پیش از حضور روز دوشنبه تیموتی گایتنر، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در کنگره و اعلام ارتباط شرکت ملی نفت ایران با سپاه پاسداران که مقدمه‌چینی برای اعمال تحریم‌های تازه علیه صنایع تولید و صادرات نفت ایران است، گزارش‌های مربوط به حجم صادرات نفت خام منطقه حاکی از آن بود که ظرفیت صادرات نفت ایران پشت سر کلیه کشورهای خلیج فارس (جز بحرین) قرار گرفته است.
این در حالی است که تا شش ماه پیش ایران بعد از عربستان سعودی دومین صادرکننده نفت خام خلیج فارس و چهارمین صادرکننده بزرگ اوپک محسوب می‌شد.
در این میان عراق در ادامه روند افزایش تولید و صادرات نفت خام خود طی یک سال گذشته، عملا ظرفیت کاهش یافته صادرات نفت ایران را به خود اختصاص داده است.
آمار منتشر شده حاکی از آن است که عربستان سعودی ظرفیت صادرات نفت خام خود را از ابتدای ماه ژوئیه که اعمال تحریم یک‌جانبه اروپا و آمریکا علیه ایران رسمیت یافته افزایش نداده است.
با این وجود عربستان همچنان دارای بزرگ‌ترین ظرفیت تولید اضافی نفت در منطقه (و بقیه جهان) است و در صورت بروز نوسان تند در بازار نفت می‌تواند روزانه تا دو میلیون بشکه نفت اضافی راهی بازار سازد.
سقوط تدریجی
در میانه سال گذشته ایران از ظرفیت تولید ۴.۲ میلیون بشکه نفت در روز برخوردار بود. در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله اقتصادی ایران پیش‌بینی شده بود که در سال ۱۳۹۰ تولید نفت ایران به پنج میلیون بشکه در روز افزایش یابد.
مطابق آمار منتشر شده از سوی وزارت نفت جمهوری اسلامی، برآورد ذخایر به‌اصطلاح درجای نفت خام ایران بین ۱۳۷ تا ۱۵۵ میلیارد بشکه است.
اگرچه ونزوئلا اخیرا آماری مبنی بر در اختیار داشتن معادل ۲۷۰ میلیارد بشکه نفت خام را ارائه داده و کانادا مدعی در اختیار داشتن دومین ذخیره نفت جهان در صورت بهره‌برداری از سنگواره‌های نفتی است، ایران در جمع دارندگان ذخیره‌های سنتی نفت، در کنار عربستان و عراق با در اختیار داشتن ۱۳ تا ۱۵ درصد از ذخایر ثابت شده، یکی از سه کشور بزرگ نفت‌خیز جهان است.
کاستی در انجام اقدامات لازم برای حفظ فشار چاه‌ها (هزینه کردن برای تعمیر چاه‌های سالمند، تزریق کافی گاز و آب و استفاده از روش‌های پیشرفته برای افزایش بازیافت)، تکیه بر تولیدات صنایع کارگاهی داخلی به جای دسترسی به تکنولوژی و تولیدات فنی خارجی، سوء مدیریت در بخش اکتشاف و تولید، و کمبود سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف و خودداری از حفر چاه‌های تازه و روش حفر مدرن را می‌توان از جمله دلایل عمده کاهش ظرفیت تولید نفت خام ایران برشمرد.
تحریم‌های اروپا و آمریکا در دو سال اخیر تنها روند سقوط تدریجی صنایع بیمار نفت ایران را تند‌تر ساخته است.
تغییر مدیران
تغییر مکرر وزیران نفت ایران طی هفت سال گذشته (و به همان نسبت تغییر زیرمجموعه‌های مدیریتی) که بیشتر به دلایل سیاسی و در نتیجه گروکشی‌های جناحی و رقابت برای قدرت در درون ساختار حاکمیت جمهوری اسلامی صورت گرفت، نا‌به‌سامانی در صنایع نفت را تشدید کرد.
واگذاری وزارت نفت به رستم قاسمی، فرمانده قرار‌گاه خاتم‌الانبیا، وابسته به سپاه پاسداران، که اکنون بزرگ‌ترین پیمانکار نفت و گاز ایران محسوب می‌شود، سکان هدایت و مدیریت نفت را کلا در اختیار عوامل سپاه قرار داد.
سال گذشته بنا بر تصمیم سال ۲۰۰۷ اوپک دایر بر انتخاب روسای سازمان کشورهای صادرکننده نفت بر مبنای حروف الفبا، ریاست ادواری اوپک بعد از ۳۶ سال بار دیگر به ایران رسید.
به دلیل تغییرات شتاب‌زده در مدیریت نفت و تغییر وزیران، در طول شش ماه ایران سه رئیس متفاوت را در منصب ریاست اوپک قرار داد و به ترتیب مسعود میرکاظمی، محمد علی‌آبادی و رستم قاسمی را راهی وین ساخت.
بعد از رد صلاحیت علی‌آبادی در مجلس و پیش از معرفی قاسمی به عنوان وزیر پیشنهادی، احمدی‌نژاد سرپرستی وزارت نفت را خود به دست گرفت و در همان زمان عنوان شد که وی آماده به دست گرفتن ریاست سازمان اوپک نیز شده است، که در صورت تحقق این تصمیم نام او می‌توانست در کنار سه رئیس ایرانی دیگر اوپک قرار گیرد.
تغییرات متوالی در مدیریت سیاسی نفت، و خارج ساختن تدریجی عوامل حرفه‌ای از زیرمجموعه‌های فنی و مدیریتی، شتاب نزولی در صنایع نفت را افزایش داد.
تاثیر تحریم‌ها
اگرچه تحریم‌های بانکی آمریکا علیه جمهوری اسلامی طی دو سال گذشته عمدتا صادرات نفت خام ایران را هدف قرار داد، در عین حال دسترسی ایران به ابزار فنی پیشرفته مورد نیاز در صنایع نفت را نیز محدود ساخت.
واگذاری وزارت نفت به رستم قاسمی در سال گذشته، شاید بی‌اعتنا به ملاحظات خارجی صورت گرفت. جمهوری اسلامی مطلع بود که نام رستم قاسمی، قرار‌گاه خاتم‌الانبیا و چهار زیرمجموعه آن به عنوان دست‌اندرکاران طرح‌های مهندسی و نظامی جمهوری اسلامی، و عوامل درگیر در غنی‌سازی اورانیوم و تکمیل سایت فردو در ضمیمه شماره دو قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت قید شده است.
در لیست تحریمی ماه مه سال ۲۰۱۰ آمریکا نیز نام رستم قاسمی، قرار‌گاه خاتم و زیرمجموعه‌های آن دیده می‌شد. با این وجود، دولت دهم با معرفی وی به عنوان وزیر نفت، عملا زمینه تشدید روند تحریم‌ها را فراهم ساخت.
ایران در انتهای صف
کاهش ظرفیت تولید و صادرات نفت در حالی صورت می‌گیرد که همچنان ۹۰ درصد از درآمد‌های ارزی ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم (نفت خام، صادرات پتروشیمی، میعانات گازی) از منابع هیدروکربوری تامین می‌شود.
مطابق پاره‌ای از تازه‌ترین آمارهای منتشره، اینک تولید نفت ایران به حدود ۲.۶ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.
با کاهش رسمی یک میلیون بشکه صادرات روزانه نفت خام، ایران از این لحاظ بعد از کلیه کشورهای صادرکننده نفت خام در خلیج فارس قرار گرفته است.
خلیج فارس در مجموع دارای ۶۵ درصد از ذخایر نفت جهان است، در حالی که سهم منطقه از صادرات جهانی نفت تنها در حدود ۲۵ درصد است.
سال گذشته ایران ۱۳ درصد از سهم صادرات نفت خام خلیج فارس را در اختیار داشت. این نسبت امروز به تنها ۶ درصد کاهش یافته است.
عربستان با حدود ۶۴ درصد در مرتبه اول، عراق با ۱۶ درصد، امارات ۱۴ درصد، کویت ۱۲ درصد، قطر ۷ درصد و ایران با ۶ درصد در ردیف‌های بعدی قرار دارند.
جمهوری اسلامی مدعی است که برنامه‌های اتمی خود را با هدف دسترسی به برق اتمی، صرفه‌جویی در مصرف داخلی نفت و افزایش صادرات نفت خام پیگیری می‌کند.
آمار رشد منفی صادرات نفت خام ایران از ۲.۲ میلیون بشکه در روز به سطح روزانه ۸۰۰ هزار بشکه که در ابتدای هفته مورد تائید محمدرضا با هنر نایب رئیس مجلس نیز قرار گرفت، نمودار روشنی از میزان تحقق این هدف اعلام شده است.
بنا بر اظهارات رئیس دولت، ایران دارای ۱۰۰ میلیارد دلار ذخایر ارزی است. در صورت ادامه روند کنونی تولید و صادرات نفت خام، حتی در صورت واقعی بودن آمار ذخایر ارزی، این ذخیره حداکثر در دو سال آینده به صفر خواهد رسید.
سقوط روزانه ارزش ریال و عکس‌العمل بازار داخلی ایران نسبت به ارزش ارزهای خارجی و طلا، علاوه بر نگرانی‌های ناشی از خطر وقوع جنگ احتمالی، واکنش طبیعی به وضعیت درآمد‌های ارزی ایران در آینده است.
این در حالی است که تا شش ماه پیش ایران بعد از عربستان سعودی دومین صادرکننده نفت خام خلیج فارس و چهارمین صادرکننده بزرگ اوپک محسوب می‌شد.
در این میان عراق در ادامه روند افزایش تولید و صادرات نفت خام خود طی یک سال گذشته، عملا ظرفیت کاهش یافته صادرات نفت ایران را به خود اختصاص داده است.
آمار منتشر شده حاکی از آن است که عربستان سعودی ظرفیت صادرات نفت خام خود را از ابتدای ماه ژوئیه که اعمال تحریم یک‌جانبه اروپا و آمریکا علیه ایران رسمیت یافته افزایش نداده است.
با این وجود عربستان همچنان دارای بزرگ‌ترین ظرفیت تولید اضافی نفت در منطقه (و بقیه جهان) است و در صورت بروز نوسان تند در بازار نفت می‌تواند روزانه تا دو میلیون بشکه نفت اضافی راهی بازار سازد.
سقوط تدریجی
در میانه سال گذشته ایران از ظرفیت تولید ۴.۲ میلیون بشکه نفت در روز برخوردار بود. در سند چشم‌انداز ۲۰ ساله اقتصادی ایران پیش‌بینی شده بود که در سال ۱۳۹۰ تولید نفت ایران به پنج میلیون بشکه در روز افزایش یابد.
مطابق آمار منتشر شده از سوی وزارت نفت جمهوری اسلامی، برآورد ذخایر به‌اصطلاح درجای نفت خام ایران بین ۱۳۷ تا ۱۵۵ میلیارد بشکه است.
اگرچه ونزوئلا اخیرا آماری مبنی بر در اختیار داشتن معادل ۲۷۰ میلیارد بشکه نفت خام را ارائه داده و کانادا مدعی در اختیار داشتن دومین ذخیره نفت جهان در صورت بهره‌برداری از سنگواره‌های نفتی است، ایران در جمع دارندگان ذخیره‌های سنتی نفت، در کنار عربستان و عراق با در اختیار داشتن ۱۳ تا ۱۵ درصد از ذخایر ثابت شده، یکی از سه کشور بزرگ نفت‌خیز جهان است.
کاستی در انجام اقدامات لازم برای حفظ فشار چاه‌ها (هزینه کردن برای تعمیر چاه‌های سالمند، تزریق کافی گاز و آب و استفاده از روش‌های پیشرفته برای افزایش بازیافت)، تکیه بر تولیدات صنایع کارگاهی داخلی به جای دسترسی به تکنولوژی و تولیدات فنی خارجی، سوء مدیریت در بخش اکتشاف و تولید، و کمبود سرمایه‌گذاری در بخش اکتشاف و خودداری از حفر چاه‌های تازه و روش حفر مدرن را می‌توان از جمله دلایل عمده کاهش ظرفیت تولید نفت خام ایران برشمرد.
تحریم‌های اروپا و آمریکا در دو سال اخیر تنها روند سقوط تدریجی صنایع بیمار نفت ایران را تند‌تر ساخته است.
تغییر مدیران
تغییر مکرر وزیران نفت ایران طی هفت سال گذشته (و به همان نسبت تغییر زیرمجموعه‌های مدیریتی) که بیشتر به دلایل سیاسی و در نتیجه گروکشی‌های جناحی و رقابت برای قدرت در درون ساختار حاکمیت جمهوری اسلامی صورت گرفت، نا‌به‌سامانی در صنایع نفت را تشدید کرد.
واگذاری وزارت نفت به رستم قاسمی، فرمانده قرار‌گاه خاتم‌الانبیا، وابسته به سپاه پاسداران، که اکنون بزرگ‌ترین پیمانکار نفت و گاز ایران محسوب می‌شود، سکان هدایت و مدیریت نفت را کلا در اختیار عوامل سپاه قرار داد.
سال گذشته بنا بر تصمیم سال ۲۰۰۷ اوپک دایر بر انتخاب روسای سازمان کشورهای صادرکننده نفت بر مبنای حروف الفبا، ریاست ادواری اوپک بعد از ۳۶ سال بار دیگر به ایران رسید.
به دلیل تغییرات شتاب‌زده در مدیریت نفت و تغییر وزیران، در طول شش ماه ایران سه رئیس متفاوت را در منصب ریاست اوپک قرار داد و به ترتیب مسعود میرکاظمی، محمد علی‌آبادی و رستم قاسمی را راهی وین ساخت.
بعد از رد صلاحیت علی‌آبادی در مجلس و پیش از معرفی قاسمی به عنوان وزیر پیشنهادی، احمدی‌نژاد سرپرستی وزارت نفت را خود به دست گرفت و در همان زمان عنوان شد که وی آماده به دست گرفتن ریاست سازمان اوپک نیز شده است، که در صورت تحقق این تصمیم نام او می‌توانست در کنار سه رئیس ایرانی دیگر اوپک قرار گیرد.
تغییرات متوالی در مدیریت سیاسی نفت، و خارج ساختن تدریجی عوامل حرفه‌ای از زیرمجموعه‌های فنی و مدیریتی، شتاب نزولی در صنایع نفت را افزایش داد.
تاثیر تحریم‌ها
اگرچه تحریم‌های بانکی آمریکا علیه جمهوری اسلامی طی دو سال گذشته عمدتا صادرات نفت خام ایران را هدف قرار داد، در عین حال دسترسی ایران به ابزار فنی پیشرفته مورد نیاز در صنایع نفت را نیز محدود ساخت.
واگذاری وزارت نفت به رستم قاسمی در سال گذشته، شاید بی‌اعتنا به ملاحظات خارجی صورت گرفت. جمهوری اسلامی مطلع بود که نام رستم قاسمی، قرار‌گاه خاتم‌الانبیا و چهار زیرمجموعه آن به عنوان دست‌اندرکاران طرح‌های مهندسی و نظامی جمهوری اسلامی، و عوامل درگیر در غنی‌سازی اورانیوم و تکمیل سایت فردو در ضمیمه شماره دو قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت قید شده است.
در لیست تحریمی ماه مه سال ۲۰۱۰ آمریکا نیز نام رستم قاسمی، قرار‌گاه خاتم و زیرمجموعه‌های آن دیده می‌شد. با این وجود، دولت دهم با معرفی وی به عنوان وزیر نفت، عملا زمینه تشدید روند تحریم‌ها را فراهم ساخت.
ایران در انتهای صف
کاهش ظرفیت تولید و صادرات نفت در حالی صورت می‌گیرد که همچنان ۹۰ درصد از درآمد‌های ارزی ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم (نفت خام، صادرات پتروشیمی، میعانات گازی) از منابع هیدروکربوری تامین می‌شود.
مطابق پاره‌ای از تازه‌ترین آمارهای منتشره، اینک تولید نفت ایران به حدود ۲.۶ میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.
با کاهش رسمی یک میلیون بشکه صادرات روزانه نفت خام، ایران از این لحاظ بعد از کلیه کشورهای صادرکننده نفت خام در خلیج فارس قرار گرفته است.
خلیج فارس در مجموع دارای ۶۵ درصد از ذخایر نفت جهان است، در حالی که سهم منطقه از صادرات جهانی نفت تنها در حدود ۲۵ درصد است.
سال گذشته ایران ۱۳ درصد از سهم صادرات نفت خام خلیج فارس را در اختیار داشت. این نسبت امروز به تنها ۶ درصد کاهش یافته است.
عربستان با حدود ۶۴ درصد در مرتبه اول، عراق با ۱۶ درصد، امارات ۱۴ درصد، کویت ۱۲ درصد، قطر ۷ درصد و ایران با ۶ درصد در ردیف‌های بعدی قرار دارند.
جمهوری اسلامی مدعی است که برنامه‌های اتمی خود را با هدف دسترسی به برق اتمی، صرفه‌جویی در مصرف داخلی نفت و افزایش صادرات نفت خام پیگیری می‌کند.
آمار رشد منفی صادرات نفت خام ایران از ۲.۲ میلیون بشکه در روز به سطح روزانه ۸۰۰ هزار بشکه که در ابتدای هفته مورد تائید محمدرضا با هنر نایب رئیس مجلس نیز قرار گرفت، نمودار روشنی از میزان تحقق این هدف اعلام شده است.
بنا بر اظهارات رئیس دولت، ایران دارای ۱۰۰ میلیارد دلار ذخایر ارزی است. در صورت ادامه روند کنونی تولید و صادرات نفت خام، حتی در صورت واقعی بودن آمار ذخایر ارزی، این ذخیره حداکثر در دو سال آینده به صفر خواهد رسید.
سقوط روزانه ارزش ریال و عکس‌العمل بازار داخلی ایران نسبت به ارزش ارزهای خارجی و طلا، علاوه بر نگرانی‌های ناشی از خطر وقوع جنگ احتمالی، واکنش طبیعی به وضعیت درآمد‌های ارزی ایران در آینده است.
