سپاه پاسداران انقلاب اسلامی روز پنجشنبه ۳۰ خرداد اعلام کرد که یک فروند پهپاد آمریکایی را پس از «ورود به قلمرو هوایی ایران» در منطقه کوه مبارک استان هرمزگان سرنگون کرده است. مقام‌های نظامی آمریکا، تأکید کرده‌اند که هیچ یک از پهپادهای این کشور در آسمان ایران نبوده‌اند.
از جمله واکنش‌ها به این رویداد، واکنش دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا بود که از یک سو این اقدام را «اشتباهی بسیار بزرگ» توصیف کرد و از سوی دیگر یادآور شد که ممکن است در سرنگون کردن این پهپاد اشتباهی صورت گرفته باشد.
پهپادی که سپاه پاسداران در نزدیکی تنگه هرمز سرنگون کرد، بزرگ‌ترین و گران‌ترین پهپاد نظامی تجسسی جهان است. پهپادی از نوع «ام کیو ۴ سی» به نام «ترایتن» که در واقع گونه‌ای از پهپاد «آر کیو ۴» گلوبال هاک است که در نیروی دریایی آمریکا به‌کار گرفته می‌شود و مختص فعالیت‌های تجسسی است.
در گفت‌وگویی با اولریکه فرانک، دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه آکسفورد و متخصص کاربردهای نظامی پهپادها، درباره مشخصات فنی این پهپاد پرسیده‌ایم.
خانم فرانک از مشخصات فنی آر کیو ۴ گلوبال هاک بگویید.
اول از همه بگویم که ما کاملاً مطمئن نیستیم که کدام سیستم پهپادی سرنگون شده است. شما از آر کیو ۴ گلوبال هاک می‌گویید، اما یک مقام آمریکایی می‌گوید که ام کیو ۴ سی ترایتن سرنگون شده است. این پهپاد هم گونه دیگری از گلوبال هاک است و در نتیجه بحث کم و بیش حول یک نوع سیستم پهپادی است. ترایتن در نیروی دریایی ارتش آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد و مشخصاتش اندکی با گلوبال هاک فرق دارد. به هر حال فرقی ندارد.
این پهپاد بزرگ‌ترین پهپاد نظامی مورد استفاده است. بحث پهپادی است که عرضش از یک بال تا بال دیگر حدود ۴۰ متر است و تقریباً شبیه هواپیماهای تجاری است. این سیستم پهپادی به نام جاروبرقی اطلاعات شناخته می‌شود، چرا که انباشته از تکنولوژی‌های برتر تجسسی برای عملیات‌های نظارت و شناسایی است. نیروی دریایی آمریکا از گلوبال هاک و ترایتن برای نظارت بر تردد کشتی‌ها استفاده می‌کند. در نتیجه منطقی است که این پهپاد در آن منطقه سرنگون شده باشد.
منظورتان از بزرگ‌ترین سیستم پهپادی چیست؟ آیا سایز پهپاد موردنظرتان است؟ این پهپاد چه ویژگی‌ها و شاخصه‌هایی دارد که آن را متمایز می‌کند؟
تمامی سیستم‌های پهپادی با یکدیگر فرق دارند. پهپاد یعنی پرنده بدون سرنشین. پهپادهای می‌توانند به اندازه دست شما باشند یا گلوبال هاک که بزرگ‌ترین پهپاد از نظر اندازه است. ما درباره عرض پهپاد و طول آن و وزن سیستم صحبت می‌کنیم. پس منظورمان از بزرگ‌ترین از نظر اندازه است. خود این به تنهایی مزیتی محسوب نمی‌شود.
اما گلوبال هاک مزایای دیگری دارد نظیر آن‌که می‌تواند در ارتفاع بسیار بالا پرواز کند و برای مدت زمان طولانی نیز قابلیت پرواز دارد. می‌تواند بالای هوایپماهای تجاری پرواز می‌کند و برای بیش از ۲۴ ساعت هم می‌تواند به پرواز خود ادامه دهد. حتی نمونه‌هایی از این پهپاد می‌تواند تا ۳۵ ساعت در آسمان پرواز کند. در نتیجه مزیت این پهپاد آن است که می‌تواند برای مدت زمان طولانی منطقه‌ای را از ارتفاع بسیار بالا و بدون نیاز به نشستن تحت نظر بگیرد.
نکته دیگر در مورد این پهپاد این است که مسلح نیست؛ شایعاتی وجود دارد در این رابطه که تا آنجا که ما می‌دانیم نه گلوبال هاک و نه ترایتن هیچ‌کدام مسلح نیستند. البته آمریکا پهپاد مسلح نیز دارد، اما این‌ها مسلح نیستند و تنها برای عملیات تجسس و شناسایی‌اند.
ایران مدعی شده که پهپاد را در حریم هوایی خود هدف قرار داده است. آمریکا هم این ادعا را رد کرده. آیا این امکان وجود دارد که این پهپاد مسیر خود را گم کرده باشد، حال یا تصادفی و یا عمدی؟
هر چیزی ممکن است. من در مورد این رخداد اطلاعاتی ندارم که دقیقاً چه اتفاقی افتاده است. اما همیشه ممکن است که یک اختلال فنی موجب چنین وضعیتی شود، سیستم این پهپاد بیشتر از هر چیز به جی پی اس وابسته است و امکان اختلال ایجاد کردن در این سیستم از طرق مختلف مانند فرستادن سیگنال هم وجود دارد که موجب شود یک پهپاد به راهی برود که قرار نبوده است.
من اطلاعاتی درباره مقصد این پهپاد آمریکایی یا جایی که هدف قرار گرفته ندارم. وضعیت درباره همه فناوری‌های نظامی همینطور است. عملاً چنین اتفاقی برای هواپیمای با سرنشین هم می‌تواند روی دهد، اما اینکه اختلالی موجب این شده که تغییر مسیر رخ داده باشد، غیرممکن نیست.
سؤال آخرم از شما این است که به نظرتان از دست دادن این پهپاد برای نیروی دریایی آمریکا چقدر مهم است؟
این اولین پهپادی نیست که ارتش آمریکا از دست داده است. پیشتر هم یکبار همین مدل از پهپاد دچار تصادف شده بود، اما پیشتر مورد هجوم قرار نگرفته بود. مطمئناً از دست دادن چنین سیستمی دردناک است، چون اولاً یک سیستم بزرگ و گران است. صحبت از دست دادن میلیون‌ها دلار است. البته که موضوع از دست دادن کمی پرستیژ و وجهه نیز به میان می‌آید، خصوصاً وقتی چنین سیستمی در پی حمله سقوط کند.
هیچ سیستمی در برابر حملات مصون نیست، اما با توجه به اینکه این پهپاد بسیار بالاتر از حد معمول پهپادها پرواز می‌کند، تصور این بود که هدف قرار نخواهد گرفت. در نتیجه یک ضرر اقتصادی است، و در عین حال از دست دادن وجهه و موضوع سیاسی که مسئله‌ساز است. اما مزیت این مسئله این است که به کسی ضربه‌ای وارد نشده، چون اگر یک هواپیمای نظامی یا غیره، هدف گرفته می‌شد وضعیت بسیار متفاوتی به وجود می‌آمد. خوشبختانه این فقط از دست دادن یک سیستم، فناوری و پول بود که جدای از دست دادن یک سرباز می‌توان با آن روبه‌رو شد. موضوع کوچکی نیست، اما فکر نمی‌کنم که الزاماً به افزایش تنش منجر شود.
