در بخش پيشين از اين سلسله برنامه ها به بررسی فعاليت های سياسی آيت الله خامنه ای در دهه ۱۳۵۰ پرداختيم و حالا به بررسی موقعيت و جايگاه او در آستانه انقلاب ايران در سال ۱۳۵۷ می پردازيم.
اسناد موجود از جمله مستندات موجود در سايت اينترنتی آيت الله خامنه ای نشان می دهد که او در سال ۱۳۵۷ و نيز قبل از آن ، نه در تهران و نه در قم که دو مرکز اصلی انقلاب ايران بودند از چهره های اصلی و تصميم گيرنده انقلاب نبوده است.
حجت الاسلام علی خامنه ای در آن زمان همچنين بر خلاف روحانيونی مثل مرتضی مطهری و اکبر هاشمی رفسنجانی، از ياران نزديک و خاص آيت الله خمينی نيز به شمار نمی رفته است.خود آيت الله خامنه ای نيز در سايت اينترنتی اش و هنگامی که در مورد خاطراتش سخن گفته است، هرگز به رابطه مستقيم خود با آيت الله خمينی درفاصله سال های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ و يا ذکر خاطراتی در اين باره نپرداخته است.
حجت الاسلام خامنه ای همچنين بر خلاف مرتضی مطهری و هاشمی رفسنجانی و حتی برخی ديگر از روحانيون، هرگز در دوران تبعيد آيت الله خامنه ای در نجف و پاريس به ديدار او نرفت و ملاقاتی بين آنها صورت نگرفت.البته حجت الاسلام خامنه ای در محافل سياسی و مذهبی مشهد به عنوان يک روحانی مخالف شاه و طرفدار آيت الله خمينی شناخته می شد.
علی مزروعی، نماينده پيشين مجلس شورای اسلامی در دوره ششم که در ماههای منتهی به انقلاب ۱۳۵۷ حجت الاسلام خامنه ای را در مشهد ملاقات کرده، درباره موقعيت وی در آن زمان چنين می گويد: "من اولين باری که آقای خامنه ای را ديدم در مشهد بود و دليلش هم اين بود که من مجبور شده بودم از اصفهان به مشهد بروم و در آن ايام در خانه يکی از دوستان هم دانشگاهی بودم. طبعا در تظاهرات و حوادثی که در مشهد در رابطه با انقلاب رخ می داد، حضور داشتم. يکی از دوستان بازاری به نام حاج خادم که با آقای خامنه ای ارتباط داشت وقت ملاقاتی از ايشان گرفت و ما هم به ديدار ايشان در خانه اش رفتيم و من فکر می کنم آن زمان آذرماه يا دی ماه سال ۵۷ بود.ايشون خيلی با روی باز جمع ما را پذيرفتند. به خاطر دارم که ايشان مرتبا به اين نکته تاکيد می کردند که ما بايد مشی انقلاب را از امام بگيريم و به گروه ها و دسته جات توجهی نداشته باشيم.آن زمان ايشان پيپ می کشيدند و خيلی هم خوش رو بودند.در مسجد کرامت هم که وعظ و خطابه می کردند ما می رفتيم و نقش ايشان هم در مشهد کاملا روشن بود.در مشهد سه نفر در آن روزها در جريان انقلاب حضور فعال داشتند. ايشان، آقای هاشمی نژاد و آقای طبسی بودند. البته آقای علی تهرانی هم بود که او به صورت جداگانه از اينها و به شکل انقلابی تری هم عمل می کرد."
حجت الاسلام خامنه ای که در آن زمان به عنوان آسيدعلی خامنه ای شناخته می شد، در هفته های آخر منتهی به پيروزی انقلاب ۵۷ به دعوت آيت الله مرتضی مطهری از مشهد به تهران آمد.وی در اين مقطع در مسجد دانشگاه تهران در تحصنی که در اعتراض به بسته شدن فرودگاه مهرآباد در آستانه بازگشت آيت الله خمينی از تبعيد برگزار شده بود، شرکت کرد.
آيت الله خامنه ای در شورای انقلاب ايران چه موقعيتی داشت؟
در ۲۲ ديماه ۱۳۵۷ که شورای انقلاب به دستور آيت الله خمينی و با دعوت آيت الله مرتضی مطهری تشکيل شد، آقای خامنه ای جزو ۵ نفری که عضو اصلی اين شورا بودند، نبود.اين پنج نفر عبارت بودند از مرتضی مطهری، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدجواد باهنر، عبدالکريم موسوی اردبيلی و محمد حسينی بهشتی.
آن گونه که اکبر هاشمی رفسنجانی در خاطراتش نوشته اين پنج نفر را خود آيت الله خمينی تعيين کرده بود.در اين مرحله آيت الله خمينی نامی از حجت الاسلام خامنه ای نبرده بود.البته آيت الله خمينی به اين پنج نفر اجازه داده بود در صورت اتفاق نظر بين خود، افراد ديگری را به شورای انقلاب اضافه کنند.
درست در همين مرحله بود که حجت الاسلام خامنه ای به پيشنهاد مرتضی مطهری و همراه با محمدرضا مهدوی کنی به اعضای شورای انقلاب افزوده شد.شش روز بعد از اعلام رسمی تشکيل شورای انقلاب ، يعنی در ۲۸ دی ۵۷ نيز آيت الله خمينی کميته پنج نفره ديگری را تحت عنوان کميته تنظيم اعتصابات که مهمترين کار انقلابيون ايران تلقی می شد، تعيين کرد.اما آيت الله خمينی در معرفی اعضای اين کميته نيز نامی ازحجت الاسلام خامنه ای نبرده است.
چه کسی خامنه ای را برای عضویت در شورای انقلاب پیشنهاد کرد ؟
در مورد نحوه عضويت حجت الاسلام علی خامنه ای در شورای انقلاب نيز چندين روايت مختلف وجود دارد. خود وی می گويد به پيشنهاد آيت الله مطهری از مشهد به تهران آمده و به عضويت شورای انقلاب درآمده است.روايت ديگر اين است که با پيشنهاد اکبر هاشمی رفسنجانی، عضو اين شورا شده و روايت سوم اين است که از طرف آيت الله منتظری به عضويت شورای انقلاب دعوت شده است.
حسن يوسفی اشکوری ، از روحانيون مبارز آن زمان که اکنون در آلمان مستقر است، معتقد است عضويت حجت الاسلام خامنه ای در شورای انقلاب با پيشنهاد آيت الله منتظری بوده که بعدها در دوران رهبری آيت الله خامنه ای به حبس خانگی فرستاده شد.البته چون دعوت کننده نهايی حجت الاسلام خامنه ای آن زمان به شورای انقلاب، آيت الله مطهری بوده، اين روايت های متفاوت می توانند درست باشند.
خامنه ای زیر سایه بهشتی و باهنر
از سوی ديگر مستندات موجود در مورد ماه های نخست بعد از پيروزی انقلاب ايران نشان می دهد که حجت الاسلام خامنه ای در آن ايام اگر چه عضو شورای انقلاب بوده، اما حضورش در اين شورا در سايه کسانی چون آيت الله بهشتی ، مطهری، هاشمی رفسنجانی و حتی محمدجواد باهنر قرار داشته است.
ابوالحسن بنی صدر، نخستين رئيس جمهور ايران نيز که آن زمان عضو شورای انقلاب بوده در گفت و گويی که با وی داشتم با تاييد اين موضوع می گويد:" آن طور که يادم است من دو بار بعد از تشکيل شورای انقلاب به عضويت آن شورا درآمدم.وقتی من وارد شورا شدم آقای خامنه ای هم عضو بود. بعد از پيروزی انقلاب و اوايل بهار سال ۵۸ بود. مرحوم طالقانی نيز رئيس آن شورا بود.تا وقتی که زنده بود.بعد از او آقای بهشتی دبير شورا شد. در آن زمان هم آقای خامنه ای عضو بود. به لحاظ اينکه او يکی از بانيان حزب جمهوری اسلامی بود که همه آنها عضو شورای انقلاب هم شده بودند.يعنی روحانيون بانيان آن حزب که آقای هاشمی، موسوی اردبيلی ، آقای بهشتی و آقای باهنر و خامنه ای بودند همگی عضو شورای انقلاب بودند.ايشون يک نقش برجسته در آنجا نداشت. من به خاطر ندارم که ابتکاری يا طرحی پيشنهاد کرده باشد يا اينکه احيانا نقش موثری در آن شورا ايفا کرده باشد."
در بخش آينده از سلسله برنامه های بررسی زندگی آيت الله خامنه ای به بررسی نحوه ورود تدريجی وی به ساختار قدرت در جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۸ می پردازيم.سال هايی که البته هم حجت الاسلام خامنه ای و هم اکبر هاشمی رفسنجانی، زير سايه روحانی بانفوذتری به نام آيت الله بهشتی قرار داشتند.
