چرا هند در چابهار سرمایه گذاری می‌کند؟

هند به دلیل رقابت با پاکستان می‌خواهد این کشور را دور بزند و از طریق دریا به بندر چابهار ایران متصل شود.

راه آهنی هم قرار است چابهار را به زاهدان و پس از آن به زرنج در مرز افغانستان وصل کند. و از مسیر دیگری هم چابهار به سرخس در شمال شرق ایران متصل خواهد شد.

با این روش هند از طریق چابهار به کشورهای آسیای میانه و افغانستان وصل خواهد شد. از سوی دیگر این کشورها هم که به دریای آزاد مرتبط نیستند می‌تواند راه جدید را برای تجارت از طریق چابهار پیدا کنند.

برای این کار قرار است هندی‌ها ۲۰۰ میلیون دلار برای توسعه بندر چابهار هزینه کنند. و تفاهم نامه‌ای نیز بین سازمان بنادر ایران و بانک‌های هندی برای توسعه بندر چابهار و تفاهم نامه دیگری هم برای توسعه را آهن چابهار زاهدان منعقد شده است.

رویترز گزارش داده بر اساس یکی از این توافق‌ها هند دو پایانه و اسکله‌های باری در چابهار خواهد ساخت. این کشور بیش از ۲۰۰ میلیون دلار سرمایه گذاری اولیه در بندر چابهار خواهد داشت و بانک اگزیم هند ۱۵۰ میلیون دلار از اعتبار مذکور را تأمین می‌کند.

گوپال باگلی، مسئول امور ایران در وزارت خارجه هند درباره این توافق گفته است:« هند به افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی دسترسی زمینی ندارد زیرا پاکستان مانعی بر سر راهش است. از این رو هند به دنبال توسعه این بندر به منظور کاهش هزینه‌ها و زمان حمل و نقل بار به آسیای مرکزی و منطقه خلیج فارس و همچنین دور زدن پاکستان و ایجاد مسیری به افغانستان است که در آنجا روابط امنیتی نزدیک و منافع اقتصادی دارد.»

هند پیش از این حدود ۱۰۰ میلیون دلار برای ساخت یک جاده ۲۲۰ کیلومتری در غرب افغانستان برای ارتباط با بندر چابهار هزینه کرده است.

قرار است جاده‌ها و خطوط راه آهن ساخته شوند تا افغانستان را که در خشکی محصور است به جای استفاده از بندر کراچی پاکستان به بندر ایرانی چابهار متصل کنند.

چابهار در حدود ۱۰۰ کیلومتری بندر گوادر پاکستان قرار گرفته که چین در راستای پروژه ۴۶ میلیارد دلاری ساخت کریدور اقتصادی چین-پاکستان سرگرم توسعه آن است.

این پروژه چین علاوه بر سرمایه گذاری در سریلانکا، بنگلادش و مالدیو است و باعث نگرانی هند نسبت به گسترس دسترسی چین در این منطقه شده و این کشور را واداشته برای اجرای پروژه بندر چابهار سرعت بیشتری به خرج دهد.

در حال حاضر بندر چابهار ظرفیت تخلیه و بارگیری کمتر از پنج میلیون تن کالا در سال را دارد که این رقم در چارچوب طرح‌های توسعه‌ای این بندر می‌تواند به بیشتر از ۲۰ میلیون تن برسد.

در بین تمام گزینه‌های بین‌المللی که از توسعه چابهار نفع خواهند برد، هند صدرنشین به حساب می‌آید. کشوری که با توجه به بهبود نسبی اوضاع اقتصادی‌اش در سال‌های گذشته تبدیل به یکی از صادرکنندگان بزرگ کالا به کشورهای آسیای میانه شده و با توجه به اختلافات سیاسی که با پاکستان دارد ترجیح می‌دهد از کوتاه‌ترین و امن‌ترین مسیر ممکن کالاهای خود را به کشورهایی مانند افغانستان برساند.

قرارداد مشارکت هند در توسعه فاز یک بندر چابهار ایران، اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ در تهران به امضای نیتین گادکاری، وزیر کشتیرانی و حمل و نقل هند و عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی ایران رسید و مطابق این قرارداد، هند با سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلاری در تجهیز فاز یک طرح توسعه بندر چابهار، به مدت ۱۰ سال بهره‌برداری از این فاز را به عهده خواهد داشت.

منطقه آزاد چابهار در یک سال گذشته ۵۰ هکتار زمین در سواحل مکران به بازرگانان افغانستان اختصاص داده و ۱۳۰ شرکت در چابهار توسط اتباع افغان به ثبت رسیده و ثبت این تعداد شرکت حاکی از اشتیاق سرمایه گذاران افغان برای حضور بیشتر در سواحل مکران است.

عبدالله عبدالله رییس اجرایی دولت افغانستان نیز اواسط دی ماه سال ۱۳۹۴ در صدر هیاتی از وزیران کابینه این کشور به تهران سفر کرده بود. در سفر سه روزه خود هم‌چنین به بندر چابهار رفت و صادرات و واردات کالاهای افغانستان از این بندر را مورد بررسی قرار داد. در اولین گام‌ها افغانستان ۱۵ کانتینر میوه خشک‌شده از طریق بند چابهار به هند ارسال کرده است.

در کنار بندر، بحث حضور هندی‌ها در اتصال ریلی چابهار به زاهدان و شبکه ریلی ایران نیز از دیگر توافق‌های انجام گرفته بین طرف‌های هندی و ایرانی است. این خط آهن که حدود ۴۰۰ کیلومتر طول دارد و در چهار محور مجزا طراحی شده در این طول این سال‌ها نتوانسته خود را به برنامه‌های بندری چابهار برساند و از این رو شاید سرمایه‌های خارجی بتواند راه‌گشای این خط آهن مهم باشد.

یکی از مشکلاتی که بر سر توسعه را آهن شرق کشور در استان سیستان بلوچستان قرار دارد بحث تأمین مالی است که گویا هندی‌ها حاضر به تأمین اعتبار در این زمینه شده‌اند.

عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی با اشاره به امضای سند موافقت‌نامه تأسیس کریدور بین‌المللی حمل و نقل و ترانزیت هند٬ ایران و افغانستان موسوم به کریدور چابهار گفته است: «با تأسیس این کریدور ایران از طریق شبکه ریلی می‌تواند به آسیای میانه تا چین و روسیه متصل شود. یکی از یادداشت تفاهم‌نامه‌هایی که به امضا رسید اظهار تمایل هند برای سرمایه‌گذاری در راه‌آهن چابهار – زاهدان به ارزش یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار بود که نشان از علاقمندی و تمایل هند برای احداث این خط ریلی دارد. سال گذشته اجرای این خط آهن از بودجه داخلی وزارت راه و شهرسازی آغاز شد و تا کنون زیرسازی پروژه در محور چابهار – ایرانشهر به میزان ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. اجرای این پروژه از سمت زاهدان نیز از چندماه گذشته آغاز شده است بنابراین برای اجرای این پروژه ریلی صرفاً در انتظار حضور هندی‌ها نبودیم اما خوشبختانه کشور هند تمایل خود را برای تأمین مالی ادامه پروژه اعلام کرد.»

البته به غیر از هند ژاپن هم به دنبال سرمایه گذاری در بندر چابهار است.

دولت ژاپن در نظر دارد با هند در ساخت پروژه چابهار ایران که شامل یک بندر و یک مجتمع صنعتی است همکاری کند.

پایگاه خبری نیکی ژاپن گزارش داده که ژاپن امیدوار است که با هند در ساخت پروژه چابهار که شامل یک بندر و یک مجتمع صنعتی است همکاری کند.

دولت ژاپن تصمیم دارد این منطقه را به یک مرکز تجاری برای شرکت‌های آسیای میانه نظیر ترکمنستان (چهارمین تولید کننده بزرگ گاز جهان) تبدیل کند. این کشور همچنین امیدوار است چابهار به یک قطب حمل و نقل منطقه‌ای برای ایران و افغانستان تبدیل شود.