پایگاه داده باز ایران،پروژه نوآوری است برای جمع‌آوری داده‌های مربوط به ایران در یک جا و ارائه آن‌ها در قالب‌هایی که به راحتی قابل دسترس باشند. رادیو فردا با همکاری این نهاد مجموع مقالاتی را منتشر می‌کند که نخستین آن با عنوان ایرانی‌ها از چه می‌میرند؟منتشر شد. پنج مقاله دیگر نیز در مورد شکاف جنسیتی عمیق در اشتغال دانشجویان،وضعیت کشاورزان و علل مرگ و میر در تهران، سایر استان های ایران بود. ششمین مقاله به شرح زیر است.
گزارش‌های بررسی بودجه خانوار در مناطق شهری ایران در بازه زمانی ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴، که بانک مرکزی منتشر کرده است، نشان می‌دهد هزینه‌های مربوط به مسکن بزرگ‌ترین سهم را در سبد هزینه خانوار متوسط به خود اختصاص داده است.
از سوی دیگر بازار مسکن در مناطق شهری ایران در سال‌های اخیر بازاری بسیار متلاطم بوده است و سهم هزینه‌های مسکن در سبد هزینه خانوار تقریبا به طور مداوم در حال افزایش بوده است. در سطور زیر بررسی خواهیم کرد که اندازه این سهم چقدر بوده است و در فاصله ده ساله ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴ چگونه تغییر کرده است. همچنین با بررسی روند تغییرات سهم هزینه‌های مسکن در سبد هزینه خانوار در مناطق شهری استان تهران در مدت زمان مشابه نشان خواهیم داد که وضعیت در پایتخت ایران با میانگین کل کشور نیز متفاوت بوده است و هزینه‌های مسکن بخش بزرگتری از بودجه‌ی در اختیار خانوارهای تهرانی را بلعیده است.
سهم مسکن در سبد هزینه خانوار در مناطق شهری کل کشور
بررسی روند تغییرات سهم مسکن از مجموع هزینه‌های خانوار شهری از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴ نشان می‌دهد که این سهم در تمام سال‌های فوق عددی تعیین کننده بوده است. میانگین سهم هزینه اجاره مسکن و خدمات مشتمل بر آن مانند آب، برق و گاز در سبد هزینه یک خانوار متوسط در مناطق شهری ایران از ۲۶.۹ درصد در سال ۱۳۸۴ به ۳۵ درصد در سال ۱۳۹۴ افزایش یافته است.
نمودار ۱ روند تغییرات سهم هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار را در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴ به تصویر می‌کشد. این نمودار به خوبی نشان می‌دهد که اگرچه در سال‌هایی متناسب با دوران رکود بازار مسکن کاهشهای اندکی را نیز در این سهم شاهد بودهایم، اما در مجموع سهم نسبی هزینه‌های مسکن رو به افزایش داشته است.
سهم هزینه‌های مسکن در بودجه خانوار در بازهای ده ساله ۸.۱ درصد افزایش یافته است. برای درک ملموس‌تر این افزایش می‌توان به اشارهای کوتاه بسنده کرد که در سال ۱۳۹۴ سهم هزینه‌های بهداشت و درمان در بودجه همین خانوار ۵.۸ درصد و سهم هزینه‌های مربوط به تفریح و امور فرهنگی تنها ۲ درصد بوده است.
سهم مسکن در سبد هزینه خانوار در مناطق شهری استان تهران
اما آیا سهم مسکن از هزینه‌های خانوار در همه مناطق شهری ایران یکسان بوده است؟ آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد اگرچه در سال ۱۳۹۴ میانگین این سهم در کل کشور ۳۵ درصد بوده است اما به واقع این عدد از ۱۲.۶ درصد در خراسان جنوبی تا ۴۹.۹ درصد در استان تهران متغیر بوده است. بررسی سهم هزینه‌های مسکن در سبد هزینه‌های خانوار شهری در استان تهران نشان می‌دهد که سهم تقریبا ۵۰ درصدی سال ۱۳۹۴ یک اتفاق نبوده است. همانگونه که در نمودار ۲ قابل مشاهده است، میانگین هزینه‌های مسکن در استان تهران در سال ۱۳۸۴ نیز حدود ۷ درصد بیشتر از میانگین کشوری بوده است، با این حال در گذر از سال‌های میانی دهه ۸۰ و آغازین دهه ۹۰ وضعیت در تهران وخیم‌تر شده است.
اگر میانگین کشوری سهم مسکن در هزینه‌های خانوار در مناطق شهری در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴ تقریبا ۸ درصد افزایش یافته است، این افزایش در استان تهران تقریبا ۱۶ درصد بوده است.
جمع‌بندی
افزایش سهم مسکن در بودجه خانوار در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۴ که دلایل متعددی دارد، نشان می‌دهد فشار بر سایر ردیف‌های هزینه‌ای خانوارهای شهری ایرانی به طور عام و خانوارهای شهری استان تهران به طور خاص، در این سال‌ها افزایش یافته است. فشاری که خانوار شهری را وادار می‌کند هر ساله سهم بیشتری از درآمد خود را صرف هزینه‌های مربوط به محل سکونت خویش کنند و سهم نسبی سایر هزینه‌های ضروری و رفاهی خود را کاهش دهند.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
این گزارش با استفاده از داده‌هایپایگاهداده‌بازایران نوشته شده است.
