حملۀ نظامی تلافی‌جویانۀ جمهوری اسلامی به اسرائیل بار دیگر قابلیت‌های ایران در کاربرد پهپاد را برجسته کرده است.
ایران در حملۀ بی‌سابقه خود به اسرائیل، تعداد زیادی پهپاد و موشک‌های کروز و بالیستیک را به سوی اسرائیل شلیک کرد. به‌گفتۀ رسانه‌های دولتی ایران، در حملۀ شنبه‌شب (۲۵ فروردین)، از جمله از پهپادهای شاهد ۱۳۶ و شاهد ۱۳۱ استفاده شد. ارتش اسرائیل گفت که ایران حدود ۱۷۰ پهپاد شلیک کرده بود که همۀ آنها رهگیری شدند.
علاوه‌بر این، ایران در ماه‌های گذشته صدور و کاربرد پهپادها در خارج از کشور را نیز افزایش داده است.
به گفتۀ کارشناسان، ایران گروه‌های نیابتی خود در منطقه را به پهپاد مجهز کرده و از این جنگ‌افزار در عملیات شناسایی، خرابکاری و تهاجمی در سطح منطقه استفاده می‌کند. تهران همچنین متهم است که صدها فروند پهپاد شاهد ۱۳۶ به روسیه برای جنگ این کشور در اوکراین تحویل داده است.
ارزان ولی کارآمد
کارشناسان می‌گویند هر چند برنامه‌های پهپادی ایران چندان پیشرفته نیست ولی به یک تهدید جدی در منطقه بدل شده و یکی از نشانه‌های بارز آن حملۀ ایران به اسرائیل و نیز افزایش حملات پهپادی از سوی گروه‌های مورد حمایت ایران است.
جان کرزیزانیاک، پژوهشگر مؤسسه کنترل تسلیحات اتمی ویسکانسین در واشینگتن‌دی‌سی، می‌گوید پهپادهای ایرانی مانند شاهد ۱۳۶ در صورت شلیک تعداد زیادی از آنها می‌توانند «ویرانی به بار آورند».
آرون استین، رئیس بخش تحقیقات در مؤسسه پژوهش سیاست خارجی که یک پژوهشکدۀ آمریکایی است، می‌گوید: «پهپادهای ایرانی را می‌توان با تویوتا مدل کرولا مقایسه کرد.» اشارۀ او به خودرو قابل اتکای ژاپنی است که به تعداد فراوان تولید و خریداری میشود.
او اخیراً به رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی گفت: «اين مدل اتومبیل را همه‌جا می‌بینید و بدون زرق‌وبرق و تجمل شما را به مقصد می‌رساند.» به باور او بسیاری از پهپادهای ایرانی محصول سرهم کردن قطعات پهپادهای تجاری و غیرنظامی است.
آرون استین یادآور شد که پهپادهای ایرانی برای نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه ازجمله خاک عراق که پایگاه‌های آمریکایی در آن‌جا هدف حملات شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران قرار گرفته‌اند، یک تهدید محسوب میشود.
جرمی بینی، از کارشناسان مؤسسه امور امنیتی و دفاعی «جینز» در بریتانیا، می‌گوید پهپادهای ایرانی رفتار گروه‌های نیابتی آن کشور در عراق، سوریه و یمن را پیش‌بینی‌ناپذیر کرده است.
او در مصاحبه با رادیوفردا گفت: «پهپادهای با بُرد طولانی (دورپرواز) را می‌توان به‌شکلی برنامه‌ریزی کرد که در یک خط مستقیم پرواز نکنند و در نتیجه آنها می‌توانند از جهت‌های غیرمنتظره به اهداف خود حمله کنند.»
او افزود: «رهگیری این جنگ‌افزارها دشوار است، چون سامانه‌های رادار ضدهوایی معمولاً برای تشخیص تهدیدهایی طراحی شده‌اند که سریع‌تر پرواز می‌کنند و رادار بزرگ‌تر و ردپای حرارتی دارند. علاوه‌بر اين، سلاح‌های پدافند هوایی ویژۀ رهگیری و مقابله با پهپادهایی که در ارتفاع کم پرواز می‌کنند، برد کوتاهی دارند.»
این کارشناس امور دفاعی خاطرنشان کرد که این نوع پهپادهای نسبتاً ساده، همان‌طور که در عراق و یمن شاهد آن هستیم، به گروه‌های نیابتی ایران امکان داده که با حملات سطح پائین بر دشمنان خود فشار مستمر بیاورند.
دشواری رویارویی
نکتۀ دیگری که کارشناسان یادآوری می‌کنند این است که ایران با استفاده از پهپاد می‌تواند نقش خود را در حملاتی که در سطح منطقه انجام می‌دهد، تکذیب کند.
در سال ۱۳۹۸ حملات پهپادی به تأسیسات نفتی عربستان سعودی بیش از نیمی از تولید نفت این کشور را برای مدتی متوقف کرد. هر چند حوثی‌های یمن مسئولیت این حمله را برعهده گرفتند ولی دولت آمریکا تهران را مسئول این حمله معرفی کرد.
در آبان ۱۳۹۹ یک پهپاد نزدیک در ورودی اقامتگاه مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر وقت عراق، منفجر شد و یکی از محافظان او را مجروح کرد. برخی از مقامات، گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت ایران را مسئول این حمله معرفی کردند؛ هر چند برخی از گزارش‌ها حاکی بود که ایران دستور آن حمله را صادر نکرده است.
ایران در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ یک کارخانه تولید پهپاد در تاجیکستان افتتاح کرد.
در ماه‌های گذشته نیز گزارش‌هایی از ارسال پهپادهای رزمی ساخت ایران به ارتش سودان منتشر شده است.
در پاییز سال ۱۴۰۱ گزارش‌هایی در مورد دیده شدن پهپادهای ایرانی «مهاجر-۶» در اتیوپی، در بحبوحۀ جنگ داخلی این کشور، منتشر شد.
آمریکا، بریتانیا و اسرائیل در مرداد همان سال، ایران را به حملۀ پهپادی به یک نفتکش در دریای عمان متهم کردند که در جریان آن دو خدمۀ این شناور کشته شدند.
در شهریورماه ۱۴۰۱، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که در حمله به مقرهای احزاب کرد ایرانی در اقلیم کردستان عراق از پهپاد استفاده کرده است.
روز ۲۷ دی همان سال، حوثی‌های یمن مسئولیت حمله به یک تأسیسات نفتی مهم در امارات متحده عربی را برعهده گرفتند و اعلام کردند این حمله با پهپاد و موشک انجام شده است. در نتیجۀ آن حمله، سه نفر کشته و نقطه‌ای در نزدیکی فرودگاه ابوظبی، پایتخت امارات، دچار حریق شد.
حکومت ایران به ارسال سلاح به حوثی‌های یمن متهم شده است.
جرمی بینی می‌گوید ایران که سال‌ها هدف تحریم‌های آمریکا بوده، برنامه‌های پهپادی را به عنوان جایگزینی «ارزان‌قیمت» در نبود یک نیروی هوایی مدرن توسعه داده است.
او افزود: «نیروهای مسلح ایران و به‌ویژه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای تولید و توسعۀ مدل‌های مختلف پهپادهای رزمی سرمایه‌گذاری کلانی کرده است.»
به گفتۀ این کارشناس، برخی از مدل‌ها مثل «شاهد-۱۲۹» پهپادهای دورپرواز ویژۀ تجسس و شناسایی و یا عملیات تهاجمی هستند؛ برخی دیگر که اصطلاحاً پهپادهای «انتحاری» نام گرفته‌اند در عمل مانند موشک‌های با سرعت پائین عمل می‌کنند و برخی دیگر پهپادهای پنهان‌کار هستند که برای نفوذ در حریم هوایی به‌شدت حفاظت‌شده به‌کار می‌روند.
تقویت زرادخانۀ پهپادی
سابقۀ برنامه‌های پهپادی ایران به سال‌های جنگ با عراق در دهه ۱۳۶۰ خورشیدی باز می‌گردد؛ زمانی که نیروهای ایرانی برای عملیات شناسایی و تجسسی استفاده از پهپاد را آغاز کردند. در سال ۱۳۹۱ ایران ادعا کرد که توانسته است با الهام گرفتن از یک پهپاد پیشرفتۀ آمریکایی که سال قبل به غنیمت گرفته بود مدل‌های جدیدی به پهپادهای رزمی خود بیافزاید.
امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در سال ۱۴۰۰ گفت که تصمیم مربوط به توسعۀ زرادخانه پهپادی ایران «سه یا چهار سال قبل» در جلسه‌ای با علی خامنه‌ای، رهبر ایران، اتخاذ شده است.
به گزارش خبرگزاری فارس، آقای حاجی‌زاده تصریح کرد رهبر ایران ضمن تمجید از برنامه پهپادی گفته بود که تعداد آنها کم است. این فرمانده سپاه افزود: «پس از آن همه بسیج شدیم تا تعداد پهپادها را افزایش دهیم.»
در سال‌های اخیر، ایران به یکی از سازندگان مهم پهپادهای رزمی بدل شده است و در رژه‌های نظامی مدل‌های تجسسی، تهاجمی و رزمی این جنگ‌افزار را به نمایش می‌گذارد.
ایالات متحده آمریکا در ماه‌های گذشته تحریم‌هایی را علیه جمهوری اسلامی به‌خاطر ارسال هواپیماهای بدون سرنشین خود به روسیه و گروه‌های نیابتی در خاورمیانه اعلام کرده است.
