بر کمتر کسی پنهان است که دبی با سواحل آبی، هتل‌ها و ویلاهای لوکس، آسمانخراش‌های مشهور، فروشگاه‌های پرزرق‌وبرق و شهرت یک کانون مالی در خاورمیانه، در عین حال مقصدی برای فرار مالیاتی یا پول‌هایی است که غیرقانونی به دست آمده و اغلب هم از طریق خرید املاک و مستغلات پول‌شویی می‌شود.
«پشت‌پردهٔ دبی» (Dubai Unlocked) عنوان یک پروژهٔ تحقیقاتی است که با اتکا به داده‌های درزکرده از سازمان اراضی دبی و شرکت‌های دولتی ارائه‌دهندهٔ خدمات شهری عمدتاً در سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲، صاحبان املاک دبی در میان چهره‌های سیاسی و بستگان‌شان و یا افراد متهم به ارتکاب جرم یا محکوم یا تحت تحریم در کشورهای مختلف را افشا می‌کند.
انبوه این داده‌ها به دست مرکز مطالعات پیشرفتهٔ دفاعی (C4ADS)، پژوهشکده‌ای مستقر در واشینگتن، رسیده و سپس در اختیار پایگاه مالی نروژی «ئی۲۴» (E24) و همچنین «پروژهٔ گزارش‌دهی جرایم سازمان‌یافته و فساد مالی» (OCCRP) قرار گرفت؛ متعاقباً خبرنگاران تحقیقی از ۷۰ رسانه در کشورهای مختلف این داده‌ها شامل اسناد ثبت املاک و اطلاعات صاحبان‌شان را تحلیل کرده‌اند.
اولین بار نیست که اطلاعات مربوط به املاک دبی متعلق به مقامات سیاسی مظنون به فساد مالی یا تاجرانی که مرتکب جرایم سازمان‌یافته یا حمایت از تروریسم در سراسر جهان هستند، منتشر می‌شود، اما ابعاد افشاگری اخیر بی‌سابقه است.
اعلام شده که در سال ۲۰۲۲ میلادی ۱۹۸ هزار ملک و مستغلات در امارات متحده عربی به ارزش بیش از ۹۰ میلیارد دلار به مالکین خارجی تعلق داشت. در تحقیق جدید خبرنگاران به وضعیت بیش از هزار ملک متعلق به ۲۰۰ شخصیت مهم یا مظنون پرداخته‌اند.
در کنار دیکتاتورهای آفریقایی، برخی نهادها و مقامات ایرانی ازجمله بعضی مجرمان اقتصادی، مسئولین دولتی از افغانستان، عراق و عربستان سعودی، حامیان مالی حزب‌الله و... این تحقیق از صاحبان املاک در دبی در میان مسئولین کنونی و پیشین روسیه و اوکراین نیز پرده برداشته است.
روس‌های علاقه‌مند به ملک در دبی
نشریهٔ مستقل «واژنیه ایستوری» که در تحقیق اسناد افشاشده از املاک دبی شرکت کرده، املاک متعلق به سیاستمداران، قانونگذاران و مجرمان روس و همچنین بستگان‌شان را یافته و گفته می‌شود تاکنون بخش اول این یافته‌ها منتشر شده است.
- سیاستمداران:
آلکساندر اودودف که در سال ۲۰۲۰ همسر خواهر نخست‌وزیر روسیه بود، دو آپارتمان به ارزش بیش از دو میلیون دلار در مجتمع لوکس در نخل جمیره خرید. نزدیک همین مجتمع، چند اتاق در یک هتل لوکس و چند آپارتمان در یک آسمانخراش به ارزش ۲،۷ میلیارد دلار متعلق به حسن محمد تایماسخانوف، معاون وزیر کشاورزی جمهوری خودمختار تاتارستان، است. پسرعموی رئيس دفتر رمضان قدیروف، رئيس‌جمهور چچن، نیز آپارتمان‌هایی به ارزش شش میلیون دلار در دبی دارد.
- قانونگذاران:
ارزش پنت‌هاوسی که صاحب آن گریگوری آنیکف، نمایندهٔ دوما، است، بیش از ۱۳ میلیون دلار است. همسر وی نیز دارای دو آپارتمان با قطعه پلاژ خصوصی به ارزش سه میلیون دلار است و همسر پیشینش آپارتمانی به ارزش بیش از یک میلیون دلار دارد.
در همان سال که این قانونگذار روس این املاک را در دبی خرید، متهم بود که در آستانهٔ همه‌گیری کرونا ونتیلاتورهای تاریخ مصرف‌گذشته را به یک بیمارستان فروخته؛ تاکنون دادگاه در این پرونده حکم نداده است.
بهقان آقایف، قانونگذار روس از چچن که تحت تحریم‌های غرب است، صاحب آپارتمانی در دبی است که ۱۰۰ هزار دلار در سال اجاره می‌شود.
- مدیران شرکت‌های دولتی:
پاول ایپاتوف، معاون مدیرکل سازمان انرژی اتمی، صاحب ویلایی به ارزش هفت میلیون دلار است؛ همسر او نیز چند آپارتمان و ویلا به ارزش حدود ۲۰ میلیون دلار و دخترش یک ویلا به ارزش بیش از ۶ میلیون دلار در دبی دارند.
واسیلی نیکونوف، مدیر دپارتمان انرژی در شرکت روسنفت، یک ماه پس از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین ملکی به ارزش دست‌کم دو میلیون دلار در دبی خرید.
- مجرمین:
مارینا گولدبرگ، همسر «شاکرو جوان» که رهبر یک گروه مجرمین است، صاحب آپارتمانی در دبی به ارزش بیش از پنج میلیون دلار است. یک آپارتمان به ارزش ۶۰۰ هزار دلار در همان مجتمع متعلق به آنا چپمن جاسوس روس است که در سال ۲۰۱۰ در آمریکا دستگیر شده بود اما در جریان تبادل زندانیان به روسیه بازگشت. وادیم بازاروف، مسئول پیشین ادارهٔ مبارزه با فساد مالی که خود متهم به رشوه‌خواری شده، املاکی به ارزش ۱،۸ میلیون دلار در دبی دارد.
اوکراینی‌های صاحب املاک در دبی
دو گروه تحقیقی - «سلیدستو‌اینفو» و پروژهٔ تحقیقاتی بخش اوکراینی رادیو آزادی/رادیو اروپای آزاد – با بررسی انبوهی از مدارک «پشت‌پردهٔ دبی» بخش اول یافته‌های خود را منتشر کرده‌اند. در میان صاحبان املاک دبی، وزیران و قانونگذاران، قاضی‌ها، دادستان‌ها، مدیران شرکت‌های دولتی و البته بستگان‌شان دیده می‌شوند.
اکثر این افراد از مسئولین دورهٔ ویکتور یانوکویچ، رئيس‌جمهور پیشین اوکراین، هستند که روسیه مدعی است در جریان کودتای غیرقانونی سرنگون شده اما در اوکراین از او به‌عنوان نماد فساد مالی یاد می‌شود. اکنون او و بسیاری از نزدیکانش مقیم روسیه هستند.
ضمناً میکلا زلوچفسکی که در دولت یانوکویچ وزیر محیط‌زیست بود، صاحب ملکی در دبی به ارزش ۱۱ میلیون دلار است. این در حالی است که او در اوکراین به دلیل ارتکاب به جرائم سازمان‌یافته تحت پیگرد قانونی قرار داشت و اوکراین به اینترپل برای استرداد وی درخواست داده بود. اعلام شده سال گذشته در پی این‌که او مسئولیت خود را پذیرفت و معادل ۱۵ میلیون دلار جریمه پرداخت کرد، این پرونده بسته شده است.
الگ کورنیلوف که در زمان یانوکویچ دادستان شهر ادسا بود، ملکی به ارزش حدود نیم میلیون دلار در دبی خرید. او پس از سرنگونی یانوکویچ از پست خود اخراج شده بود و در اعتراض به دادگاه شکایت کرد. درحالی‌که این پرونده تحت بررسی بود، او دست‌کم آپارتمان دیگری به ارزش ۲۰۰ هزار دلار در دبی خرید، هرچند درآمد رسمی او هیچ‌گاه دارایی کافی برای این تراکنش‌ها نشان نداده است. او به خبرنگاران گفته ملکی در دبی ندارد.
سوتلانا یملیانوا، همسر پیشین یک قاضی مشهور دورهٔ یانوکویچ، نیز دارای ملکی به ارزش ۱.۸ میلیون دلار در دبی است. خبرنگاران تحقیقی پیشتر گزارش داده بودند این دو همچنان با هم زندگی می‌کنند و طلاق تنها ابزاری بوده برای پنهان کردن اموال قاضی که هیچ‌گاه درآمد رسمی متناسب نداشته است.
مدیر «موتور سیچ»: همکاری‌های غیرقانونی با ایران و ملک در دبی
از گزارش جدید برمی‌آید ویاچسلاو بوگوسلایف، مدیر پیشین کارخانهٔ موتور سیچ، همراه با پسرش دست‌کم ۱۹ آپارتمان و ملک اداری به ارزش ۱۵ میلیون دلار در دبی از جمله در برج خلیفه داشته‌اند، اما اکثر آن‌ها را فروخته‌اند.
«موتور سیچ» که از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان موتور هواپیما و بالگرد در جهان است، پس از آغاز تهاجم گستردهٔ نظامی روسیه توسط دولت اوکراین مصادره شده و مدیر آن به دلیل فروش تجهیزات نظامی به روسیه تحت پیگرد قانونی قرار گرفت. از اسنادی که به دست دادستانی کل اوکراین رسیده، همچنین برمی‌آید این کارخانه سال‌ها با شرکت‌های ایرانی تحت تحریم‌های غرب همکاری کرده است.
چرا دبی؟
در تحقیق جدید دبی به‌عنوان یکی از کانون‌های کلیدی پول‌شویی در جهان معرفی شده است.
تا همین اواخر، امارات متحدهٔ عربی تعهدی برای استرداد مجرمان به کشورهای دیگر نداشت. طبعاً افرادی که از دست قانون فراری بودند و ضمناً می‌خواستند دارایی‌های خود را از مجریان قانون پنهان کنند، این کشور را مدنظر داشتند.
این وضعیت باعث شد که در بهار ۲۰۲۲ گروه ویژهٔ اقدام مالی (FATF) امارات متحدهٔ عربی را به فهرست کشورهای دارای سیستم‌های ناقص مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تررویسم اضافه کند.
مقامات امارات متحدهٔ عربی، برای ترمیم وجههٔ بین‌المللی، ناچار شدند گام‌هایی برای شفافیت بخشیدن به سرمایه‌ای که در این کشور جذب شده، بردارند. گروه ویژهٔ اقدام مالی با استقبال از آن‌چه «پیشرفت قابل‌توجه» خوانده شد، امارات متحدهٔ عربی را از فهرست سیاه خود حذف کرد.
بنابه بیانیهٔ جدید سازمان «شفافیت بین‌المللی»، این تصمیم گروه ویژهٔ اقدام مالی در حالی اتخاذ شد که افشاگری اخیر از ادامهٔ پول‌شویی در امارات متحدهٔ عربی پرده برمی‌دارد. مطابق این بیانیه، ضروری است مسئولین امارات متحدهٔ عربی مکانیسم مؤثری برای شناسایی و جلوگیری از ورود پول کثیف به این کشور به کار گیرند و دربارهٔ تمام موارد پول‌شویی که در پی بررسی‌های «پشت‌پردهٔ دبی» افشا شده، تحقیقات جامع انجام دهند.
از آغاز جنگ روسیه علیه اوکراین، امارات متحدهٔ عربی روابط تنگاتنگ با روسیه را حفظ کرده و از کانون‌های اصلی انتقال کالاها و فناوری‌های تحت تحریم‌های غرب به روسیه است. دبی همچنین به مهم‌ترین مقصد گردشگری، ترابری و به‌خصوص تجارت برای روسیه در خاورمیانه تبدیل شده، هرچند تحت فشار آمریکا چالش‌های زیادی برای تجار روس در امارات متحدهٔ عربی وجود دارد.
