مسئولان می‌گویند آب زاینده‌رود بخش حیاتی استان اصفهان است. استانی که مدتی است آنقدر خشک شده که نه رود و نه تالاب منتهی به آن گاوخونی، رگه‌های حیاتی ندارند که به استان برسانند. مدتی پیش، شماری از متخصصان و پژوهشگران و استادان دانشگاه‌های معتبر آمریکایی و اروپایی به اصفهان رفتند تا شرایط این رود را بررسی کنند.
مایکل کامپانا، استاد دانشگاه ایالتی اورگان در آمریکا و متخصص آب‌های زیرزمینی و مدیریت منابع آب یکی از این کسانی است که شرایط زاینده‌رود را در ایران بررسی کرده است.
او می‌گوید قبل از رفتن به ایران، مقاله‌های مربوط به اصفهان و شرایط زاینده‌رود را خوانده، از دید او شبیه وضعیت دره مرکزی کالیفرنیا، ریو گرانده در نیومکزیکو و رود کلورادو در آریزونا، کالیفرنیا و نواداست:
«فکر می‌کنم، مشکلی که اصفهان با آن روبه‌روست، مشکل منطقه‌های خشک و همینطور مساله برخی از نواحی مرطوب در دنیاست. در اصفهان، کشاورزی به شکل عمده با روش آبیاری انجام می‌شود. در این منطقه برخی از صنایع فعالیت می‌کنند، پالایشگاه نفت و مجتمع صنعتی فولاد در این منطقه، مستقر است. اما این آبیاری در کشاورزی است که تا الان بیشترین بیشترین میزان آب را که فکر می‌کنم حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد باشد، مصرف می‌کند. این در بسیاری از جاهایی که از آبیاری در کشاورزی استفاده می‌شود، متداول است.»
کشاورزی همیشه متهم اصلی در کمبود آب در ایران خوانده شده است. برخی از مسئولان می‌گویند، خارج شدن تدریجی از آبیاری سنتی به آبیاری مدرن می‌تواند به این موضوع کمک کند. اما مساله این است که شده که این بخش که بیشترین مصرف آب را در کشور دارد، کمترین بهره‌وری را هم دارد. مسئولان می‌گویند سطح زمین‌های کشاورزی و باغی حوضه آبریز زاینده‌رود در سال‌های اخیر پنج برابر شده است. یعنی ۲۰۰ هزار هکتاری که نیازمند یک و نیم میلیارد متر مکعب آب است.
مایکل کامپانا هم مثل بسیاری دیگر از متخصصان معتقد است:
«کشاورزی، آب زیادی می‌خواهد. بنابراین، زاینده‌رود شرایط خشکی را تجربه می‌کند، چون آب کافی ندارد تا همه این نیازها را تامین کند. آب‌های زیرزمینی به دلیل کمبود آب‌های سطحی، پمپ می‌شوند تا مصرف شوند. سطح آب‌های زیرزمینی هم به شکل چشمگیری افت پیدا کرده است. بنابراین رودخانه‌ای داریم که نیاز آب آشامیدنی چهار تا پنج میلیون نفر را تامین می‌کند و در یکی از مناطق بسیار مهم ایران جوابگوی بخش کشاورزی و صنعت هم هست.»
آنطور که کارشناسان و متخصصان می‌گویند وضعیت آب‌های زیرزمینی ایران اصلا خوب نیست. همان چیزی که کامپانا، متخصص در زمینه آب‌های زیرزمینی هم بر آن دست می‌گذارد و می‌گوید باید هر چه زودتر درباره‌اش چاره‌ای اندیشید.
مایکل کامپانا به شرایط گذشته بهره‌برداری از زاینده‌رود و از جمله حفر تونل‌های کوهرنگ اشاره می‌کند:
«آنطور که من می‌بینم، گزینه‌های قدیمی مثل حفر تونل‌هایی برای انتقال آب با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش نیازها، دیگر مساله‌ای را حل نمی‌کنند. پس باید تصمیم‌های دشواری گرفته شود. این شرایط فقط به ایران مربوط نمی‌شود. ما سعی کردیم کارهای مشابهی را به خصوص در غرب آمریکا انجام دهیم. شبیه همین روش‌هایی که شما دراصفهان پیاده کرده‌اید.
همه این نیازها برای آب وجود دارد اما فقط یک مقدار مشخص آب وجود دارد. به نظر می‌رسد در آینده، از همین مقدار هم کاسته شود. بعدش می‌خواهید چه کار کنید؟»
مایکل کامپانا که یکی از شناخته‌شده‌ترین وبلاگ‌نویس‌ها در زمینه منابع آب است، می‌گوید، از دید او، این منطقه با یک سری تصمیم‌گیری‌های دشوار، روبه‌روست که برای مردم هم سخت خواهد بود:
«این شرایط برای من یادآور بسیاری از موقعیت‌هایی است که به خصوص در بخش خشک غرب آمریکا با آنها روبه‌رو هستیم.»
او درباره وضعیت در پیش روی اصفهان توضیح می‌دهد:
«من اقلیم‌شناس نیستم. اما نقشه و طرحی را که دیده‌ام، نشان می‌دهد، آن بخش از دنیا و قسمت‌هایی از ایران، گرم‌تر و خشک‌تر خواهد شد. اگر به یک نفر در اصفهان بگویید که شهر و منطقه‌ات، خشک‌تر می‌شود، به شما نگاه می‌کند و می‌گوید این اتفاق در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته مدام پیش آمده است. یعنی چیز تازه‌ای برایش نیست اما باید کار ریشه‌ای‌تری کرد. در تصمیم‌گیری‌های دشوار آینده، استفاده از آب به شدت محدود خواهد شد.»
او ادامه می‌دهد:
«آنطور که من خوانده‌ام، ۳۰ یا ۴۰ سال گذشته، وقتی نیاز به افزایش آب در منطقه وجود داشته، به راحتی آب را از جاهای دیگر به دست آورده‌اند. این شبیه کاری است که ما هم در برخی از مناطق غرب آمریکا انجام داده‌ایم. اما مشکل این است که دیگر نمی‌توانید این کار را بکنید. دیگر آب به اندازه کافی وجود ندارد. جاهای دیگر هم به آب احتیاج دارند و می‌خواهند بخش‌هایی از آن آب برگردد.»
اینکه چه می‌توان کرد که زاینده‌رود از این خشک‌تر نشود یا وضعیت آب اینقدر بد و بدتر نشود، گویا موضوعی است که گاهی در دولت هم بحث می‌شود. وزیر نیرو می‌گوید وضعیت امروز اصفهان برای همه کشور، نگران‌کننده است. مایکل کامپانا، متخصص منابع آب در آمریکا، می‌گوید:
«چند بار روزنامه‌نگاران در اصفهان از من پرسیدند، چه باید کرد؟ من برخی از بهترین متخصصان در زمینه آب و مهندسی و مدیریت آب را در ایران ملاقات کردم. بنابراین من چیزی نمی‌توانم بگویم که خودتان ندانید. مشکل این است که بخش‌های مختلف دولت و متخصصان با هم بنشینند و مشورت کنند که اساسا چقدر آب تجدیدپذیر وجود دارد. چقدر می‌توانیم از آن استفاده کنیم و چقدر می‌توانیم ، وضعیت نامتعادل بخش‌های مربوط به آب را در کشور مدیریت کنیم. بعد باید به این نتیجه برسند که کدام بخش باید متوقف شود و کدام بخش را می‌توان استفاده کرد. این تصمیم پیچیده‌ای است که نه فقط در ایران بلکه در آمریکا و عربستان و چین هم دشوار خواهد بود.»
موضوع حوضه آبریز زاینده رود به گفته متخصصان، چند وجهی است و یک گروه خاص نمی تواند مشکلات آن را حل کند و به یک تصمیم‌گیری واحد و یک نگاه مشترک نیاز دارد.
مایکل کامپانا، متخصص و پژوهشگر در زمینه منابع آب، تاکید می‌کند که «مدیریت منابع آب در ایران باید اصلاح شود» و از بخشی از مصرف آب، چشم‌پوشی شود. مدیریتی که از دید بسیاری از متخصصان ناکارآمد و ناقص است و مدیرانی که مدتی است از ترکیب بحران آب در کشور استفاده می‌کنند:
«به نظر من بحران در ایران بیشتر در مورد مدیریت آب صدق می‌کند تا در بخش دسترسی به آب. این موضوع مناقشه‌برانگیزی است و مطمئنم بعضی از دوستانم در اصفهان با من مخالفند اما تصور می‌کنم، اصفهان می‌تواند با همان مشخصاتی که دارد، این بحران را پشت سر بگذارد اما اصفهانی که الان می‌بینیم، احتمالا کمی متفاوت‌تر است با این تصویر. مقدار مساحت زمین زیر کشت، ممکن است فرق کند. مصرف آب ممکن است تغییر کند. شاید تدابیر سخت‌گیرانه‌تری درباره مصرف ذخایر آب وجود داشته باشد اما نباید فراموش کنیم که استفاده از آب برای مصارف شخصی درصد بسیار ناچیزی است. مصرف‌کننده عمده، بخش کشاورزی است.»
