بیماری «آبله ام» که پیشتر با نام آبلهٔ میمون شناخته می‌شد، اولین بار در سال ۱۹۵۸ و پس از شیوع بیماری‌هایی «شبه‌آبله» در میمون‌ها شناسایی شد. تا مدت‌ها بیشتر موارد انسانی آن در افرادی در آفریقای مرکزی و غربی مشاهده شده بود که با حیوانات آلوده تماس نزدیک داشتند.
در سال ۲۰۲۲ برای اولین بار تأیید شد که این بیماری ویروسی از طریق روابط جنسی نیز منتقل می‌شود و شیوع آن در بیش از ۷۰ کشور جهان که پیش از آن موارد آبلهٔ ام را گزارش نکرده بودند، تأیید شد.
تعداد موارد انسانی ابتلا به آبلهٔ ام در هفته‌های گذشته به‌طرز چشم‌گیری افزایش یافته است. هفتهٔ گذشته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در اتحادیهٔ آفریقا گزارش داد که آبلهٔ ام دست‌کم در ۱۳ کشور آفریقایی شناسایی شده است.
این مرکز همچنین افزود که در مقایسه با مدت زمان مشابه در سال گذشته میلادی، موارد ابتلا به این بیماری ۱۶۰ درصد و مرگ‌ومیرها نیز ۱۹ درصد بیشتر شده است.
علائم آبلهٔ ام چیست؟
در این همه‌گیری تازه، برخلاف همه‌گیری‌های قبلی این ویروس، علائم خفیف‌تری در بیماران دیده می‌شود و زخم‌ها که پیشتر روی سینه، دست‌ها و پاها دیده می‌شد، بیشتر روی اندام تناسلی ظاهر می‌شود. همین امر تشخیص این بیماری را دشوارتر می‌کند.
تب، سردرد، درد عضلانی و تورم غدد لنفاوی، ازجمله زیر بازوها و دو طرف و پشت گردن، از دیگر علائم این بیماری است.
این عفونت‌ها می‌توانند دو تا چهار هفته ادامه داشته باشند و تشخیص آن با نمونه‌برداری از مایعات حاصل از ضایعات پوستی ممکن است.
آبلهٔ ام چطور گسترش می‌یابد؟
به‌طور کلی دو سویهٔ اصلی از این ویروس وجود دارد که با عناوین «تبارشاخهٔ ۱» و «تبارشاخهٔ ۲» شناخته می‌شود. هر تبارشاخه یک گروه گسترده از ویروس‌ها است که طی دهه‌ها تکامل یافته و از نظر ژنتیکی و بالینی متمایز است.
هر دو این سویه‌ها می‌توانند از طریق تماس مستقیم با حیوانات وحشی آلوده و یا از طریق تماس نزدیک، شامل تماس جنسی یا صمیمانه با فرد مبتلا، منتقل شوند.
انتقال این ویروس همچنین از طریق تعاملات طولانی‌مدت و رودررو مانند صحبت کردن نیز ممکن است.
از سوی دیگر، ویروس آبلهٔ ام می‌تواند از طریق تماس با اشیاء، پارچه‌ها و سطوحی که پس از استفادهٔ فرد مبتلا ضدعفونی نشده‌اند نیز به هرکسی منتقل شود. این شامل مواردی مانند لباس، رختخواب، حوله یا اسباب‌بازی‌های جنسی می‌شود.
چه زمانی یک فرد می‌تواند آبله ام را منتقل کند؟
بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده، یک فرد مبتلا از زمانی که علائم بیماری بر بدن او ظاهر می‌شود تا زمانی که ضایعات پوستی به‌طور کامل بهبود یابد و یک لایه پوست تازه بر روی آن تشکیل شود، می‌تواند ناقل ویروس آبلهٔ ام باشد.
بنا به اعلامیه‌ای که در وب‌سایت این سازمان منتشر شده، برخی افراد ممکن است ویروس آبلهٔ ام را از یک تا چهار روز پیش از ظاهر شدن علائم به دیگران منتقل کنند.
آیا واکسنی برای آبلهٔ ام وجود دارد؟
اگر چه موارد خفیف ابتلا به آبلهٔ ام می‌توانند خودبه‌خود بهبود یابند، اما هنوز درمان یا واکسن تأییدشده‌ای برای آن وجود ندارد.
در حال حاضر مطالعاتی بر روی داروی ضد ویروسی تکوویریمات که در ابتدا برای درمان آبله طراحی شده بود و با نام تجاری تی‌پاکس فروخته می‌شود، در حال انجام است.
سازمان غذا و داروی ایالات متحده واکسن JYNNEOS به عنوان واکسن آبله را نیز برای موارد شدید آبلهٔ ام در افراد بالای ۱۸ سال تأیید کرده است.
«احتمال شیوع آبله ام در ایران کم است»
یک پزشک متخصص در تهران می‌گوید که علائم آبله با تب و درد عضلانی شروع می‌شود و وقتی به برجستگی‌های قرمز رنگ دردناکی می‌رسد که داخل آن مایع جمع می‌شود.
حسین کیوانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و متخصص ویروس‌شناسی بالینی، در گفت‌وگو با رادیو فردا، شیوع سویه جدید این بیماری را در گروه یک ویروس آبله اِم طبقه‌بندی کرده و سرعت انتشار آن را از طریق روابط جنسی بسیار زیاد می‌داند.
به گفته او، آخرین بار سازمان جهانی بهداشت در دهه ۸۰ میلادی برای واکسیناسیون علیه آبله شرایط اضطراری اعلام کرد.
آقای کیوانی تصریح کرد: از آن‌جا که از آن زمان تا کنون واکسیناسیون علیه آبله عمومیت نداشته، سازمان جهانی بهداشت با دیده شدن موارد این بیماری در کشورهای آفریقایی نظیر کنگو، برونئی، روآندا و کنیا هشدار داده و برای کشورهایی که احتمال شیوع بیماری وجود دارد برنامه واکسیناسیون گذاشته است.
این پزشک ویروس‌شناس بر این باور است که در ایران به‌دلیل شمار کم و کنترل‌شده میمون‌ها و رفت‌وآمدهای محدود توریستی به کشورهای آفریقایی، احتمال شیوع این بیماری کم است و «نگرانی‌هایی از جنس کرونا وجود ندارد».
به گفته آقای کیوانی، احتمال ابتلای افراد در سن پایین به این بیماری بیشتر است و در صورت ابتلا، در کنار هر گونه روش درمانی باید دوران ابتلا سپری شود.
