در روز ۱۲ تیر ۱۳۹۷، معاون اول دادستان کل کشور محمد مصدق، از در دستور کار قرار گرفتن فیلترینگ اینستاگرام خبر داد و دلیل این اقدام را «سوءاستفاده از احساسات پاک مردم» توسط «سلبریتی‌ها» اعلام کرد.
هر چند که این خبر از سوی محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تکذیب و رد شده است، اما با توجه به سابقه ایران در زمینه فیلترینگ سرویس‌های آنلاین مختلف که ابتدا با تکذیب خبرهای مختلف و سپس اجرایی شدن فیلترینگ صورت می‌گیرد، می‌توان خبرهای چند روز اخیر را مقدمه‌چینی برای فیلتر کردن اینستاگرام دانست.
از همین رو در این مطلب سعی می‌کنم که به جنبه‌های مختلف این خبر بپردازم تا به این صورت تصویر شفافی از آنچه که ممکن است اتفاق بیافتد داشته باشیم.
آیا فیلتر کردن اینستاگرام امکان‌پذیر است؟
پاسخ این سؤال مثبت است! این بدین معناست که دولت ایران می‌تواند اینستاگرام را مانند وب‌سایت‌ها و سرویس‌های آنلاین دیگر فیلتر و مسدود کند و در دسترسی کاربران ایرانی به این سرویس اختلال ایجاد کند؛ آخرین نمونه را هم می‌توان فیلترینگ تلگرام دانست، هر چند که کاربران پس از فیلتر شدن آن همچنان و با ابزارهای مختلف به تلگرام دسترسی دارند.
آیا امکان مسدود کردن دسترسی به اینستاگرام از طریق فیلترشکن وجود دارد؟
پاسخ این سؤال به طور قطع خیر است، این بدان معناست که هر چند دولت ایران می‌تواند دسترسی به اینستاگرام را به صورت معمولی مسدود کند، اما امکان مسدود کردن آن به گونه‌ای که اینستاگرام را نتوان با فیلترشکن و یا وی‌پی‌ان باز کرد وجود ندارد و اگر یکی از مقام‌های ایران مانند وزیر ارتباطات ادعایی در این زمینه مطرح کردند، باید بدانید که این ادعا از اساس اشتباه و بدون پایه علمی است.
دولت ایران تنها در حالتی می‌تواند دسترسی به اینستاگرام را از طریق فیلترشکن‌ها مسدود کند که دسترسی کاربران به اینترنت جهانی را قطع کند؛ کاری که دولت ایران نمی‌تواند به صورت دائمی انجام دهد و ممکن است آن را برای چند روز انجام بدهد. عدم کار کردن فیلترشکن‌ها مختلف در چند روز ابتدایی فیلتر شدن تلگرام یکی از نمونه کارهایی است که دولت ایران می‌تواند انجام دهد، هر چند که نمی‌تواند آن را به صورت دائم و مستمر اجرا کند.
آیا فیلتر شدن اینستاگرام به معنی پایان محبوبیت اینستاگرام در ایران است؟
هر چند که پیش‌بینی کردن کار سخت و در بیشتر موارد نادرست است اما با توجه به خروجی فیلتر شدن تلگرام باید گفت که شانس آنکه محبوبیت اینستاگرام در میان کاربران ایرانی کاهش چشم‌گیری پیدا کند بسیار پایین است و این شبکه اجتماعی چه فیلتر شود و چه نشود، همچنان بین کاربران ایرانی محبوب خواهد ماند.
تنها اتفاق احتمالی که با فیلتر شدن اینستاگرام روی خواهد داد آن است که برخی از کاربران که چگونگی استفاده از فیلترشکن و یا وی‌پی‌ان را نمی‌دانند، پشت دره‌های فیلترینگ بمانند هر چند که به مرور زمان آنها نیز راه فرار را یاد می‌گیرند.
پایان داستان فیلترینگ سرویس‌های مختلف در ایران چیست؟
به عنوان یک قانون کلی باید گفت که بازنده بازی موش و گربه فیلترینگ اینترنت و سرویس‌های مختلف در هر کشوری از جمله ایران سیستم سانسور است و در تاریخ نیز ده‌ها مورد در این زمینه وجود دارد. در ایران نیز داستان متفاوت نیست و آنچه که ثابت شده، این است که کاربران در نهایت -چه دولت ایران بخواهد و چه نخواهد- راه خود را برای دسترسی به پلتفرم‌های مسدود شده پیدا می‌کنند.
تنها راهی که دولت ایران برای مقابله کامل با دسترسی افراد به سرویس‌های فیلتر شده دارد آن است که دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت جهانی را به صورت دائمی قطع کند، کاری که به دلایل اقتصادی و سیاسی امکان‌پذیر نیست.
در پایان باید به این نکته نیز اشاره کنم که بازنده بازی سانسور اینترنت سانسورچی است چون روش‌های دور زدن سیستم سانسور هر روز ساده‌تر از گذشته می‌شوند.
