دو ناشر، یکی در ایران و دیگری در خارج از ایران، از انتشار ترجمه فارسی کتاب جنجالی «آیشمن در اورشلیم؛ گزارشی در باب ابتذال شر» نوشته هانا آرنت، ۵۷ سال پس از انتشار نسخه اصلی آن، خبر دادند.
عزیز حکیمی، نویسنده و مترجم افغانستانی، روز چهارشنبه ۱۲ شهریور، در گفت‌وگو با رادیو فردا گفت ترجمه او از این کتاب در نشر «نبشت» که خود بانی آن است، تا دو سه هفته دیگر در اروپا منتشر خواهد شد.
همزمان نشر «برج» در ایران نیز اعلام کرد که ترجمه زهرا شمس از این کتاب را در ۳۷۶ صفحه منتشر کرده و به‌زودی روانه بازار کتاب کشور می‌کند.
آقای حکیمی که دوران نوجوانی خود را در ایران گذرانده و اکنون مقیم اروپاست، به رادیو فردا گفت از آن‌جا که انتشار این ترجمه صرفاً بر اساس علاقه شخصی خود او انجام شده، نسخه الکترونیکی آن را نیز برای خوانندگان داخل ایران و افغانستان «به‌صورت رایگان» منتشر خواهد کرد.
آدولف آیشمن و سرنوشتش
آدولف آیشمن یکی از فرماندهان اساس آلمان نازی بود که به دلیل جنایات بی‌شمار در اردوگاه‌های کار اجباری و کوره‌های آدم‌سوزی و اتاق‌های گاز در جنگ دوم جهانی «قصاب اروپا» لقب گرفت.
آیشمن پس از جنگ به آرژانتین گریخت و زندگی مخفیانه‌ای را با نام مستعار شروع کرد. سال ۱۹۶۰ تیمی از مأموران موساد او را از این کشور ربودند و به اسرائیل بردند.
عملیات شناسایی و دستگیری و اعدام آیشمن تا ۶۰ سال بعد هنوز به عنوان یکی از مهم‌ترین رویدادهای قرن بیستم مورد توجه است و کتاب‌ها و فیلم‌های متعددی بر اساس آن نوشته و ساخته شده است.
در همین زمینه، «خانه خیابان گاریبالدی»، کتابی به قلم ایسر هرئل، رئیس وقت موساد اسرائیل، درباره عملیات دستگیری آیشمن در آرژانتین و انتقال او به اسرائیل، هنوز یکی از جذاب‌ترین کتاب‌های قرن اخیر محسوب می‌شود.
تازه‌ترین فیلم سینمایی بر اساس این کتاب را نیز کریس ویتز در سال ۲۰۱۸ با عنوان «عملیات نهایی» ساخت که بن کینگزلی در آن نقش آیشمن را بازی کرد.
آدولف آیشمن نهایتاً سال ۱۹۶۱ در دادگاهی در اورشلیم محاکمه و پس از صدور حکم اعدام، به دار آویخته شد. پس از اعدام نیز جسد او را سوزاندند و خاکسترش را در محلی ناشناس پراکندند تا پیشاپیش مانع ایجاد هرگونه یادبود احتمالی برای او شوند.
آدولف آیشمن و هانا آرنت
در زمان محاکمه آیشمن در اورشلیم، هانا آرنت، نظریه‌پرداز سیاسی آلمانی آمریکایی، از طرف نشریه «نیویورکر» به دادگاه آیشمن رفت تا روند این محاکمه‌ی طولانی را برای این نشریه گزارش کند.
هانا آرنت در این گزارش که آن را «عجیب و تکان‌دهنده» توصیف می‌کنند، برای نخستین بار مسئله‌ی «شر بنیادین» و «ابتذال شر» را طرح کرد و آن را گسترش داد.
آرنت که سال‌ها قبل از شروع جنگ جهانی دوم از ترس رژیم نازی مخفیانه از آلمان خارج شده بود، در مواجهه با دفاعیات آيشمن که در دادگاه خود را وفادار به کشورش معرفی می‌کرد و همه رفتارهای ضدانسانی‌اش را به «وطن‌پرستی و پایبندی خود به قانون» ربط می‌داد، به این نتیجه رسید که آیشمن نمی‌توانست فکر کند، و ناتوانی در فکر کردن موجبِ ناتوانی در داوری اخلاقی می‌شود.
به اعتقاد آرنت، «طبیعی جلوه دادن فاجعه‌ای که رخ داده است» اساس فاجعه‌ای در حوزه‌ی اندیشه اجتماعی است که سبب می‌شود مردم در مواجهه با فجایعِ کوچک و بزرگ اساساً قادر به تمیز دادن خیر از شر نشوند و به‌مرور به امری عادی تبدیل شود. این همان «ابتذال شر» به تعریف آرنت است.
به همین دلیل و به‌گفته آرنت، اَعمال را باید به «انسانی و غیرانسانی» تقسیم کرد، نه فقط به اَعمال «قانونی و غیرقانونی». این همان موضوعی است که به هنگام واکنش گیج‌کننده‌ی برخی حکومت‌ها به هر رویدادِ تلخِ سیاسی اجتماعی یا رسوایی اخلاقی، از نو در گفت‌وگوهای روزمره‌ی روشنفکران طرح می‌شود.
کتاب هانا آرنت
کتاب «آیشمن در اورشلیم؛ گزارشی در باب ابتذال شر» را هانا آرنت نخستین بار سال ۱۹۶۳ به زبان انگلیسی منتشر کرد و سپس آن را تفصیل داد و نسخه کامل‌تر آن را سال ۱۹۶۴ منتشر کرد.
این کتاب طی ۵۷ سال گذشته به بسیاری زبان‌ها برگردانده شده و برخی آن را جنجالی‌ترین اثرگذارترین اثر هانا آرنت توصیف کرده‌اند، اما این نخستین بار است که نسخه کامل آن به زبان فارسی منتشر می‌شود.
البته میزان ارجاعات به کتاب آیشمن در اورشلیم در مقاله‌ها، یادداشت‌ها، دیگر کتاب‌ها و حتی گفت‌وگوهای روزمره سیاسی و فلسفی در زیان فارسی به حدی چشمگیر بوده که شاید بتوان گفت کمتر کتابی در حوزه علوم انسانی از این نظر به پای آن برسد.
نشر برج اعلام کرده که ترجمه‌ی فارسی این کتاب را با رعایت کپی‌رایت و با اجازه‌ی بنیاد هانا آرنت منتشر کرده است.
عنوان انتخابی نشر برج برای این کتاب «آیشمن در اورشلیم؛ گزارشی در باب ابتذال شر» و عنوان انتخابی نشر نبشت نیز «آیشمن در اورشلیم؛ گزارشی از ابتذال شر» است.
