تشدید تحریم‌ها این بار صندوق توسعه ملی را نشانه رفته است اما چرا این بار صندوق توسعه ملی؟ و این تحریم چه وقایعی را می‌تواند رقم زند؟
هر چند مقامات تهران این تحریم را نه در امتداد بلکه تکرار تحریم‌های قبل ارزیابی می‌کنند و معتقدند که ‘آمریکا در مقابل رفتار ایران نیاز به واکنش دارد’، ‘اقدام نظامی نامیسر است’، ‘تحریم گزینه آبرومندانه‌تری است’، با این حال هر تحریم جدید روی کاغذ یک امتیاز در مذاکرات آتی احتمالی با ایران است.
آمریکا می‌خواهد برای مقام‌های ایرانی که تحریم و اقتصاد را خوب نمی‌شناسند این ذهنیت را القا کند که هرچه جلوتر برویم فضا سیاه‌تر می‌شود. لذا باید زودتر وارد مذاکره شد.
اما ایا این همه ماجراست؟ این مهم را خلاصه‌وار مرور می‌کنیم.
صندوق توسعه ملی به زبان ساده
صندوق توسعه ملی، برای «ذخیره بخشی از درآمدهای نفتی دولت برای نسل‌های آینده» ایجاد شده است. یعنی امروز که از فروش نفت پولی درمی‌آید، بخشی از آن سرمایه‌گذاری شود تا به نسل‌های آینده هم سهمی برسد.
جایگاه و حجم صندوق توسعه ملی در آمارهای بین‌المللی چیست؟
ایران در رتبه هفتم، جایگاه متناسبی در میان ۱۰ صندوق بزرگ ثروت‌های حاکمیتی در ارتباط با درآمدهای نفت و گاز دارد؛ یک پله پایین‌تر از آمریکا و یک پله بالاتر از روسیه. اما این جایگاه نسبت به کشورهای همسایه حاشیه خلیج فارس پایین‌تر است.
دارایی‌های صندوق توسعه ملی مشتمل بر چه اقلامی است؟
آمار دارایی‌های صندوق توسعه ملی محرمانه است، گفته می‌شود بخش زیادی از دارایی‌های این صندوق در خارج از کشور سرمایه‌گذاری شده است، مواردی شامل خرید اوراق قرضه سایر کشورها، خرید املاک خارجی، افتتاح حساب بانکی پوششی در برخی مؤسسات مالی دنیا، خرید سهام برخی بنگاه‌های اقتصادی و برخی سرمایه‌گذاری‌های نهانی در سایر کشورها و بخش زیادی از دارایی‌های از پیش مسدودشده ایران نزد سایر کشورهای دیگر این دارایی‌ها را شامل می‌شود.
اثرات تحریم صندوق توسعه ملی چیست؟
با توجه به آمار سری دارایی‌های صندوق توسعه ملی به سختی می‌توان در این رابطه برآورد اثر انجام داد، ولی مسئله بسیار مهم در این رابطه این است که بر اساس تصمیم سران جمهوری اسلامی در مردادماه سال جاری مقرر شد بخشی از کسری بودجه امسال دولت از محل برداشت از محل صندوق توسعه ملی تأمین شود.
این مبلغ برابر ۴۵ هزار میلیارد تومان است، لذا آمریکا تصمیم دارد تا بر روند مبزان کسری بودجه ایران تأثیر بگذارد.
مکانیزم تأثیر چگونه است؟
باید گفت که میزان دارایی‌های در دسترس صندوق در خارج از کشور کاهش می‌یابد، در چنین شرایطی جبران کسری بودجه با دشواری روبه‌رو خواهد شد.
نباید فراموش کرد که وجود مقدار زیادی از کالاهای اساسی یا دارو هرچند با قیمت گران ناشی از استفاده از منابع این صندوق یا منابع دیگر در ماه‌های جاری بوده و این امر نیز قطعاً تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
تهران پیرامون تحریم جدید چه می‌گوید و چه خواهد کرد؟
مقامات جمهوری اسلامی معتقدند که بسیاری از دارایی‌های شناسایی شده ایران در خارج از کشور پیشتر از این مورد تحریم واقع شده بودند، کارشناسان درون ایران معتقدند با احتساب اینکه چه میزانی از منابع صندوق در دسترس است، میزان استفاده از منابع صندوق توسعه را تخمین زده و به تصمیم سران حکومت رسانده‌اند. لذا حاکمیت معتقد است در این موضوع نیز نمی‌توان اثر شدیدی را در نظام تحریمی ایران به حساب آورد، ولی باید از این به بعد حفاظت بیشتری نسبت به اطلاعات صندوق صورت داد.
حفاظت از اطلاعات صندوق دقیقاً به چه معناست؟
مراقبت اطلاعاتی شدیدتر بر دارایی‌های خارجی صندوق توسعه و مراقبت بیشتر بر نقد کردن و انتقال آنها به داخل کشور.
با توجه به اینکه بر اساس برخی برآوردها برخی دارایی‌های صندوق توسعه در خارج از کشور است، می‌توان گفت حراست از این دارایی‌ها از این پس با مراقبت بالاتری لحاظ می‌شوند.
نکته مهم دیگر این است که اساساً حساب‌های صندوق توسعه ملی نزد بانک مرکزی است و به نوعی می‌توان گفت تحریم این نهاد در امتداد تحریم بانک مرکزی محسوب می‌شود و مقام‌های ایران تحریم صندوق توسعه ملی را از این زاویه برداشت کرده و جهت غیر مؤثر بودن آن تحلیل و تبلیغ می‌کنند.
نتیجه‌گیری
واقعیت‌ها و تجربه تحریم‌ها نشان داده که تحریم‌های جدید اثرات خود را با شیوه‌ای مؤثر بر اقتصاد ایران بر جای گذاشته‌اند که تاکنون در تاریخ اقتصادی دنیا سابقه نداشته است. همین تجربه نشان می‌دهد که پس از فروکش کردن واکنش‌های تبلیغی، آثار واقعی تحریم حداقل در بخش واردات کالاهای اساسی و کسری بودجه و افزایش تورم خود را نشان خواهد داد.
یادداشت‌ها، آرا و نظرات نویسندگان خود را بیان می‌کنند و لزوماً بازتاب دیدگاه رادیو فردا نیستند.
