کودک آزاری در قوانین ایران جرم عمومی محسوب میشود. این بدین معنی است که هر کسی در صورت مشاهده هر نوع کودک آزاری میتواند آن را گزارش کند و دادستانی موظف به پیگیری مسئله است. اما قوانین حمایتی پیشگیرانه در این زمینه همچنان وضع نشدهاند و تناقضات زیادی وجود دارد.
مطابق ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی، اگر پدری فرزند خود را بکشد برای وقوع این قتل مجازات نمیشود. این ماده اینگونه میگوید: «پدر یا جد پدری كه فرزند خود را بكشد قصاص نمیشود و به پرداخت دیه قتل به ورثه مقتول و تعزیر محكوم خواهد شد.»
در حالی که آمار نشان میدهد اغلب فرزندکشیها توسط پدران انجام میشود، این قانون در مورد مادر صادق نیست و در صورت ارتکاب به قتل به قصاص محکوم میشود. وجود این قانون و قانونهای مشابه یکی از دلایل آمار بالای «قتلهای ناموسی» است که پدر یا برادر صرفاً به دلیل ظن به فرزند خود برای داشتن روابط جنسی، او را به قتل میرساند.
کودک باید دارای پشتیبانی کامل دولت در برابر سرپرست بد باشد که میتواند شامل پدر و مادر نیز باشد. باید ساز و کار حمایتی مناسب از کودکان وجود داشته باشد و قوانین اجازه ایراد هیچگونه آسیب جسمی و روحی را به والدین، سرپرست یا اعضای جامعه ندهد.
علم روانشناسی نیز در زمینه تنبیه کودکان توسط والدین اخطار میدهد که خشونتهای فیزیکی و روحی اعمال شده بر کودک، نتایج بسیار بدی بر شکلگیری شخصیت آنان میگذارد. خشونتهای خانگی مختص طبقه یا قشر خاصی از اجتماع نیست و کودک آزاری و خشونت علیه کودکان از تمام مرزهای اقتصادی، فرهنگی، نژادی و قومی عبور کرده است. اگر برای ساده کردن موضوع، خشونت را به دو قسم خشونت فیزیکی و روانی تقسیمبندی کنیم، میتوانیم مصادیق این خشونتها را به شکل زیر دسته بندی کنیم:
خشونت فیزیکی: انواع تنبیه بدنی شامل سوزاندن، کتک زدن، در سرما یا گرما نگه داشتن کودک، تکان دادن شدید کودک و...
خشونت روانی: بیتوجهی، تمسخر کودک، تهدید و…
و آزار و تجاوز جنسی که ترکیبی از خشونت فیزیکی و روانی علیه کودکان است.
براساس تعریف کنفرانس بین المللی سوء رفتار روانی کودکان و جوانان در سال ۱۹۸۳، هرگونهرفتار با کودک که طبق استانداردهای اجتماعی و نظر متخصصان، از نظر روان شناختی آسیبزا باشد. یعنی هرگونه رفتاری که بر عملکرد رفتاری - شناختی و عاطفی و جسمی کودک تأثیر سوء داشته باشد - بدرفتاری روانی با کودک خوانده میشود.
در نتیجه هرگونه تنبیه فیزیکی نوعی خشونت روانی نیز محسوب میشود. هر نوع خشونت علیه کودکان اثرات روانی مخربی بر روی آنان میگذارد که میتواند زندگی آنان را در شعاع گستردهای تحت تاثیر قرار بدهد. امروزه نیز بر آثار زیانبار این خشونتها تاکید بسیار میشود و روشهای جایگزین بهتری برای تربیت کودکان توسط روانپزشکان و متخصصان این حوزه توصیه شده است که بیشتر به صورت تشویقی هستند تا تنبیهی.
براساس آیین دادرسی جمهوری اسلامی ایران، اثبات تجاوز و کودکآزاری در ایران دشوار است و قوانین ایران حتی در صورت آزار جنسی کودکان نیز غیربازدارنده است. علاوه بر آن قوانین برداشت شده از فقه اسلامی، بهرهبرداری جنسی از کودکان توسط بزرگسالان را در چارچوب ازدواج به رسمیت میشناسد.