی‌ماه خواستار خویشتن‌داری دو طرف درگیری شد.

شامگاه سه‌شنبه ۲۶ دی‌ماه ایران نقاطی را که ادعا می‌کرد پایگاه‌های گروه شبه‌نظامی جیش‌العدل بوده، در منطقه بلوچستان پاکستان هدف قرار داد. دو روز بعد، در صبحگاه پنجشنبه پاکستان به تلافی، به نقاطی در شهر سراوان در استان سیستان و بلوچستان ایران حمله کرده و گفت که مخفیگاه‌های گروه جدایی‌طلب موسوم به ارتش آزادیبخش بلوچستان را نابود کرده است.

اسلام‌آباد ساعاتی پس از این حمله، با انتشار بیانیه‌ای، ضمن یادآوری اهمیت همکاری و هماهنگی دو همسایه، روابط دو کشور را «برادرانه» توصیف کرد.

متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده این بیانیه را «سازنده و سودمند» خواند.

پیشتر جیک سالیوان مشاور امنیت ملی کاخ سفید هم با اشاره به اینکه ایالات متحده با شرکای پاکستانی‌اش در تماس است،‌ تاکید کرده بود که واشینگتن نمی‌خواهد تنش در جنوب و مرکز آسیا بالا بگیرد.

خبرگزاری فرانسه روز جمعه گزارش داد که نخست وزیر پاکستان بعدازظهر جمعه نشست امنیتی اضطراری برگزار می‌کند.

در این نشست قرار است روسا و فرماندهان اطلاعاتی و نظامی این کشور نیز شرکت داشته باشند.، از جمله رئیس ستاد کل ارتش و رئیس سازمان اطلاعات پاکستان.