حدود یک سال پیش یک تاجر روسی متهم به قاچاق تجهیزات نظامی به روسیه که در آستانهٔ استرداد از ایتالیا به آمریکا بود، موفق شد از حبس خانگی در این کشور به مسکو فرار کند؛ تاجری به نام آرتم اوس که با کمک فردی به نام ولادیمیر یوانویچ از منطقه‌ای محصور در حومهٔ میلان گذشت و خود را به بلگراد و نهایتاً روسیه رساند.
ولادیمیر یوانویچ دربارهٔ علاقه‌اش به دنیای زیرزمینی جرم و جنایت پنهانکاری نداشت. لقب حساب کاربری او در تیک‌تاک که در آن ویدئوهایی از کلیساهای ارتدکس، قایق‌های موتوری و کت‌های خز گران‌قیمت منتشر می‌کرد، عبارت روسی «دزد قانونی» است؛ اشاره‌ای به دنیای پر رمز و راز جنایت‌های سازمان‌یافته در روسیه و دیگر کشورهای عضو اتحاد جماهیر شوروی و تبهکارانی که به‌نوعی در پناه قانون فعالیت می‌کنند.*
ساعت ۹:۳۰ دقیقه صبح روز ۱۷ فوریه ۲۰۲۳، یوانویچ، به‌عنوان شهروند بوسنی و هرزگوین، با ماشین خود از شهر دِسِنزانو دِل گاردا در ایتالیا در ساحل جنوبی دریاچه گاردا حرکت کرد. دو تلفن همراه صربستانی او در حین رانندگی به سمت حومه میلان، که کمی بیش از چهار ساعت فاصله داشت، با دکل‌های مخابراتی منطقه ارتباط برقرار کردند.
آرتم اوس که به جرم قاچاق فناوری حساس برای جنگ‌افزارهای روسی در اوکراین تحت تعقیب ایالات متحده بود، توانست بعد از فرار از حبس خانگی در حومه میلان و با عبور از سه مرز از بلگراد به روسیه پرواز کند. پدر اوس یک فرماندار قدرتمند در روسیه با ارتباطاتی با شرکت نفتی دولتی «روسنفت» و شخص پوتین به شمار می‌رود.
فرار اوس دقیقاً یک روز پس از آن رخ داد که دادگاهی در ایتالیا استرداد او به ایالات متحده را تأیید کرده بود. فرار اوس حالا به یک شرمساری بین‌المللی برای ایتالیا تبدیل شده و دولت ایالات متحده هفت میلیون دلار برای دستگیری او جایزه تعیین کرده است.
بازرسان ایتالیایی با استفاده از فیلم‌های دوربین‌های مداربسته و مدارک جمع‌آوری‌شده مسیر فرار اوس را بازسازی کرده‌اند و به نظر می‌رسد شش نفر در این ماجرا نقش داشته‌اند. از این تعداد سه نفر در بازداشت هستند: دو نفر در کرواسی و اسلوونی که منتظر استرداد به ایالات متحده هستند و نفر سوم در ایتالیا.
فرار اوس تنش‌های بین ایالات متحده و روسیه را افزایش داده و نشان می‌دهد که چگونه افراد ثروتمند و متصل به قدرت می‌توانند از چنگ قانون بگریزند. این اتفاق همچنین نشان می‌دهد که گروه‌های جنایتکار بین‌المللی می‌توانند در عملیات پیچیدهٔ فرار نقش داشته باشند. ازجمله این گروه‌ها، نقش یک مجموعه جنایتکار سازمان‌یافتهٔ فراملی که ریشه‌اش به صربستان بازمی‌گردد، واضح به نظر می‌رسد.
رادیو اروپای آزاد / رادیو آزادی، با استفاده از اسناد و فیلم‌های نظارتی که مقامات ایتالیایی ارائه کردند و همچنین شواهدی که توسط دادستان‌ها در ایالات متحده و دو کشور دیگر ارائه شده، نحوهٔ فرار اوس از یک منطقهٔ محصور در حومه میلان را بازسازی کرده و دریافته که او چگونه توانسته با خروج از ایتالیا و گذشتن از مرز سه کشور در نهایت خود را به بلگراد برساند و از آنجا به خانه‌اش در روسیه پرواز کند.
سپتامبر ۲۰۲۲
در سپتامبر ۲۰۲۲، در آمریکا کیفرخواستی علیه اوس ۴۱ ساله به همراه شریک تجاری روس و چهار نفر دیگر صادر شد که بر اساس آن این افراد از یک شرکت آلمانی برای قاچاق فناوری‌های نظامی و دومنظوره استفاده کرده‌اند. حدود یک ماه بعد، در تاریخ ۱۷ اکتبر ۲۰۲۲، او در فرودگاه میلان بر اساس حکم بازداشت صادرشده در آمریکا دستگیر شد. پنج هفته پس از آن، دادگاهی در میلان به جای نگه داشتن او در زندان، او را به حبس خانگی منتقل کرد؛ اقدامی که باعث نگرانی مقام‌های آمریکایی شد.
اوس در ایتالیا غریبه نبود. خانوادهٔ او در آنجا املاک و مستغلاتی داشتند و گفته می‌شود حتی یک کارخانه شراب‌سازی در ساردنیا هم دارد. یوری اورخوف، شریک تجاری اوس که در همان کیفرخواست آمریکا متهم شده بود، در آلمان دستگیر شد و در انتظار استرداد به ایالات متحده است.
وزارت دادگستری آمریکا در توضیح کیفرخواستی که اتهامات علیه او را شرح می‌دهد، تشریح می‌کند که اوس در ژانویه ۲۰۲۳ افرادی چون یوانویچ و کسانی دیگر را که عضو یک گروه جنایت‌های سازمان‌یافته صربستانی هستند، برای کمک به فرار او به روسیه استخدام کرده است.
در همان ماه یوانویچ ۵۳ ساله در هتلی در میلان با همسر اوس که یک مدل به نام ماریا یاگودینا است ملاقات کرد. آن دو بر سر نقشه‌ای توافق کردند که بر اساس آن یوانوویچ برای جلوگیری از ایجاد شبهه، وانمود می‌کرد که مواد غذایی را به محل اقامت اوس تحویل می‌دهد.
وزارت دادگستری آمریکا می‌گوید که یاگودینا یک تلفن همراه و پیش‌پرداختی به مبلغ ۱۰ هزار یورو را به یوانویچ داد و بعداً یک کلیدکارت برای ورود به خانه را هم در اختیار او قرار داده است. این در حالی است که اوس حبس خانگی خود را در یک مجتمع حصاردار لوکس به نام «بورگو دی ویونه» در باسیلیو، در حومهٔ جنوبی میلان می‌گذراند. این مجتمع که مجموعه‌ای از ویلاهای لوکس و خانه‌های شهری مستقل با چمن‌های آراسته است، به‌عنوان یک مکان خانوادگی با امکانات رفاهی و تفریحی شناخته می‌شود.
پلیس ایتالیا می‌گوید چندین بار در روز اوس را تحت نظر داشته اما نمایندگان پارلمان ایتالیا پس از فرار اوس، ادعای پلیس را زیر سؤال برده‌اند.
یک روز بعد از اینکه تلفن یوانویچ در باسیلیو، پس از رانندگی در دِسِنزانو دِل گاردا، در شبکه مخابرات منطقه‌ای ثبت شد، ۶۷۰ کیلومتر آن‌طرف‌تر در گوتینگن آلمان این شماره به تلفن همراه آلمان متصل شد. مشخص نیست که یوانویچ دقیقاً در آلمان چه می‌کرده اما بر اساس مدارک احتمالاً او در حال بررسی محل برای برنامه‌ریزی فرار اوس بوده است. همچنین مشخص نیست او این سفر را با ماشین انجام داده یا هواپیما.
فوریه ۲۰۲۳
۲۰ فوریه ۲۰۲۳ تلفن‌های مرتبط با یوانویچ در ساعت ۱۱:۰۶ ظهر، در دِزِنزانو دل گاردا، دوباره در شبکه‌های تلفن همراه ایتالیا ثبت شدند. ۲۲ فوریه ۲۰۲۳ سیگنال‌های تلفن نشان می‌دهد که یوانویچ از دِزِنزانو دل گاردا خارج و به سمت شرق حرکت می‌کند و از اسلوونی و کرواسی می‌گذرد و غروب به صربستان می‌رسد.
مارس ۲۰۲۳
۵ مارس ۲۰۲۳ و بر اساس داده‌های تلفن همراه، او با ماشین از صربستان به ایتالیا بازگشته و ساعت ۸:۳۰ شب به دِزِنزانو دل گاردا رسیده است. دو روز قبل از عزیمت او، ویدئویی از یک کلیسای ارتدوکس در رومانی را در حساب تیک‌تاک خود پست کرده است.
۶ مارس ۲۰۲۳ یوانویچ در سال ۸:۳۰ صبح دِزِنزانو دل گاردا را در جریان آن‌چه پلیس ایتالیا آن را به عنوان «بازرسی سوم» توصیف کرده، ترک می‌کند. یک روز بعد او دوباره به محل اقامت اوس می‌رود و در ساعت ۸:۳۰ صبح آنجا را ترک می‌کند و به سمت میلان حرکت می‌کند.
در ادامه سیگنال‌های تلفن او نشان می‌دهد یوانویچ ساعت ۱۰ شب در گذرگاه مرزی اسلونی بوده است.
تلفن همراه یوانویچ نشان می‌دهد که او روز ۷ مارس به مکانی ناشناس در صربستان رسیده و چهار روز بعد به ایتالیا بازگشته است. با این حال او در همان روز ۱۱ مارس یک بار به آلمان رفته و ساعت ۳ بعد از ظهر مجدداً به دِزِنزانو دل گاردا بازگشته است.
پلیس ایتالیا همچنین گفت که شبکه‌های تلفن همراه این کشور تلفن همراه سردان لولیچ، مرد ۵۱ ساله صرب را ثبت کرده‌اند که روز ۱۱ مارس از تریسته وارد ایتالیا شده و سپس به سمت میلان رفته است. اطلاعات کمی در مورد لولیچ وجود دارد. او از اواسط سال ۲۰۱۸ تا اوایل سال ۲۰۲۰ به عنوان مدیرکل یک هتل در بلگراد به نام Putnik Inn مشغول فعالیت بوده است.
در آوریل ۲۰۲۳، کمتر از یک ماه پس از فرار اوس از بازداشت خانگی در ایتالیا، گزارش شد که لولیچ به قطب شمال پرواز کرده و یک روزنامهٔ چاپ بلگراد ادعا می‌کند که او اولین شهروند صرب است که به آنجا پا گذاشته است. ظاهرا لولیچ به مسکو و کراسنویارسک سفر کرده و در آنجا سوار یک هواپیمای نظامی برای سفر به قطب شمال شده است.
کراسنویارسک مرکز یک منطقه وسیع و غنی از مواد معدنی سیبری به همین نام است که فرماندارش در آن زمان پدر اوس، الکساندر، بوده است. مقامات ایالات متحده گفتند که الکساندر اوس «یکی از متحدان نزدیک ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه است.
پنج روز پس از انتشار مقاله یک روزنامه صرب که از سفر لولیچ و دیدار او با الکساندر اوس خبر داده بود، الکساندر اوس استعفای خود را از سمت فرماندار کراسنویارسک اعلام کرد. او گفت که چند روز قبل با پوتین ملاقات کرده و پوتین به او پیشنهاد داده که به سمت دیگری برود. هیچ دلیلی برای خروج او ذکر نشد.
سوابق شبکه نشان می‌دهد که ۱۲ مارس تلفن همراه یوانویچ به همراه پسرش بوریس، ساعت ۹:۱۱ دقیقه صبح دِزِنزانو دل گاردا را ترک می‌کنند و حدود ۹۰ دقیقه بعد به میلان می‌رسند. سوابق پلیس حاکی از آن است که پدر و پسر، همراه با لولیچ، سپس محلی را که اوس در آنجا اقامت داشت، بازرسی کردند.
در ۱۶ مارس یوانویچ یک خودرو ولوو در شهر کاستناتو که بین دریاچه گاردا و میلان واقع شده می‌خرند؛ خودرویی که به نام بوریس سند زده شده است. سپس ولادمیر یوانویچ در همان روز به سمت صربستان رفته و در ساعت ۶:۳۶ دقیقه از کرواسی عبور کرد.
۲۱ مارس ۲۰۲۳
سیگنال‌های تلفن همراه نشان می‌دهد که روز ۲۱ مارس ولادیمیر یوانویچ صربستان را در ساعت ۵ بعد از ظهر ترک می‌کند و ساعت ۱۱ شب به دِزِنزانو دل گاردا می‌رسد. ساعت هشت و نیم شب تلفن همراه لولیچ در گذرگاه مرزی باتروچی شناسایی شده است. او در حال رانندگی یک خودرو آئودی با پلاک صربستان بوده است. به گفته دادستان ایتالیایی یک مرد ۴۷ ساله صرب به نام نبویسا ایلیچ در صربستان به لولیچ پیوسته است.
اوایل همان روز یک دادگاه ایتالیایی پس از پنج ماه از زمان بازداشت اولیه، راه را برای استرداد اوس به ایالات متحده هموار کرده بود.
۲۲ مارس ۲۰۲۳
روز ۲۲ مارس ماتی یانزیچ، مرد ۴۰ ساله اهل اسلوونی، ساعت ۸ و ۳۰ دقیقه صبح در تریسته با یک خودرو ولوو با پلاک اسلوونی وارد ایتالیا می‌شود. او حدود ساعت ۱۰ و نیم صبح به شهر بدیتزوله در غرب دریاچه گاردا می‌رسد.
طبق داده‌های شبکه تلفن همراه، در ساعت ۱۰:۴۵ دقیقه، چهار اتومبیل بدیتزوله را ترک کردند و در ساعت ۱۲:۱۶ دقیقه بعدازظهر بعد از رفتن به یک مرکز خرید به محل اقامت اوس رسیدند. علاوه بر دو ولوو و یک آئودی، ماشین چهارمی هم در این کاروان حضور داشت که یک فیات بوده که توسط یک زن ۴۶ ساله اهل آلبانی به نام امیرادا ایبو به یوانویچ منتقل شده بود.
این زن یک هفته قبل بیمه ماشین را به نام یوانویچ کرده بود. دادستان‌های ایتالیایی او را به همدستی در فرار اوس متهم کرده‌اند.
تصاویر دوربین‌های نظارتی در مرکز خریدی که این افراد پیش از رفتن به دِزِنزانو دل گاردا به آنجا رفته بودند، نشان می‌دهد یوانویچ در ساعت ۱۲:۱۷ دقیقه در حال صحبت با لولیچ بوده است. یک دقیقه بعد یانزیچ، بوریس یوانویچ و مردی که احتمالا ایلیچ بوده به مرکز خرید رسیدند.
یوانویچ و پسرش حدود ۲۰ دقیقه در این مرکز خرید مشغول خرید مواد غذایی بوده‌اند. در ساعت ۱۳:۰۶ چهار خودرو از مرکز خرید خارج شدند. دو خودرو از آنجا یکی به رانندگی از یوانویچ پدر و دیگری به رانندگی لولیچ به مجتمع بورگو دی وینونه که اوس در آنجا حضور داشتند، رسیدند. سپس دوربین‌های مداربسته ورود یوانویچ به این مجتمع حصاردار را ضبط کرده‌اند. کمی بعد، دو مرد در حال صحبت در پیاده‌رو دیده شدند؛ فردی که کلاه هودی روی سرش کشیده بود توسط پلیس ایتالیا به عنوان اوس شناسایی شد.
سپس دوربین‌ها اوس و یوانویچ را در حال راه رفتن در پیاده‌رو، خروج از ورودی شمالی مجتمع و سپس سوار شدن به فیات و دور شدن ضبط کرده‌اند.
طبق دستور دستور قضایی او یک پابند الکترونیکی داشته اما دادستان‌های ایتالیا گفتند که در جریان فرار اوس، ارتباط با این پابند از طریق یک اخلالگر سیگنال قطع شده است. طبق گفته دادستان‌های ایالات متحده، یوانچیچ بعداً این مچ‌بند را از پای اوس باز می‌کند و دور می‌اندازد.
ساعت ۱:۵۲ دقیقه بعدازظهر زنگ هشدار دستگاه نظارت به صدا در می‌آید و پلیس برای پاسخگویی فراخوانده می‌شود. وقتی پلیس به خانه اوس می‌رسد، در خانه بسته بوده و تلویزیون با صدای بلند روشن بوده است. پلیس برای باز کردنِ در از آتش‌نشانی کمک می‌خواهد و پس از شکستن در متوجه می‌شوند که کسی در خانه نیست.
در مقطعی از آن بعدازظهر، اوس از فیات پیاده و سوار آئودی شده است. با رانندگی یوانویچ، آن‌ها به سمت شرق به سمت ونیز و سپس به سمت مرز اسلوونی به همراه ولوو، حرکت کردند. دو خودرو حدود ساعت ۵:۵۰ بعد از ظهر از مرز گوریزیا در ایتالیا عبور می‌کنند و پلاک آن‌ها توسط دوربین‌های مداربسته کنار جاده ثبت شده است.
۲۳ مارس ۲۰۲۳
در ۲۳ مارس ۲۰۲۳ خودرو آئودی که توسط ایلیچ هدایت می‌شده در ساعت ۶:۴۰ صبح از کرواسی وارد صربستان شد. به گفته دادستانی ایالات متحده در آن زمان عملیات فرار کامل شد و اوس مبلغ ۴۰ هزار یورو دیگر را به یوانویچ پرداخت می‌کند.
تصور بر این است که اوس سپس از بلگراد به مسکو پرواز کرده اما مشخص نیست که چه زمانی این پرواز صورت گرفته و آیا یک پرواز تجاری بوده یا نه.
۴ آوریل ۲۰۲۳
روز چهارم آوریل، پس از افزایش گمانه‌زنی رسانه‌های ایتالیایی دربارهٔ محل اختفای اوس، او بیانیه‌ای را در اختیار رسانه‌های روسی قرار داد که نوشته بود: «من در روسیه هستم. در این چند روز به‌طور خاص دراماتیک، افراد قوی و قابل اعتمادی را در کنار خود داشتم که از همه‌شان تشکر می‌کنم.»
اوس همچنین در ادامه بیانیه خود گفته بود که در ابتدا روی بی‌طرفی دادگاه ایتالیا حساب می‌کرده اما در ادامه «سوگیری آشکار سیاسی» خود را نشان داده است. او همچنین اضافه کرده بود که ایتالیا در مقابل فشار ایالات متحده تسلیم شده است.
این متهم فراری در پایان نوشته بود: «بازگشت من به وطنم حتی به شکلی غیراستاندارد یک پیروزی است.»
عواقب فرار
یوانویچ در ۴ دسامبر توسط مقام‌های کرواسی و با حکم بازداشت ایالات متحده دستگیر و به یک بازداشتگاه در زاگرب فرستاده شد. کیفرخواست منتشرشده علیه او یوانویچ و چند نفر دیگر را متهم می‌کند که در فرار اوس دخیل بوده‌اند.
یوانویچ همچنان در زاگرب در بازداشت است تا روند استرداد او اجرایی شود. به گزارش خبرگزاری آنسا ایتالیا، پسرش بوریس هم در ایتالیا دستگیر شده اما مشخص نیست آیا با اتهاماتی از سوی ایالات متحده مواجه خواهد شد یا نه.
در ۱۹ ژانویه، یانزیچ در لیوبلیانا توسط مقام‌های اسلوونی براساس حکم بازداشتی که در ایتالیا صادر شده بود، دستگیر شد. یک مقام پلیس در اسلوونی به رادیو اروپای آزاد گفته که او در انتظار استرداد به ایتالیا است.
سه مظنون دیگر این پرونده یعنی ایلیچ، ایبو و لولیچ تا زمان انتشار این گزارش آزاد بوده‌اند. نه لولیچ و نه ایلیچ هیچ‌کدام در دسترس نبودند و تلاش‌ها برای یافتن آن‌ها برای اظهار نظر بی‌نتیجه بوده است. همچنین وزارت دادگستری صربستان به پرسش‌های رادیو اروپای آزاد در مورد فرار اوس و اینکه آیا حکم بازداشت یا درخواست مشابهی برای کمک حقوقی از ایتالیا یا کشورهای دیگر دریافت کرده یا نه، پاسخ نداد.
شرمساری در سطح بین‌المللی
اوس از زمان بازگشت به روسیه چندان در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فعال نبوده اما همچنان پیامدهای فرار او ادامه دارد. جورجا ملونی، نخست‌وزیر ایتالیا، در این خصوص تحت فشار قرار دارد و خبرنگاران از او در این باره بسیار می‌پرسند.
ملونی که فرار اوس در زمان حضور او در قدرت انجام شده، در اظهارات خود تأیید کرده که نابسامانی‌هایی وجود داشته و اصلی‌ترین مشکل تصمیم دادگاه برای حبس خانگی اوس بوده است.
