قیمت جنین، توافقی؛ هزینهٔ خرید تخمک بین ۲۰ تا ۴۰ میلیون و قیمت رحم اجاره‌ای ۲۵۰ میلیون تومان پیش‌پرداخت و ماهی پنج میلیون تومان به بالا. این‌ها قیمت‌های کنونی بازار معاملات تخمک، جنین و رحم اجاره‌ای در ایران است؛ بازاری که اغلب زنان چرخ آن را می‌چرخانند.
صابر جباری، سرپرست مرکز جوانی جمعیت و سلامت خانواده وزارت بهداشت، گفته است: «میزان موالید در سال ۱۴۰۲ نسبت به ۱۴۰۱ نیز کاهشی بوده و کاهش موالید اکنون روی عدد ۱۷ هزار است.»
آبان ۱۴۰۰ هم مرکز پژوهش‌های مجلس با استناد به گزارش وزارت بهداشت، نرخ ناباروری اولیه را ۱۲ درصد و ثانویه را ۱۶ درصد اعلام کرده بود. طبق این گزارش، در مجموع حدود سه میلیون زوج ایرانی درگیر ناباروی هستند و سالانه ۷۰ تا ۹۰ هزار زوج به آن اضافه می‌شوند.
قیمت‌های یک‌کلام و توافقی
زوج‌های نابارور پیشتر دو راه برای داشتن فرزند داشتند؛ انجام درمان‌های طولانی و هزینه‌بر و یا به سرپرستی گرفتن کودکان بی‌سرپرست. حالا، به‌مدد پیشرفت علم، راه‌های تازه‌تری ایجاد شده است. بر اساس نوع ناباروری، استفاده از تخمک دیگری، رحم اجاره‌ای و در مطمئن‌ترین حالت خرید جنین از آن جمله‌اند. دو طرف خریدار و فروشنده یا گیرنده و اهداکننده فرصت شناخت و انتخاب دارند و با قراردادهای حقوقی، نوزاد با شناسنامهٔ خانوادهٔ بیولوژیک به خانه می‌رود.
با توجه به میزان تقاضای زوج‌های نابارور، بازار فروش یا اهداء شکل گرفته است که فعالان اصلی آن زنان هستند. وضعیت تأهل آنان مهم نیست، اما کسانی که حداقل یک زایمان موفق داشته‌اند، فرصت بیشتری دارند.
در میان آگهی‌های این بازار می‌توان هر دو گروه اهداکننده و گیرنده را پیدا کرد.
فروشندگان یا اهداکنندگان
اهداکننده‌های تخمک خصوصیاتی از سن، رنگ چشم، مو، پوست، قد، وزن و تأهل خود را اعلام می‌کنند. کسانی که متأهل‌اند، تعداد فرزندان و نوع زایمان‌شان را هم می‌گویند. این موضوع می‌تواند به خریدار اطمینان دهد که با یک فرد بارور طرف هستند و شانس باروری تخمک بالا است.
موضوع شهر محل اقامت هم مهم است، چرا که هزینه‌های رفت‌وآمد بر عهدهٔ خریدار یا گیرنده است و هر چه مسافت دورتر باشد، باید هزینه‌های بیشتری اعم از رفت‌وآمد و اسکان باید پرداخت کند.
خریداران یا گیرندگان
دستهٔ دوم آگهی‌ها مربوط به خریداران است. آن‌ها هم بر سن تأکید دارند و در مواردی وضعیت ایمان فرد. مثلاً این که مذهبی و اهل نماز باشد. یا «در صورت تأهل، رضایت کتبی همسر را داشته باشد. متعهد به قرارداد و دقت در مصرف صحیح داروها، دارای یک یا دو فرزند سالم، زایمان دو تا طبیعی یا یک سزارین مورد تأیید پزشک داشته باشد و اهل دخانیات نباشد، بدون سابقهٔ سقط جنین و هیچ بیماری اعم از قلبی، دیابت، افسردگی، تیروئید، اضافه‌وزن.»
گاهی پیشنهاد ویژه‌ای هم وجود دارد: «در صورت دوقلو بودن، به قرارداد ۲۵ میلیون تومان اضافه می‌شود.»
زنانی هستند که هر دو گزینهٔ رحم و تخمک را تبلیغ می‌کنند: «دارای یک فرزند، متأهل و ساکن مشهد هستم. یک اجارهٔ رحم مثبت داشته‌ام و یک بار هم اهدای تخمک. شهر دیگر با هزینه‌های اسکان با همسرم می‌روم. رنگ پوست گندمی، رنگ مو خرمایی. برای شهر اطراف مشهد مبلغ تخمک ۱۹ میلیون و برای رحم در مشهد ۲۶۰ میلیون تومان با ماهی ۵ میلیون تومان و برای شهر دیگر ۲۸۰ میلیون تومان ماهی شش میلیون تومان.»
یکی دیگر از آن‌ها قیمت رحم را ۳۰۰ میلیون تومان با ماهی شش میلیون تومان تعیین کرده با این توضیح که یک بار دیگر هم سابقهٔ رحم جایگزین یا اجاره‌ای داشته است.
خصوصیاتی مانند گروه خونی، رنگ پوست و مو و یا قد به این دلیل است که گیرنده بتواند بیشترین شباهت را با فرزند آیندهٔ خود داشته باشد.
هر اهداکننده یک کد دارد که در صورت انتخاب به فرد واسط اعلام می‌شود و با پرداخت حق معرفی، اطلاعات به گیرنده داده می‌شود. حق معرفی خانم یا آقای واسط یک تا سه میلیون تومان است. این قیمت بستگی به درخواست تخمک، جنین و یا رحم دارد.
یک آقای واسط به رادیوفردا می‌گوید که میانگین قیمت اجارهٔ رحم در تهران ۲۵۰ میلیون به اضافه ماهی پنج میلیون تومان است که می‌تواند کمی بالاتر هم باشد. قیمت تخمک اهدایی ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان است. تخمک‌ها معمولاً بیش از یک یا دو تخمک است. به‌گفتهٔ او، بعد از اعلام شرایط گیرنده، او می‌تواند موارد پیشنهادی را معرفی کند. برخی عکس خودشان را هم می‌دهند تا شبیه‌ترین اهداکنندهٔ تخمک پیدا شود.
قیمت کنونی ۲۵۰ میلیون برای اجارهٔ رحم در حالی است که سال ۱۳۹۴ قیمت اجارهٔ رحم حدود ۱۸ میلیون تومان بود و سال ۱۳۹۹ به حدود ۱۰۰ میلیون تومان رسیده بود.
مسائل قانونی
قرداد این معامله می‌تواند زیر نظر یک وکیل تنظیم و امضا شود و به‌صورت محضری رسمی شود. در مراکز انتقال و کلینیک، دفاتر حقوقی نیز وجود دارد که این بخش از روند کار زیر نظر آن‌ها انجام می‌شود.
به‌گفتهٔ آقای واسط، اجارهٔ رحم خانم‌های متأهل به دلیل آن‌که این عمل به صورت IVF انجام می‌شود، فاقد ایراد شرعی است. آی‌وی‌اف یا لقاح آزمایشگاهی یک روش درمانی برای ناباروری است که شامل ترکیب تخمک و اسپرم در آزمایشگاه برای ایجاد جنین و انتقال آن به رحم می‌شود.
رحم اجاره‌ای
خانم فرشته، یک واسط دیگر، به رادیوفردا می‌گوید تعداد واسطه‌گری‌هایش را به یاد ندارد. غیر از تمام شهرهای ایران، همین الان یک مشتری از آلمان دارد که جنین فریزشده در تهران داشته و سفارش رحم اجاره‌ای داده و حالا در رحم خانمی متأهل در ایران در حال رشد است.
در چنین مواردی شوهر میزبان نیز باید رضایت محضری بدهد که مشکلی ایجاد نمی‌کند. در ضمن، در صورت سقط جنین، با اثبات اینکه سقط عمدی بوده، حکم قتل عمد صادر می‌شود.
به‌گفتهٔ خانم فرشته، همسران این زنان معمولاً بیکار هستند. اهدای تخمک و یا رحم اجاره‌ای نمی‌تواند به دفعات انجام شود و پزشکان نیز اجازهٔ این کار را نمی‌دهند.
در اهدای تخمک دورهٔ درمانی بین دو تا چهار ماه طول می‌کشد چون با داروها و آمپول‌های هورمونی قرار است به جای یک تخمک در ماه، تعداد زیادی یک‌باره آزاد شود و تعدادی از آن‌ها که مستعدتر هستند، رشد کنند تا آمادهٔ تخمک‌کشی شوند. هورمون‌تراپی فشار روانی زیادی به زن وارد می‌کند. در رحم جایگزین، غیر از ۹ ماه بارداری، آن‌ها باید چند ماه نیز درگیر انجام آزمایش باشند تا سلامت‌شان تضمین شود.
خانم فرشته خودش ساکن مشهد است، اما طبق قراردادی که خریدار با او تنظیم می‌کند، خود را موظف می‌داند به هر شهری برود. هزینه‌های رفت‌وآمد و اسکان با سفارش‌دهنده است. تا پیش از این فقط در ایران کار می‌کرده و از چهار ماه قبل سفارش خارج از کشور را هم قبول می‌کند. البته فقط ماهی یک سفارش.
برای کسانی که در ایران نیستند و در مراکز درمانی هم اسپرم فریز ندارند، پیشنهاد می‌دهد که به صورت هوایی ارسال شود: جاسازی اسپرم در «تانک ازت»، پرواز کوتاه‌مدت و انتقال بلادرنگ به مرکز درمانی تخصصی مقصد.
یک نمونه از روند کار
خانم فرشته که یک واسط در مشهد است، به رادیوفردا می‌گوید حق مشاورهٔ اولیه ۳۰۰ هزار تومان است. بعد از تصمیم‌گیری در مورد اینکه گیرنده خواهان تخمک، رحم و یا جنین است و پس از اعلام خصوصیات موردنظر، خریدار با پرداخت حق معرفی به اهداکننده یا فروشنده معرفی می‌شود. کسانی که ایران نیستند، باید به خانم واسط وکالت رسمی بدهند.
حق معرفی رحم اجاره‌ای ۱۰ میلیون و حق معرفی تخمک دو میلیون تومان است. پیشنهاد می‌دهد در صورت اجاره رحم، روز انتقال جنین ۱۰ میلیون تومان به میزبان پرداخت شود. چند روزی طول می‌کشد تا نتیجهٔ بارداری مشخص شود و با مثبت شدن تست بارداری، کلینیک متن قرارداد را برای امضای دو طرف می‌دهد. با این قرارداد موقع تولد نوزاد، شناسنامه به نام کسانی که در قرارداد مشخص شده، صادر می‌شود.
شیوه‌های پرداخت و ارقام متفاوت است. خانم فرشته به رادیوفردا می‌گوید هزینهٔ رحم اجاره‌ای از ۲۸۰ تا ۳۸۰ میلیون تومان است. اگرچه شیوه پرداخت توافقی است اما پیشنهاد می‌کند که هر سه ماه یک‌سوم مبلغ توافق پرداخت شود. حتی توصیه می‌کند عمدهٔ مبلغ، زمان زایمان پرداخت شود. زایمان به صورت سزارین است و زائو هرگز نوزاد را نمی‌بیند و یک‌باره تحویل پدر و مادر بیولوژیکش می‌شود.
ماجرای تخمک متفاوت است. تمام هزینه‌ها اعم از آزمایش‌ها، سونوگرافی و داروها و رفت‌وآمد بر عهدهٔ خریدار است. در روز تخمک‌کشی یا برداشتن تخمک‌ها ۱۸ تا ۲۰ میلیون تومان پرداخت می‌شود و کل هزینه بین ۲۵ تا ۴۰ میلیون تومان خواهد شد.
در مورد اهدای تخمک، هر چه سن پایین‌تر باشد، شانس بالاتری وجود دارد. پیشنهاد برخی پزشکان ۳۳ سال است و در مورد رحم جایگزین نیز زیر ۴۰ سال. در نهایت، تأیید پزشک حرف آخر را می‌زند.
جنین‌های فریزشدهٔ ارزان، آمادهٔ لانه‌گزینی
در مراکز ناباروری بخش‌هایی وجود دارد در آن‌ها اسپرم و تخمک و حتی جنین فریز می‌شوند. پیشتر برای کسانی که قرار بود پرتودرمانی و یا شیمی‌درمانی انجام بدهند، این کار سفارش می‌شد. بعدتر اما به کسانی که قصد داشتند در سنین بالاتر بچه‌دار شوند، پیشنهاد می‌شد و حالا به‌عنوان کالا قابلیت معامله دارد.
یک خانم واسط این بازار به رادیوفردا می‌گوید پیشنهادش به گیرندگان این است که اگر همسر زن گیرنده در مورد وجود اسپرم خودش تعصب و اصرار ندارد، استفاده از جنین به‌صرفه‌ترین و راحت‌ترین شیوه است و فقط باید دنبال رحم جایگزین گشت.
هزینهٔ جنین متفاوت است. به گیرندگان جنین پیشنهاد می‌شود حداقل سه چهار جنین برای اطمینان داشته باشند تا اگر یک یا دو بار اول نتیجه‌بخش نبود، بار سوم قطعی باشد. قیمت توافقی است.
به‌گفتهٔ واسط، موردی هست که شش جنین را ۳۰ میلیون تومان می‌فروشد و دیگری چهار جنین را به همین قیمت. واسط در روز گفت‌وگو با رادیوفردا می‌گوید «همین امروز فردی سه جنینش را ۲۸ میلیون تومان قیمت گذاشته و آمادهٔ امضای قرارداد است».
و سرانجام اینکه این واسط برای مشتریان جنین پیشنهاد ویژه هم دارد: «اگر جنین تعدادبالا بگیری و در همان IVF اول و یا دوم بارداری انجام شود، باقی جنین‌ها را با قیمت خوب برایت می‌فروشم.» همین بستهٔ پیشنهادی سال قبل ۱۶ میلیون تومان قیمت داشته است.
