انتخابات رياست جمهوری در پيش است و نامزدهای رياست جمهوری مخالف محمود احمدی نژاد رئيس جمهوری اسلامی ايران، به ويژه ميرحسين موسوی (نخست وزير ايران در دوران جنگ هشت ساله ايران و عراق) و مهدی کروبی (رهبر حزب اعتماد ملی و رئيس مجلس ششم) نگران اين هستند که اين بار نيز آن چنان که ادعا می‌شود به مانند انتخابات چهار سال پيش رياست جمهوری، سپاه و بسيج در انتخابات به نفع آقای احمدی نژاد دخالت کند و نتيجه آرا را مخدوش کند.
در ادامه سلسله برنامه‌های ويژه انتخابات رياست جمهوری، در اين برنامه به بررسی نقش سپاه و بسيج در انتخابات می‌پردازيم.
اوج نارضايتی اصلاح طلبان در انتخابات، به انتخابات رياست جمهوری سال ۱۳۸۴ باز می‌گردد که در جريان آن، مهدی کروبی، نامزد انتخابات، در نامه ای به رهبر جمهوری اسلامی ايران، مجتبی خامنه ای، پسر رهبر جمهوری اسلامی را متهم کرد که با استفاده از نيروهای بسيج به نفع محمود احمدی نژاد، در انتخابات دخالت کرده است.
بر سر نقش سپاه و بسيج در سياست داخلی، اختلاف نظر های زيادی ميان جناح‌های حکومتی مطرح می‌شوند. آيت الله خمينی در ۲۴ اسفند ۱۳۶۰ گفت «ورود سياست در ارتش، شکست ارتش است»، و خطاب به نظاميان گفت «من عرض می‌کنم به همه اين قوا و به فرماندهان اين قوا که اين افراد در هيچيک از احزاب سياسی، در هيچيک از گروه‌ها وارد نشوند. اگر ارتش يا سپاه پاسدار يا ساير قوای مسلحه در حزب وارد بشود، آن روز بايد فاتحه آن ارتش را خواند. در حزب وارد نشويد، در گروه‌ها وارد نشويد اصلاً. تکليف الهی ـ شرعی همه شما اين است که يا برويد حزب يا بياييد ارتش».
مخالفان دخالت سپاه و بسيج در انتخابات با اتکاء به همين گفته‌های آيت الله خمينی، هرگونه دخالت نظاميان و بسيج را در امور سياسی ناپسند می‌دانند، در حاليکه بخشی از نظاميان و سپاهيان هوادار آقای احمدی نژاد تعبير و تفسير ديگری از گفته‌های آقای خمينی دارند .
از سوی ديگر همانطور که علی آلفونه پژوهشگر «مؤسسه آمريکن اينتر پرايز» در واشينگتن به راديو فردا می‌گويد، هم در قانون اساسی و هم در وصيتنامه آقای خمينی وظيفه دفاع از انقلاب به سپاه پاسداران واگذار شده است. او می‌افزايد: «در قانون اساسی جمهوری اسلامی، اين طور تعريف شده است که سپاه پاسداران، پاسدار انقلاب و دستاوردهای آن است. پس هميشه پاسداران انقلاب می‌توانند چنين ادعا کنند که دخالتشان در سياست روز جمهوری اسلامی، بر پايه پاسداری از همان انقلاب و دستاوردهايش است».
اين تحليلگر سياسی يادآوری می‌کند که: «در وصيت نامه آقای خمينی، ايشان سپاه را موظف به مقابله با دشمن داخلی کرده است که اين هم خودش بهانه‌ای می‌شود برای سپاهيان برای تداخل در سياست داخلی جمهوری اسلامی و در ضمن در عمل هم آقای خمينی و هم آقای خامنه ای ، همواره از سپاه پاسداران برای سرکوب مخالفين داخلی خودشان استفاده کرده‌اند . در اين انتخابات هم انتظار می‌رود که سپاه پاسداران بدون عنايت و توجه به انتقادی که به اين نهاد در سياست و انتخابات شده است به اين امر ادامه خواهد داد و تا حدی هم ممکن است که تعيين کننده نتيجه انتخابات باشد».
اما اين کارکرد سپاه چه اثری بر روی رای گيری های اخير ايران داشته است؟
علی اکبر معين فر يکی از وزيران کابينه در دولت موقت انقلاب ، ويژگی انتخابات گذشته مجلس و رياست جمهوری را دخالت نظاميان درآن ميداند. او به راديو فردا می گويد: «ويژگی انتخابات رياست جمهوری در دوره گذشته، در انتخابات مجلس و انتخابات رياست جمهوری فعلی، پادگانی شدن آن است. دخالت نظاميان بر معايبی که قبلا درگير انتخابات بود اضافه شده است.»
علاوه براين گفته‌های آقای معين فر، منتقدان انتقادهای ديگری را هم مطرح می‌کنند. احمد قابل روحانی منتقد نظام در فريمان خراسان به راديو فردا می‌گويد: « اينکه سپاه و بسيج در انتخابات دوره گذشته دخالت کرد شکی نيست زيرا وقتی مقام‌های رده بالای جمهوری اسلامی اين دخالت‌ها را مطرح می‌کنند و کسی آنان را بازخواست نمی‌کند، معنی‌اش اين است که آنها حتما مدارکی در اختيار دارند که اين ادعا را می‌کنند.
آقای قابل می‌افزايد: «در اصل اينکه در انتخابات دخالت می‌شود حرفی نيست. منتهای مراتب با توجه به اينکه از نظر قانونی منع وجود دارد منتها شما نبايد انتظار داشته باشيد که مثل تبليغات رسمی که روی ديوار و اين ور و آن ور زده می شود ، آرم نيروهای مسلح را هم روی ديوار و تراکت ها ی تبليغاتی ببينيد. طبيعتا همه اينها پنهان صورت می‌گيرد. منتها آنقدر پنهان نيست که کسی نفهمد. آنها حتی اصرار ندارند که خيلی پنهانکاری کنند. ولی در اصل اين ماجرا به اندازه‌ای رايج و واضح شده است که کسانی مثل رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام که زمانی شخصيت دوم مملکت بوده و رياست جمهوری را به عهده داشته است هم به اين امر اعتراض می کند. يا آقای خاتمی و کروبی که زمانی سمت‌های رسمی در جمهوری اسلامی ايران داشته‌اند، نيز به اين امر معترضند.»
«اين اعتراض‌ها بيهوده نيست . چون اگر بنا بود اينها مستنداتی نداشته باشند راحت می‌توانستند آنها را محاکمه کنند و به دادگاه بکشانند.مسلما مستندات قوی وجود دارد که اينها دارند اعتراض می‌کنند. حتی در همين محيط سپاه پاسداران هم جزوه هايی پخش کرده‌اند که ضمن تعبيير ماجرا، با اسم بردن از کانديدايی که رهبری می خواهد که حتما يک فرد اصولگرا باشد دقيقا مشخص کرده‌اند که اصولگرايی که خط رهبری و انقلاب را در پيش رو دارد آقای احمدی نژاد است».
برخی ديگر از ناظران به رويکرد اصلاح طلبان در برابر دخالت‌های سپاه هم خرده می‌گيرند.
فريبرز رئيس دانا، کارشناس اقتصادی و تحليلگر سياسی هم به راديو فردا می‌گويد اشکالی که به مخالفين دولت و کسانی که دخالت سپاه و بسيج در انتخابات را مطرح ميکنند، وارد است اين است که آنها هيچگاه دقيقا نمونه‌های دخالت نظاميان در انتخابات را برای افکار عمومی روشن نمی‌کنند.
آقای رييس دانا می افزايد: «البته نشانه‌هايی مبنی بر دخالت وجود دارد. که طرفداری کرده‌اند که اين امر با قواعد دموکراسی و آنچه در وصيت نامه امام ذکر شده است ناسازگار است . اما من ازکانديداهای رقيب می خواهم که آنهمه اطلاعاتی که دارند را دقيقا نشان بدهند. نشان بدهند که چه کسانی مستقيما در صندوق دخالت می‌کنند. سال گذشته آقای کروبی گفت که تقلب شده است . گفت من خوابم برده بود ـ همان خواب معروف ـ و آرايم را جابجا کرده‌اند.»
در اين ميان برخی ديگر از صاحب نظران سياسی ياد آور می‌شوند که بدنه سپاه و بسيج با رهبری آن هميشه يکدست نيست و رفتار انتخاباتی بدنه سپاه لاجرم و هميشه با رفتار انتخاباتی فرماندهان همسو نيست. هوشنگ اسدی روزنامه نگار در پاريس هم به راديو فردا می‌گويد به رغم تفاوتی که ميان فرماندهان و بدنه سپاه و بسيج وجود دارد، فرماندهان سپاه و بسيج بی شک در انتخابات بی کار نمی‌مانند.
آقای اسدی می‌افزايد: «البته وقتی می‌گوييم سپاهيان و بسيج ، منظورمان تمام نيروهای بسيج و سپاه نيست . چون می‌دانيد که در انتخابات دوم خرداد سال ۱۳۷۶ بدنه سپاه به آقای خاتمی رای دادند. منظور آن بخش از سپاه است که هسته مرکزی طالبان شيعه را تشکيل می‌دهند و بعضا نيروهای امنيتی و به اضافه آن هسته اصلی جريان سياسی. الان يک نيروهايی هستند که هم نبض مسائل سياسی و هم نبض مسائل اقتصادی را در دست دارند و هم به مثابه يک حزب تمام عيار پادگانی می‌توانند تمام نيروها را بسيج کنند و دولت را هم در اختيار دارند».
به گفته آقای اسدی «تحولی که در ايران انجام شده است و در انتخابات آخر شاهدش بوديم عبارت است از اينکه اين گروه سعی می‌کنند اين انتخابات را بر هر طريق ممکن به نفع خود تمام کنند و نيروی ديگری را که الان در داخل نظام وجود دارد به سکوت وادار کرده و از صحنه خارج کنند.»
آقای اسدی همچنين می‌گويد: «زمزمه‌هايی هم به گوش می‌رسد که آقای احمدی نژاد توسط همين مجلسی که حيثيت و حياتش به همين جناح وابسته است بتواند به عنوان رييس جمهور دائمی روی صحنه باقی بماند. و در واقع انقلاب سال ۵۷ بعد از ۳۰ سال به اين نتيجه برسد که گروه بنيادگرا به کلی زمام امور را در پيش گرفته و به سمت اهدافش حرکت کند.»
اما وجه مشخص عملکرد سپاه و بسيج در انتخابات اين دوره چگونه است؟
سراج الدين ميردامادی روزنامه نگار در تهران در پاسخ به اين پرسش راديو فردا می گويد: «تشکيلات حامی آقای احمدی نژاد در سپاه و بسيج به شکل علنی و غير علنی سخت در تلاشند که به صورت قانونی و غير قانونی و مخفی ، کانديدای مورد نظر حاکميت را جا بيندازند. نيروهای سپاه و بسيج جزوه ها و بروشورهايی را در تخريب مهندس موسوی به صورت گسترده و با عناوين مختلف و به صورت قانونی و غير قانونی در تيراژ انبوه توزيع کرده اند که قطعا در نماز جمعه هم توزيع خواهد شد.»
به رغم اين اعتراض ها محمد علی جعفری فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد: «بخشی از بسيج که بنا به تدبير مقام معظم رهبری ، فعاليت های نظامی ندارد مجاز است وارد مباحث سياسی شود.. آقای جعفری که در همايش «بسيج سازندگی» سخنرانی می کرد، گفت آن بخش از بسيج که بنا به تدبير ... رهبر جمهوری اسلامی فعاليت های نظامی ندارد، جزو نيروهای مسلح محسوب نمی شود و مجاز است که در رابطه با انقلاب، خود وارد مباحث سياسی و فعاليت های موثر در اين زمينه است.» .آقای جعفری نگفت که منظورش کداميک از شاخه های بسيج است.
نيروی شبه نظامی بسيج دارای بخش‌هايی چون بسيج دانشجويی، سازندگی، ادارات و دانش آموزی است که در دانشگاه‌ها، مراکز اقتصادی، مدارس و سازمان‌های دولتی فعاليت می‌کنند.
در واکنش به اين گفته های آقای جعفری، مهدی کروبی يکی از نامزدهای اصلاح طلب مخالف محمود احمدی نژاد با انتقاد از تقسيم بسيج گفت: «فرمانده محترم نيروی سپاه ، جناب آقای جعفری بسيج را به دو بخش تقسيم کرده است که يک بخش آن نيروی نظامی يا شبه نظامی است که نبايد در انتخابات دخالت کنند و بخش ديگری که کارش امداد و فرهنگی است که دخالت در انتخابات به وسيله اين گروه اشکال ندارد. اين يک عبارت تازه است . ما يک بسيج عمومی داريم که به نام بسيج اطلاق می شود. بسيجی که زير نظر آقای جعفری است چه گروهی است ؟ معلوم است . وقتی مديريت اين بسيج با نيروهای مسلح است و آنوقت ما بگوييم شما حق داريد اينکار را بکنيد يعنی نشانه و علامت دادن. ما با صراحت ، صميمانه و رفيقانه می‌گوييم که آمده‌ايم تا يک انتخابات آزاد، بدون دخالت بسيج داشته باشيم، بدون دخالت نيروهای مسلح و يا نيروهای خودسر. پس خواهش می‌کنم اين خط و نشان‌ها را نکشيد.»
به رغم رد ادعاهای اصلاح طلبان مبنی بر خطر دخالت سپاه و بسيج در انتخابات از سوی دولت، به گفته برخی ناظران سياسی تنگاتنگ‌تر شدن روابط دولت با سپاه در زمان زمامداری آقای احمدی نژاد چيزی نيست که قابل پوشاندن باشد.
همين تحليلگران می‌افزايند انتصاب صادق محصولی که به دليل فعاليت‌های گسترده اقتصادی‌اش به سردار ميلياردی معروف است به سمت وزير کشور، واگذاری بخشی بزرگی از پروژه های اقتصادی بزرگ دولت، به نهادهای وابسته به سپاه پاسداران و از جمله واگذاری حق استخراج و فروش نفت به قرارگاه خاتم الانبيا بدون رعايت قوانين و مقررات مزايده دولتی و حضور شماری از فرماندهای سپاه و بسيج در مديريت وزارتخانه‌ها به شائبه مناسبات تنگاتنگ ميان محمود احمدی نژاد و سپاه پاسداران ابعاد بيشتری داده است.
به هر حال در کارزار انتخاباتی کنونی نيز، چگونگی رويکرد سپاه و بسيج يکی از موضوع‌های داغ است و نامزدها و هواداران آنها هيچ فرصتی را برای بحث و جدل و طرح هشدار در باره اين مسئله از دست نمی‌دهند.
