کودکان در مقابل آلودگیهای زیستمحیطی که به دست بزرگسالان در دنیا شکل میگیرد، آسیبپذیرتر از بقیه گروههای سنی هستند. آنها در تصمیمگیریهای توسعه و اشتباههایی که تبدیل به بحران آب و خشکسالی و نابودی جنگلها میشود، مواردی کاملاً مرتبط با سرنوشتشان، مشارکتی ندارند.
پژوهشها نشان میدهد، محیط زیست سالم، اضطراب را روی بچهها کاهش میدهد و به آنها مدیریت فضای استرسزا و اضطرابآمیز را میدهد. برای همین همیشه توصیه شده، خانوادهها فرزندانشان را تشویق به کاشت گیاهان و سبزیجات فصلی کنند و با آنها در جنگلها و فضاهای سبز قدم بزنند و رمزهای سلامت بودن در طبیعت را با سادهترین زبانها به آنها یاد دهند. کاری که مثلاً تلویزیون ایران هم در سالهای گذشته جدی گرفته و برنامههای کودکان را با مفاهیم زیستمحیطی همراه کرده است.
لاله تقیان، پژوهشگر پیشکسوت تئاتر ایران در تهران میگوید، محیط زیست تا سه چهار دهه پیش در ایران یکی از مفاهمی اصلی و محوری بود که به کودکان آموزش داده میشد:
«قبل از انقلاب ایران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که تمرکزش بر بچهها بود، برنامههای تئاتر صحنه و خیابانی داشت که به بچهها آموزش داده شود چطور از چیزی که امروز به آن زباله میگوییم، یا از اشیای کاغذی و پلاستیکی داخل منزل استفاده کنند و شی تازهای خلق کنند. این از پروژههای مهم آموزش به کودکان بود تا یاد بگیرند فضای زندگی و شهرشان را تمیز نگه دارند. اما بعد از انقلاب، دیگر ندیدم این روش به شکل اصولی ادامه یابد. کلاً محیط زیست در تئاتر ما خیلی مورد علاقه هنرمندان نیست.»
گردشهای خانوادگی در طبیعت، نشستن در ساحل، حضور در مناطق سبز محافظتشده و شکار ممنوع، دیدن حیوانات مختلف و پرندگان که آزادانه از طبیعت لذت میبرند، از کارهای معمولی است که یک خانواده میتواند برای آموزش فرزندش انجام دهد. اما درایران همین رویه معمولاً با آلوده کردن محیط اطراف، بریدن شاخه درختان و دفع زباله و پسماند در دریا و جوی و رودخانه همراه است.
این هم یک راه آموزشی است که فرزندان ما با در ذهن میسپارند و تکرار میکنند. برای همین است که حالا صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به مناسبتهای مختلف از جمله روز جهانی محیط زیست از هنرمندان تلویزیون و تئاتر میخواهد، اصول ساده را به والدین یادآوری کند و پدرها ومادرها را در کنار فرزندانشان به حمایت و دوستی با محیط زیست دعوت میکنند.
راهاندازی ۱۶ مدرسه محیط زیستی در کشور
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست میگوید، در کنار راهاندازی ۱۶ مدرسه محیط زیستی در کشور، همکاریهابا وزارت آموزش و پرورش برای درج مسائل محیط زیستی در کتابهای درسی انجام شده و آموزشهایی هم در پایههای مختلف به معلمان و مربیان مهدکودکها ارائه شده است. معلمان و مربیانی که معمولاً خودشان پدر و مادر هم هستند.
لاله تقیان، پژوهشگری که در مورد محیط زیست تهران هم تحقیق کرده، میگوید هنوز این موضوع دغدغه بزرگترها نیست:
«مردم آنقدر گرفتارند که حتی به کوچه محل زندگیشان هم توجه نمیکنند. همسایههای ما زبالهها را درست کنار درخت میگذارند. این زباله در زمین نفوذ میکند و درخت بیچاره را از بین میبرد.»
معاون آموزشی سازمان حفاظت محیط زیست گفته است،بستههای آموزشی ویژه کودکان با موضوعهایی مثل درخت، آب و هوا، زباله، و سی دیهای آموزشی، انیمیشن آموزشی در کنار جشنوارههای فرهنگی و هنری با موضوع هوای پاک، زمین پاک و تورهای آموزشی در پارک پردیسان از اقدامات این سازمان برای آشنایی کودکان با مسایل محیط زیستی است. موضوعی که این سازمان میگوید قصد دارد در مورد کودکان جدی بگیرد و لابهلای کتابهای درسی آنها هم بگنجاند.