واحد مرکزی خبر وابسته به تلویزیون دولتی ایران اعلام کرد که قسمت دوم برنامه «به اسم دموکراسی» که به «اعترافات» هاله اسفندیاری و کیان تاجبخش اختصاص دارد، روز پنج شنبه در ساعت نه و 45 دقیقه شب پخش خواهد شد.
قسمت نخست این برنامه، به رغم انتقادات گسترده سازمان های حقوق بشری و نهادهای بين المللی از تصميم به پخش «اعترافات» این دو ايرانی – آمريکايی پژوهشگر، سرانجام چهارشنبه شب پخش شد.
واحد مرکزی خبر، اعترافات این دو تن را «توضیحات» و «اظهارات» آنان توصیف کرده است، اما فعالان حقوق بشر می گويند که اين دو به احتمال فراوان تحت فشار ناگزير به بيان اين «اعترافات» شده اند.
ساعتی پیش از پخش قمست نخست این «اعترافات» نیز وزیر اطلاعات در جمع خبرنگاران، گفت: «چنانکه قوه قضائیه اعلام کرده، اظهارات این افراد در این برنامه تلویزیونی، بار حقوقی ندارد.»
قمست نخست اين برنامه که با عنوان «به اسم دمکراسی» تهيه شده است، علاوه بر اظهارات هاله اسفندياری و کيان تاجبخش، گفته های رامين جهانبگلو، پژوهشگر ديگر ايرانی را نيز شامل می شد که به شرح اقدامات بنيادهای مدنی در غرب و آنچه که ارتباط ميان «پژوهشگران ايرانی» و «سياست سازان آمريکايی» توصيف شد، می پرداخت.
جمهوری اسلامی ایران اين اعترافات را «توضیحات خود خواسته» پژوهشگران بازداشت شده توسط وزارت اطلاعات توصيف کرده و در عين حال آنها را به «براندازی نرم» متهم کرده است.
«براندازی نرم» از نگاه مقامات امنيتی ايران به تلاش هايی شبيه انقلاب های مخملی در بلوک شرق اطلاق می شود که در جريان آن، رژيم های فاقد پايگاه مردمی، در جريان تظاهرات مسالمت آميز از قدرت ساقط شدند .
در برنامه «به اسم دمکراسی» توضيحات هاله اسفندياری، کيان تاجبخش و رامين جهانبگلو در زمينه فعاليت های علمی و اجتماعی شان به همراه تصاويری از انقلاب های مخملی به نمايش گذاشته شد.
به گفته برنامه «به اسم دموکراسی»، اقدامات علمی و اجتماعی اين افراد در جهت گسترش عقايد و مفاهيم دموکراتيک در ايران بوده و از جانب موسسات علمی و مدنی حمايت شده است.
«سياست سازان، مخاطبان برنامه های ايران»
در ابتدای اين برنامه، هاله اسفندياری به شرح زندگی و فعاليت های علمی و اجتماعی خود پرداخت و درباره چگونگی همکاری با موسسه وودرو ويلسون که وی مسئوليت بخش خاورميانه آن را عهده دار است سخن گفت .
خانم اسفندياری گفت: «در سال ۱۹۹۶ يک بورس مطالعاتی از مرکز ويلسون که در واشينگتن قرار دارد گرفتم در ارتباط با تمام کردن يک کتاب درباره زنان ايران که قبلا تدوينش را شروع کردم .»
وی افزود: «در اواخر سال ۱۹۹۷ بود که مسئول برنامه بين الملل مرکز ويلسون با من تماس گرفت و پيشنهاد کرد که به صورت پاره وقت بيايم آنجا و يک برنامه خاورميانه درست کنم.»
اين پژوهشگر ايرانی درباره مخاطبان برنامه های ايران در مرکز وودرو ويلسون از «سياست سازان» نام برد و در تعريف اين افراد گفت: «سياست سازان در شهر واشينگتن يعنی کسانی که در نهادهای دولتی، کنگره آمريکا، نهادهای اطلاعاتی و رسانه های گروهی کار می کنند، در بنيادها هستند، در دانشگاه ها فعاليت می کنند و يا کسانی که در مراکز تحقيقاتی هستند.»
هاله اسفندياری در ادامه اين برنامه، به برگزاری کنفرانس سالانه خاورميانه توسط دانشگاه UCLA در لس آنجلس اشاره کرد و افراد دعوت شده به اين کنفرانس را «نخبگان، استادان دانشگاه، کسانی که در نهادهای اطلاعاتی بودند و الان در دانشگاه تدريس می کنند و همچنين فعالان دمکراسی و افرادی از نهادهای مدنی» عنوان کرد.
وی اشاره کرد که بودجه اجرايی مرکز وودرو ويلسون را کنگره آمريکا و بودجه برنامه ها از طريق بنيادهای بخش خصوصی و افراد تامين می شود.
فعاليت های بنياد سوروس که از سوی جمهوری اسلامی ایران به تلاش برای برندازی نرم در ايران متهم شده است، از ديگر محورهای سخنان خانم اسفندياری بود.
وی در این زمینه گفت: «اين بنياد در زمينه های مختلف کار می کند، فرهنگ سازی کرده و نهادهای مدنی زنان، نهادهای آموزشی، بهداشتی و رسانه های گروهی داخل کشورها و خارج از کشورها را که مخالف با آن کشور هستند را تقويت می کند.»
رابط بنياد سوروس و نهادهای ايرانی
کيان تاجبخش، ديگر ايرانی- آمريکايی بازداشت شده، در حالی که کاغذهايی در دست داشت مقابل دوربين ظاهر شد و به شرح سوابق و فعاليت های اجتماعی خود پرداخت.
کيان تاجبخش، استاد جامعه شناسی شهری، نماينده موسسه «جامعه باز» و بنياد آمريکايی «سوروس» در ايران، مشاور بانک جهانی در تهران و مشاور برخی از وزارتخانه های ایرانی در امور بهداشت، مقابله با ايدز و اعتياد و از کمک رسانان به زلزله زدگان بم از ايرانی – آمريکايی هايی است که به «زمينه سازی انقلاب مخملی در ايران» متهم شده است.
آقای تاجبخش در برنامه «به اسم دمکراسی» از اين نکته سخن گفت که «تا سال ۱۹۹۷ هيچ توجهی به مسائل ايران نداشته و زبان فارسی و خواندن و نوشتن به اين زبان را بلد نبوده است.»
وی درباره آغاز همکاری خود با بنياد سوروس به آشنايی با فردی به نام بيژن خواجه پور اشاره کرد و در ادامه درباره ابعاد برنامه های اين بنياد گفت: «بعد يک، بعد پروژه برنامه های آشکار است. بعد دو، نهادسازی و فرهنگ سازی است ولی بعد سه در واقع آن اهداف درازمدت بنياد سوروس هست که پياده کردن فلسفه جامعه باز است.»
کيان تاجبخش، نقش خود را در اين بنياد، شناسايی سخنران ها برای برنامه های آن و همچنين اداره جلسات سخنرانی تعريف کرد و گفت که از اين طريق به شبکه افرادی که برای سخنرانی حضور می يافتند دسترسی پيدا کرده است.
وی هماهنگی در طرح ها و پروژه هايی که «در حيطه تخصص وی نبوده» را از ديگر فعاليت های خود بر شمرد و اينکه رابط بين بنياد سوروس و نهادها و افراد ايرانی در داخل در زمينه مسائل سياسی، فرهنگی و اجتماعی بوده است.
اين فعال جامعه مدنی در اظهارات تلويزيونی خود گفت: «اينکه دولت آمريکا به بنياد سوروس مجوز فعاليت پروژه در ايران داده است، نشان می دهد که عليرغم سياست هايی که خود آقای سوروس و بنياد سوروس با حزب جمهوريخواه آقای بوش دارند در برنامه های مربوط به ايران مشترکند.»
«انجام عمليات خيلی مهم»
رامين جهانبگلو که به مانند دو پژوهشگر ديگر دارای تابعيت دوگانه ایرانی - کانادایی است و سال گذشته در بازداشت وزارت اطلاعات بوده، از دعوت مرکز وودرو ويلسون و خانم هاله اسفندياری از او برای شرکت در کنفرانس خاورميانه سخن گفت.
سازمان دیدبان حقوق بشر
زمان ضبط اظهارات آقای جهانبگلو روشن نیست و مشخص نیست که وی این اظهارات را سال گذشته و به هنگان بازداشت خود بیان کرده است یا در زمان آزادی و در ماه های اخیر.
وی گفت که اين کنفرانس سالی دو يا سه بار برگزار می شد و محيط خيلی مهمی بود برای اينکه افراد بتوانند با هم آشنا شوند.
به گفته آقای جهانبگلو، «يکسری از افرادی که در کنفرانس های وودرو ويلسون بودند در کنفرانس های UCLA هم شرکت داشتند و همديگر را می ديدند. طبيعتا اين حلقه هم شکل مهمی به خودش می گرفت و می توانست يکی کار خيلی عملياتی مهمی را که می خواهد انجام بدهد.»
محکومیت پخش اظهارات ایرانی – آمریکایی ها
پيشتر، سازمان ديدبان حقوق بشر ابراز نگرانی کرده بود که مقامات ايرانی با توسل به زور و ارعاب، هاله اسفندياری و کيان تاجبخش را وادار به اظهاراتی کرده باشند که آنان را مقصر جلوه دهد.
سازمان ديدبان حقوق بشر که مقر آن در نيويورک است روز چهارشنبه ۱۸ ژوئيه از دولت ايران خواست پخش تلويزيونی « اعترافات دو تبعه آمريکايی – ايرانی» را متوقف کند.
اين سازمان مراتب نگرانی خود را از اينکه مقامات ايرانی از شيوه های اجباری برای «اعتراف گيری» از هاله اسفندياری و کيان تاجبخش استفاده کرده اند، اعلام کرد، اعترافاتی که به گفته این سازمان «ممکن است بعدا برای مجرم شناختن آنها در دادگاه مورد بهره برداری قرار گيرد.»
جو استورک، مسئول معاونت خاورميانه سازمان ديدبان حقوق بشر می گويد: «اعترافات تلويزيونی که به صورت عمومی پخش می شوند روش های شرم آوری هستند که حکومت های سرکوبگر در سرتاسر دنيا از آنها استفاده می کنند.»
وی می افزايد: «اين راهی است تا اين حکومت ها با تهديد و ارعاب صداهای معترض و منتقد را خاموش کنند و نشان دهند که برای حقوق بنيادين انسان ها هيچ احترامی قائل نيستند.»
