کشور سوریه ماه‌هاست که با ناآرامی و اعتراض‌های مخالفین حکومت بشار اسد روبه‌روست. معترضین به حکومت آقای اسد ماه‌هاست که به‌رغم سرکوب شدید و خونین نیروهای امنیتی و نظامی دست از مبارزه برای خواسته‌‌های خود که چیزی جز آزادی تجمعات، آزادی بیان، آزادی احزاب و آزادی عقیده نیست برنداشته‌اند.
بنا بر آمار سازمان ملل در درگیری‌های هفت ماه گذشته در سوریه بیش از سه هزار نفر به دست نیروهای پلیس، ارتش و نیروهای امنیتی کشته شده‌اند.
رادیوفردا در برنامه گفت‌وگوی ویژه این هفته پای صحبت خانم سالم سعید، پژوهشگر سوری در آلمان، نشسته است و این گفت‌وگو را با این پرسش آغاز کرده است که در مقطع کنونی چه تحلیلی می‌توان از جنبش اعتراضی در سوریه داشت؟
سالم سعید: شاید بتوان گفت که ما به یک مرحله درجازدن رسیده‌ایم، یعنی این که دولت از یک سو همچنان به سرکوب‌های خود ادامه می‌دهد، به معترضین مسالمت‌جو تیراندازی می‌کند و با تانک و هلی‌کوپتر به مخفیگاه نیروهایی که از ارتش فرار کرده‌اند حمله می‌کند و از سوی دیگر واکنش کشورهای عربی و جهان هم در همان اندازه هشدار دادن به دولت سوریه و محکوم کردن حمله مسلحانه به معترضین غیرنظامی مانده است و در صفوف اپوزیسیون هم پیشرفت‌های محسوسی مشاهده نمی‌شود.
در آغاز این اعتراض‌ها خودجوش بود، اما اکنون ماه‌هاست که مخالفین بشار اسد خود را سازمان‌دهی کرده‌اند و در این میان ما می‌توانیم از «سازمان‌دهی اپوزیسیون» صحبت کنیم.
ببینید، وقتی ما از اپوزیسیون صحبت می‌کنیم باید بگوییم که این یک حرکت رنگارنگی است و یک‌دست نیست. یک بخش از اپوزیسیون نیروهای سنتی مخالف حکومت اسد را تشکیل می‌دهد که دربرگیرنده گروه‌های چپ/لیبرال و اخوان‌المسلمین است، یعنی گروه‌هایی که ده‌ها سال است با حکوت سوریه مبارزه می‌کنند و فعالان آنان به زندان رفته‌اند. منتها این گروه‌ها در جنبش اعتراضی کنونی شرکت فعالی ندارند.
آنهایی که از فروردین‌ماه گذشته به خیابان آمده و هموز هم به خیابان‌ها می‌روند بیشتر جوانانی هستند که در آغاز سازمان‌دهی شده نبودند، اما به‌تدریج این جوان‌ها در محله‌ها و شهرهای خود گروه‌های هماهنگ‌کننده را درست کرده‌اند.
این دوگروه یعنی اپوزیسیون سنتی و جنبش اعتراضی جوانان اما با گروه‌های اپوزیسیون در خارج از سوریه ارتباط برقرار کرده‌اند. بنابراین می‌شود از مخالفین بشار اسد در خارج از سوریه هم به عنوان گروه سومی از مخالفین اسد نام برد که اکنون همه با هم در ارتباط هستند.
تمام گروه‌های مخالف چه در سوریه و چه خارج از سوریه بر لزوم تغییر رژیم وحدت دارند. آنان از جمله خواستار متوقف شدن کاربرد قهر و خشونت علیه معترضین، آزادی راه‌پیمایی، آزادی احزاب و محاکمه و مجازات مسئولین سرکوب هستند و همگی بر این خواسته‌‌ها پافشاری می‌کنند. تنها نکته‌ای که نیروهای اپوزیسیون را از هم جدا می‌کند، چگونگی تغییر رژیم است. بخشی از اپوزیسیون مانند کمیته هماهنگی برای گذار به دموکراسی که تا اندازه‌ای چپگراست و برخی گروه‌های چپ دیگر مطلقا با هرگونه دخالت نیرو‌ها و دولت‌های خارجی برای تغییر حکومت مخالف است.
بخشی دیگر از اپوزیسیون که همان طور که گفتم دربرگیرنده نیروهای سنتی مخالف بشار اسد است و همچنین مجلس ملی (مجلس الوطنی) که در استانبول پایه‌گذاری شده است گرچه اعتراض‌های مردمی را همچنان وسیله اصلی تغییر رژیم می‌داند، اما مخالفت مطلق با دخالت نیروهای خارجی به عنوان یکی از ابزارهای احتمالی تغییر حکومت را نادرست می‌داند. آن‌ها مثلا به حمایت و پشتیبانی بین‌المللی یا حتی برقراری منطقه پرواز ممنوع برای نیروی هوایی سوریه و در نهایت حتی دخالت نظامی نیروهای بین‌المللی هم فکر می‌کنند.
این شورا در آغاز از سوی مخالفین بشار اسد در خارج از سوریه و البته در ارتباط با اپوزیسیون در داخل پایه‌گذاری شد. این شورا لیبرال‌های محافظه‌کار، اخوان‌المسلمین، نمایندگان احزاب کرد، و برخی شخصیت‌های سیاسی سکولار مشهور را در خود جای داده است. هدف اکثریت این شورا تشکیل یک دولت جایگزین برای حکومت بشار اسد است که این دولت سایه مایل است با نهادهای بین‌المللی و دولت‌های خارجی و حتی با دولت سوریه در مورد آینده سوریه وارد گفت‌وگو شود. مثلا کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به رهبری قطر ابراز تمایل کرده‌اند که با این شورا وارد گفت‌وگو و چگونگی انتقال قدرت را شور و بررسی کنند.
این شورا یک برنامه دارد که هسته اصلی آن جلوگیری از استقرار یک حکومت مذهبی است، یعنی به هیچ وجه خواهان استقرار حکومتی مانند حکومت ایران یا عربستان نیست. این شورا بیشتر گرایش به حکومتی از نوع حکومت ترکیه دارد که هم قانونمند است و هم حقوق دموکراتیک را رعایت می‌کند.
در مورد دخالت نیروهای ایرانی در سرکوب معترضین خبرهای زیادی منتشر شده است. از جمله در یک رپرتاژی که اخیرا کانال تلویزیونی آرته [در فرانسه] پخش کرد، نشان داد که چگونه نیروهای نظامی ایران به سوریه آورده شده تا به نیروهای سوری هم از نظر فنی نظامی و هم از نظر تاکتیکی و راهبردی کمک کند.
افزون بر این نیروهای ایرانی یا نیروهای حزب‌الله لبنان در سوریه از سوی معترضین دستگیر شده‌اند و هویت ایرانی آن‌ها هم محرز شده است. اما نمی‌شود گفت که نیروهای امنیتی ایرانی به صورت گروهی یا در سطح وسیع در سرکوب حضور دارند. با همه این‌ها ما می‌دانیم که پشتیبانی ایران از حکومت بشار اسد بسیار گسترده است، چه از نظر فنی نظامی و چه از نظر سیاسی. نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی همچنین با ارتباطاتی که با حزب‌الله لبنان و متحدین خود در عراق دارد تلاش می‌کند که هر جا که بتواند معترضین به حکومت بشار اسد را سرکوب کند و این چیزی ثابت شده است.
گفت‌وگوی ویژه را بشنوید
بنا بر آمار سازمان ملل در درگیری‌های هفت ماه گذشته در سوریه بیش از سه هزار نفر به دست نیروهای پلیس، ارتش و نیروهای امنیتی کشته شده‌اند.
رادیوفردا در برنامه گفت‌وگوی ویژه این هفته پای صحبت خانم سالم سعید، پژوهشگر سوری در آلمان، نشسته است و این گفت‌وگو را با این پرسش آغاز کرده است که در مقطع کنونی چه تحلیلی می‌توان از جنبش اعتراضی در سوریه داشت؟
سالم سعید: شاید بتوان گفت که ما به یک مرحله درجازدن رسیده‌ایم، یعنی این که دولت از یک سو همچنان به سرکوب‌های خود ادامه می‌دهد، به معترضین مسالمت‌جو تیراندازی می‌کند و با تانک و هلی‌کوپتر به مخفیگاه نیروهایی که از ارتش فرار کرده‌اند حمله می‌کند و از سوی دیگر واکنش کشورهای عربی و جهان هم در همان اندازه هشدار دادن به دولت سوریه و محکوم کردن حمله مسلحانه به معترضین غیرنظامی مانده است و در صفوف اپوزیسیون هم پیشرفت‌های محسوسی مشاهده نمی‌شود.
- باتوجه به همین گفته شما موقعیت اپوزیسیون سوریه چگونه است، آیا می‌شود از یک مقاومت سازمان‌دهی‌شده حرکت کرد یا هنوز اعتراض‌ها به حکومت بشار اسد یک جریان خودجوش است؟
در آغاز این اعتراض‌ها خودجوش بود، اما اکنون ماه‌هاست که مخالفین بشار اسد خود را سازمان‌دهی کرده‌اند و در این میان ما می‌توانیم از «سازمان‌دهی اپوزیسیون» صحبت کنیم.
- خب، این اپوزیسیونی که شما خانم سعید می‌گویید در چه موقعیتی از نظر سیاسی و تشکیلاتی است؟
ببینید، وقتی ما از اپوزیسیون صحبت می‌کنیم باید بگوییم که این یک حرکت رنگارنگی است و یک‌دست نیست. یک بخش از اپوزیسیون نیروهای سنتی مخالف حکومت اسد را تشکیل می‌دهد که دربرگیرنده گروه‌های چپ/لیبرال و اخوان‌المسلمین است، یعنی گروه‌هایی که ده‌ها سال است با حکوت سوریه مبارزه می‌کنند و فعالان آنان به زندان رفته‌اند. منتها این گروه‌ها در جنبش اعتراضی کنونی شرکت فعالی ندارند.
آنهایی که از فروردین‌ماه گذشته به خیابان آمده و هموز هم به خیابان‌ها می‌روند بیشتر جوانانی هستند که در آغاز سازمان‌دهی شده نبودند، اما به‌تدریج این جوان‌ها در محله‌ها و شهرهای خود گروه‌های هماهنگ‌کننده را درست کرده‌اند.
این دوگروه یعنی اپوزیسیون سنتی و جنبش اعتراضی جوانان اما با گروه‌های اپوزیسیون در خارج از سوریه ارتباط برقرار کرده‌اند. بنابراین می‌شود از مخالفین بشار اسد در خارج از سوریه هم به عنوان گروه سومی از مخالفین اسد نام برد که اکنون همه با هم در ارتباط هستند.
- خانم سعید گروه‌های مخالف بشار اسد آیا تصوری تعریف شده و روشن از آینده سوریه پس از بشار اسد دارند؟
تمام گروه‌های مخالف چه در سوریه و چه خارج از سوریه بر لزوم تغییر رژیم وحدت دارند. آنان از جمله خواستار متوقف شدن کاربرد قهر و خشونت علیه معترضین، آزادی راه‌پیمایی، آزادی احزاب و محاکمه و مجازات مسئولین سرکوب هستند و همگی بر این خواسته‌‌ها پافشاری می‌کنند. تنها نکته‌ای که نیروهای اپوزیسیون را از هم جدا می‌کند، چگونگی تغییر رژیم است. بخشی از اپوزیسیون مانند کمیته هماهنگی برای گذار به دموکراسی که تا اندازه‌ای چپگراست و برخی گروه‌های چپ دیگر مطلقا با هرگونه دخالت نیرو‌ها و دولت‌های خارجی برای تغییر حکومت مخالف است.
بخشی دیگر از اپوزیسیون که همان طور که گفتم دربرگیرنده نیروهای سنتی مخالف بشار اسد است و همچنین مجلس ملی (مجلس الوطنی) که در استانبول پایه‌گذاری شده است گرچه اعتراض‌های مردمی را همچنان وسیله اصلی تغییر رژیم می‌داند، اما مخالفت مطلق با دخالت نیروهای خارجی به عنوان یکی از ابزارهای احتمالی تغییر حکومت را نادرست می‌داند. آن‌ها مثلا به حمایت و پشتیبانی بین‌المللی یا حتی برقراری منطقه پرواز ممنوع برای نیروی هوایی سوریه و در نهایت حتی دخالت نظامی نیروهای بین‌المللی هم فکر می‌کنند.
- خب، خانم سعید ظاهرا این شورایی که در ترکیه تشکیل شده خیلی فعال است. چگونگی تشکیل این گروه و هدف و جهت‌گیری عمده این شورا چیست؟
این شورا در آغاز از سوی مخالفین بشار اسد در خارج از سوریه و البته در ارتباط با اپوزیسیون در داخل پایه‌گذاری شد. این شورا لیبرال‌های محافظه‌کار، اخوان‌المسلمین، نمایندگان احزاب کرد، و برخی شخصیت‌های سیاسی سکولار مشهور را در خود جای داده است. هدف اکثریت این شورا تشکیل یک دولت جایگزین برای حکومت بشار اسد است که این دولت سایه مایل است با نهادهای بین‌المللی و دولت‌های خارجی و حتی با دولت سوریه در مورد آینده سوریه وارد گفت‌وگو شود. مثلا کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس به رهبری قطر ابراز تمایل کرده‌اند که با این شورا وارد گفت‌وگو و چگونگی انتقال قدرت را شور و بررسی کنند.
- آیا این شورا دارای برنامه‌ای مدون و نوشته شده است؟
این شورا یک برنامه دارد که هسته اصلی آن جلوگیری از استقرار یک حکومت مذهبی است، یعنی به هیچ وجه خواهان استقرار حکومتی مانند حکومت ایران یا عربستان نیست. این شورا بیشتر گرایش به حکومتی از نوع حکومت ترکیه دارد که هم قانونمند است و هم حقوق دموکراتیک را رعایت می‌کند.
- خانم سعید، طبیعتا برای شنوندگان ایرانی رادیوفردا پرسشی که پس از آغاز اعتراض‌ها در سوریه مطرح شده است این است که نقش دولت جمهوری اسلامی به عنوان حامی اصلی بشار اسد و نیروهای امنیتی ایرانی در سرکوب اعتراض‌های مردمی در سوریه چه بوده است.
در مورد دخالت نیروهای ایرانی در سرکوب معترضین خبرهای زیادی منتشر شده است. از جمله در یک رپرتاژی که اخیرا کانال تلویزیونی آرته [در فرانسه] پخش کرد، نشان داد که چگونه نیروهای نظامی ایران به سوریه آورده شده تا به نیروهای سوری هم از نظر فنی نظامی و هم از نظر تاکتیکی و راهبردی کمک کند.
افزون بر این نیروهای ایرانی یا نیروهای حزب‌الله لبنان در سوریه از سوی معترضین دستگیر شده‌اند و هویت ایرانی آن‌ها هم محرز شده است. اما نمی‌شود گفت که نیروهای امنیتی ایرانی به صورت گروهی یا در سطح وسیع در سرکوب حضور دارند. با همه این‌ها ما می‌دانیم که پشتیبانی ایران از حکومت بشار اسد بسیار گسترده است، چه از نظر فنی نظامی و چه از نظر سیاسی. نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی همچنین با ارتباطاتی که با حزب‌الله لبنان و متحدین خود در عراق دارد تلاش می‌کند که هر جا که بتواند معترضین به حکومت بشار اسد را سرکوب کند و این چیزی ثابت شده است.
