از دسامبر سال ۲۰۱۹ ویروس کرونا در ووهان چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان، آغاز به گسترش کرد. کرونا تا کنون به حداقل ۳۵ کشور گسترش یافته است، حداقل ده‌ها هزار نفر را مبتلا کرده و نزدیک به سه‌هزار نفر را کشته است. تعداد واقعی مبتلایان و قربانیان به احتمال زیاد بسیار بیش از این است.
برای کنترل بیماری، چین ده‌ها میلیون نفر و چندین شهر را قرنطینه کرده است. گزارش‌های غیررسمی از کاهش شدید تولید در چین خبر می‌دهند. اکثر گزارش‌ها کاهش چشمگیر رشد اقتصادی چین ظرف سه ماه اول سال ۲۰۲۰ را پیش‌بینی می‌کنند.
گسترش ویروس صنعت توریسم و حمل و نقل را در سطح جهانی مختل کرده، بازارهای مالی را تحت تأثیر قرار داده و در صورت کاهش تولید در چین زنجیره جهانی تأمین و تولید کالا به شدت ضربه خواهد خورد. بسیاری از اقتصاددانان و سیاستمداران نگرانند که ادامه این بیماری فراگیر به دومینوی رکود در اقتصاد جهانی منجر شود.
ایران به خاطر بی‌کفایتی مسئولان جمهوری اسلامی، ادامه ارتباطات غیرامن با چین، و عدم اقدام متناسب پس از مشاهده نخستین نشانه‌های شیوع بیماری به بمب کرونایی خاورمیانه تبدیل شده است. حداقل هشت کشور تا کنون مسافران ایرانی مبتلا به کرونا را شناسایی کرده‌اند.
در حالی که گزارش‌ها بیانگر آنند که ویروس در شهرهای بسیاری در سرتاسر ایران گسترش یافته، مقامات ایرانی به احتمال زیاد آمار واقعی مبتلایان و قربانیان را پنهان می‌کنند. شواهد دیگری حاکی است که مقامات جمهوری اسلامی علیرغم اطلاع از شیوع بیماری برای کشاندن حامیانشان به راهپیمایی ۲۲ بهمن و انتخابات مجلس از اطلاع‌رسانی و اقدام به موقع خودداری کردند.
ایران در حالی گرفتار کرونا می‌شود که اقتصادش تحت تأثیر تحریم‌ها دو سال متوالی رکود و کوچک شدن را تجربه کرده است. به گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ اقتصاد ایران ۴.۸ و ۹.۵ درصد کوچکتر شده است. صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی پیش‌بینی می‌کنند که اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۰ با رشد صفر درصد مواجه باشد. مرکز آمار ایران نیز گزارش کرد که در سه ماهه نخست سال ۹۷ اقتصاد ایران بدون نفت با رشد اقتصادی منفی مواجه نبوده است.
اگر چه حتی تا پیش از شیوع کرونا نیز دلایل بسیاری وجود داشت که نسبت به پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی درباره رشد صفر درصدی در سال ۲۰۲۰ مشکوک بود، اما شیوع کرونا راست از آب درآمدن این پیش‌بینی را دشوارتر می‌کند. ویروس کرونا اقتصاد ایران در سال میلادی پیش رو را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
نخستین تاثیر کرونا بر اقتصاد ایران در رابطه اقتصادی ایران و چین خود را نشان خواهد داد. چین نخستین شریک تجاری ایران است. حجم تجارت ایران و چین در سال ۲۰۱۹ بیست و سه میلیارد دلار بود. این رقم اگر چه از ۳۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ و ۳۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۷ بسیار کمتر بود، اما همچنان چین را در مقام اول بزرگترین شرکای تجاری ایران قرار می‌دهد.
در حال حاضر چین تنها خریدار رسمی نفت ایران است. چین همچنین مهم‌ترین خریدار دیگر محصولات ایرانی همچون پتروشیمی است. با رکود اقتصاد چین و کاهش تقاضایش برای نفت یا دیگر محصولات نه تنها قیمت این محصولات کاهش خواهد یافت بلکه میل چین برای خرید کالاهای تحریم‌شده ایرانی نیز کاهش خواهد یافت.
علاوه بر آن تعطیلی موقتی بسیاری از کارخانجات در چین که کالاهای مورد نیاز اقتصاد ایران را تولید می‌کنند به معنای آن خواهد بود که شرکت‌ها و کارخانه‌های ایرانی برای تأمین مواد مورد نیاز خود دچار مشکل خواهند شد. هر میزان بحران کرونا در چین دامنه‌دارتر شود مشکلات اقتصاد ایران عمیق‌تر خواهد شد.
دومین تأثیر کرونا بر فعالیت‌های اقتصادی در داخل ایران خواهد بود. با گسترش کرونا دولت دیر یا زود مجبور به تعطیلی عمومی و قرنطیه برخی شهرها خواهد شد. اگر جمهوری اسلامی به دلایل سیاسی از تعطیلی عمومی و قرنطینه شهرها خودداری کند، بخش‌هایی از مردم خود چنین خواهند کرد. اگر هیچ یکی از این دو گام رخ ندهد ما به احتمال زیاد با بیماری بخش وسیعی از نیروی کار مواجه خواهیم شد که منجر به کاهش تولید خواهد شد.
سومین تأثیر جدی کرونا بر روابط اقتصادی ایران با همسایگانش خواهد بود. تا همین جا برخی کشورهای همسایه سفر به و از ایران را ممنوع کرده‌اند و دیگر کشورها نیز با شک جدی به این سفرها نگاه می‌کنند. به خاطر تحریم‌ها ایران به تغییر بنیادین سیاست تجاری خود دست زده که منجر به تکیه جدی بر همسایگان شده است. عراق، امارات، ترکیه، افغانستان، ... شرکای تجاری بزرگ ایران چه برای تجارت مرسوم و چه دور زدن تحریم‌ها هستند. محدود شدن ارتباطات با این همسایگان که مهم‌ترین مبادی ورود گردشگر به ایران نیز هستند ضربات مهمی به اقتصاد ایران خواهد زد.
شکی نیست که کرونا برای جمهوری اسلامی مشکلاتی جدی پدید خواهد آورد. شدت این مشکلات بستگی خواهد داشت به اینکه کرونا چه زمانی در چین، جهان و ایران کنترل خواهد شد. اگر شیوع کرونا فراتر از سه ماهه اول سال میلادی ادامه پیدا کند و سه ماهه دوم، تابستان ۲۰۲۰، را هم تحت تأثیر قرار دهد اقتصاد ایران ضرباتی جدی خواهد خورد. تا همین جا نیز می‌توان پیش‌بینی کرد که رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۲۰ همچنان در محدوده منفی باقی بماند.
تنها نقطه روشن کرونا برای جمهوری اسلامی این است که اگر کرونا کنترل نشود، احتمال شکست دونالد ترامپ در نوامبر ۲۰۲۰ بیشتر خواهد شد. در آن صورت است که مقامات جمهوری اسلامی می‌توانند در گعده‌های خصوصی لبخندزنان بگویند کرونا از عنایات غیبی و معجزات الهی بود.
