از سرنگونی هواپیمای اوکراینی در تهران بیش از یکصد روز گذشت، اما حتی بازخوانی جعبه سیاه این هواپیما آغاز نشده است.
اخیراً دولت کانادا، رالف گودال را به عنوان مشاور ویژه در رابطه با سانحه پرواز ۷۵۲ منسوب کرد و چند روز پیش یوگنی ینین (Eugene Enin)، معاون جدید وزیر خارجه اوکراین، مسئول پیگیری این پرونده در دولت این کشور شد.
رادیو فردا نخستین رسانه‌‌ای است که با این مقام اوکراینی مصاحبه کرده است. او از جمله در این مصاحبه تأکید می‌کند که اگر طرف ایرانی از تعهداتش سرباز زند، ثبت شکایت در سازمان بین‌المللی هوانوردی، ایکائو، و پیگیری پرونده در دادگاه بین‌المللی گریزناپذیر خواهد بود.
آقای ینین، برای به نتیجه رساندن این پرونده چه برنامه‌ای دارد؟
در اسرع وقت کارگروه نمایندگان نهادهای مختلف اوکراینی تشکیل می‌شود که مذاکرات با ایران برعهده آنهاست. طی این مذاکرات دو مسیر را دنبال خواهیم کرد: به نتیجه رساندن تحقیقات شفاف پیرامون رویدادهایی که منجر به وقوع این سانحه شده از جمله شناسایی و مجازات افراد مسئول اعم از کسانی‌که فرمان این اقدام را صادر کرده‌اند؛ و دوم، دریافت غرامت برای بستگان و نمایندگان رسمی قربانیان این سانحه و جبران خسارات خطوط هوایی و کشور اوکراین.
اینجا یادآوری می‌کنم هر کشور در چارچوب تعهدات بین‌المللی‌اش از جمله کنوانسیون شیکاگو و مونترآل موظف است امنیت حمل‌ونقل هوایی را تأمین کند و در صورت وقوع حادثه، تحقیقات انجام دهد و افراد مسئول را مجازات کند. اگر طرف ایرانی از انجام تعهدات خود سرباز زند، ناچاریم ایکائو سازمان هوانوردی بین‌المللی را مطلع کنیم و پس از ثبت شکایت‌مان در این سازمان می‌توانیم این پرونده را به دادگاه بین‌المللی ببریم.
با توجه به سطح دیپلماسی ایرانی، موضع‌شان پیرامون این پرونده و موقعیتی که این کشور در عرصه بین‌المللی دارد، درک می‌کنیم که دستیابی به توافق آسان نخواهد بود. در عین حال امیدواریم مذاکرات دوجانبه موفقیت‌آمیز باشد، اما اگر به نتیجه قابل‌قبول نرسیم، ناچار می‌شویم رویکرد متفاوتی اتخاذ کنیم. هیچ‌کس نباید به مصمم بودن ما برای به نتیجه رساندن این پرونده تردید کند. این مسئله امنیت ملی ماست و به بستگان قربانیان پشت نمی‌کنیم.
می‌توانیم احتمال دهیم ایران دست‌کم برای جلوگیری از محدودیت‌ها برای حمل‌ونقل هوایی‌اش و اجرای تعهداتش در ایکائو در تحقیقات فنی همکاری کند، اما تحقیقات جنایی مستقل کاملاً بعید است چه برسد به مجازات فرماندهان ارشد سپاه پاسداران. از برخی دیپلمات‌ها شنیده‌ام دریافت غرامت از ایران باید هدف اصلی باشد و اگر قبول کنند غرامت سنگین بپردازند، نباید بیش از این به این کشور فشار آورد. نظر شما هم همین است؟
با مجموعه‌ای از مسائل روبه‌رو هستیم. نمی‌توانیم پیش از این‌که تحقیقات فنی به پایان رسد و دلایل این سانحه مشخص شود منتظر مجازات افراد مسئول باشیم. همچنین اگر ایران مسئولیت حقوقی خود را نمی‌پذیرد، بعید است با پرداخت غرامت قابل‌قبول موافقت کند.
تحقیقات شفاف و مجازات مسئولین این سانحه به همان اندازه در اولویت است که دریافت غرامت. این مسیرها را به موازات دنبال می‌کنیم و اگر ناچار به مراجعه به نهادهای بین‌المللی باشیم، همین استدالال‌ها را در آنجا مطرح خواهیم کرد.
چرا تاکنون تمام تلاش‌ها صرفاً بر دریافت جعبه سیاه متمرکز بوده است؟
برای این‌که موضع ما حدالامکان مستحکم باشد، باید نتایج تحقیقات کارشناسی را در اختیار داشته باشیم. نمی‌خواهم وارد جزئیات فنی شوم اما تأکید می‌کنم اطلاعات جعبه سیاه یکی از عناصر کلیدی است و اصرار داریم ایران هرچه سریع‌تر برای تحویل جعبه سیاه به کارشناسان بین‌المللی تصمیم بگیرد.
ایران اخیراً شیوع ویروس کرونا را دلیل متوقف شدن این فرایند اعلام کرده و می‌گوید به درخواست کشورهای غربی تحویل جعبه سیاه به تعویق افتاده. ممکن است از آخرین وضعیت به ما اطلاع بدهید؟
فعلاً نمی‌خواهم جزئیات را علنی کنم اما می‌توانم بگویم راه‌هایی اندیشیده‌ایم که اجازه می‌دهد بی‌توجه به شرایط شیوع ویروس کرونا این مسئله را پیش ببریم. در این مرحله برای این‌که پیشرفت حاصل شود، اراده ایران کافی است.
آیا این اراده وجود دارد؟
توافق اولیه حاصل شد اما این جزئیات است که اهمیت دارد. اجازه بدهید این توافق عملی شود آن وقت درباره آن صحبت می‌کنیم.
پیش‌تر از دیپلمات‌ها و قانونگزاران اوکراینی شنیده بودم اوکراین امضای یادداشت تفاهم دوجانبه با ایران را به مراجعه به دادگاه ترجیح می‌دهد. اطلاع دارم ایران لایحه پیشنهادی خود از این سند را به اوکراین فرستاد که البته منابع‌مان می‌گویند این سند دیگر مورد بررسی نیست. آیا اوکراین قصد دارد لایحه خود را به ایران ارائه دهد؟
نمی‌توانم بگویم این راه ارجحیت دارد. این صرفاً یک الگوریتم است. در ابتدا باید تمام ابزارهایی که در اختیارمان هست، طی مذاکرات دوجانبه به کار گیریم. ما از طرف پنج کشور که شهروندانشان در این سانحه جان باخته‌اند مذاکره نمی‌کنیم اما موضع‌مان یکسان است و در حال حاضر مشغول تدوین سندی چندطرفه هستیم که دربردارنده خط مشی ارتباطات با ایران و خطوط قرمز مورد توجه همه ما خواهد بود.
اگر ابزارهای مشترک‌مان نتیجه مطلوب ندهد، ناچار خواهیم بود روش‌های دیگری به کار گیریم و بدانید از تمام ابزارهای قانونی و اهرم‌‌های فشاری که حقوق بین‌الملل در اختیار ما گذاشته، برای رسیدن به نتیجه استفاده خواهیم کرد.
آیا مدت‌زمان مشخصی برای مذاکرات با ایران تعیین شده؟ باید هفته‌ها، ماه‌ها یا سال‌ها منتظر نتیجه باشیم؟
نمی‌توانیم ضرب‌العجل تعیین کنیم. مذاکرات یک راه است و تا جایی که احساس کنیم در این مسیر پیشرفت می‌کنیم، به مذاکره ادامه خواهیم داد. اما اگر احساس کنیم این راه رو به بن‌بست است، ایکائو را از این مسئله مطلع خواهیم کرد. اگر به پرونده‌های مشابه توجه کنید، متوجه می‌شوید این‌گونه مسایل ظرف چند هفته یا حتی چند ماه حل نمی‌شود.
