مقاله کارنامه اینترنتی دولت روحانی؛ بیم و امید، در سایت گلوبال پست منتشر شده و توسط نویسندگان برای رادیو فردا به فارسی برگردانده شده است.
دادگاهی در استان کرمان ایران هفته پیش اعضای یک سایت پرطرفدار حوزه فن‌آوری به نام «نارنجی» را به مجازات زندان ۱ تا ۱۱ ساله محکوم کرد.
هفت بلاگر سایت نارنجی که در زمینه اخبار فن‌آوری و بررسی محصولات جدید می‌نوشتند، آذر ماه گذشته توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی احضار و بازداشت شدند.
حال شش ماه پس از این رخداد، دادگاه انقلاب استان کرمان احکام ابتدایی آنها را صادر کرده است، بدین معنا که آنان ظرف مدت ۲۰ روز می‌توانند به حکم خود اعتراض کنند.
مشخص نیست که هرکدام از این محکومیت‌ها به چه اتهامی بوده، و یا این که آیا افراد دیگری که به همراه این هفت تن دستگیر و کمی بعد آزاد شده‌بودند نیز احکام زندان دریافت خواهند‌کرد یا خیر.
اما بازداشت اعضای سایت نارنجی و دیگر دستگیری‌های بلاگر‌ها و شهروند وب‌نگاران ایرانی در تضاد با وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی مبنی بر باز شدن فضا در جامعه و رفع محدودیت‌های اینترنت بود.
با توجه به نرخ بالای نفوذ اینترنت در ایران، وعده اینترنت آزادتر برای رأی‌دهندهگان ایرانی اهمیت بسیاری دارد. اما متأسفانه آنچه در عمل رخ داد رنگ باختن امید‌ها بود.
تقریباً یک سال بعد از آغاز ریاست‌جمهوری روحانی، سانسور اینترنتی همچنان برجای خود باقی است و نویسنده‌ها و کُنشگر‌های سایبری کماکان با محاکمه و زندان مواجه هستند.
به رغم آن که روحانی در طول تبلیغات انتخاباتی خود همواره سیاست اینترنتی جمهوری اسلامی را مورد انتقاد قرار می‌داد، اما شوربختانه اینترنت در ایران تحت نظارت نهادی است که خارج از حیطه اختیارات رئیس‌جمهوری فعالیت می‌کند و با نظر قوه قضاییه، و برخی اوقات رهبر جمهوری اسلامی، طرح‌های خود را به اجرا می‌گذارد.
طرفداران روحانی ادعا می‌کنند که قوه قضاییه مستقل از دولت ایران عمل می‌کند. متأسفانه همین استدلال پاسخ همیشگی محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری سابق، در مقابل هرگونه پرسش درباره زندانیان سیاسی بود.
اما برخلاف احمدی‌نژاد، روحانی برای رفع فیلتر سایت‌های اینترنتی تلاش کرده‌است.
شاید بهترین نمونه این تلاش‌ها زمانی بود که رئیس جمهوری شخصاً تصمیم کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مبنی بر مسدود کردن برنامه «واتس‌اپ» را لغو کرد. کمیته فوق تحت نظارت شورای عالی فضای مجازی فعالیت می‌کند و هر دو نهاد یادشده تنها در مقابل رهبر جمهوری اسلامی پاسخگو هستند.
هم اینک کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه به همراه قوه قضاییه طرح فیلترکردن «واتس‌اپ» و «اینستاگرام» را در دست بررسی دارد.
حال این سؤال برای برخی مطرح می‌شود که چگونه می‌شود تنگ شدن عرصه بر فعالین دنیای سایبر را در چارچوب منش اینترنتیِ لیبرال روحانی توجیه کرد.
پاسخ آن است که فضای مجازی همیشه یکی از بزرگترین چالش‌های اِعمال قدرت جمهوری اسلامی بر روی جمعیت کشور بوده است.
امروز نیز می‌توان گفت که اینترنت به بزرگترین زمینه چالش بین روحانی و نهاد‌های قدرتمند خارج از اختیارات وی تبدیل شده است.
هم اینک سه رویه متمایز را می‌توان در دنیای مجازی ایران ردیابی کرد:
نخست) استفاده اصحاب قدرت از رسانه‌های اجتماعی: اکثر نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۳ در ایران از ابزار شبکه‌های اجتماعی برای مقاصد تبلیغاتی استفاده کردند، درحالی‌که این شبکه‌ها توسط دولت ایران فیلتر شده‌اند. رهبر جمهوری اسلامی هم پیشتر، از سال ۲۰۰۹، در توئیتر حضور داشته است.
امروز نیز روحانی و چندین وزیر کابینه او در زمینه استفاده از شبکه‌های اجتماعی بسیار فعال هستند.
استفاده از اینترنت توسط دولت ایران برای بسیاری مایه امیدواری و به سان پُلی است میان مقام‌های ایران و شهروندان این کشور. اما دسترسی به سایت‌های شبکه‌های اجتماعی تنها از طریق نرم‌افزارهای فیلترشکن امکان‌پذیر است و خودِ این نرم‌افزارها نیز در ایران غیرقانونی هستند.
دوم) جنگ لفظی: روحانی پیوسته نگرانی خود را درباره وضعیت اینترنت اعلام و در چندین مناسبت از فیلترکردن سایت‌ها انتقاد کرده است. اما کلام رئیس‌جمهوری ایران اغلب با واکنش تند محافظه‌کاران مواجه شده که یا در قالب حملات لفظی یا مصوبات مخالف توسط نهاد‌های خارج از کنترل روحانی بوده است.
اما جنگ لفظی در برخی موارد به تنشی واقعی میان دسته‌های مختلف درون نظام و تقابل میان عملگراها و محافظه‌کارها تبدیل می‌شود.
ماه پیش، در پی دستگیری شش شرکت‌کننده در یک فیلم یوتیوب که از ایران برای آهنگ «خوشحال» فارل ویلیامز ساخته شده بود، روحانی در توئیتر خود نوشت: «شادی حق مردم ما است و نباید به این رفتارهایی که از روی شادی است سخت بگیریم.»
سوم) شهروند وب‌نگاران دربند: واقعیت این است که اگر در ایران تصمیم بگیرید با استفاده از ابزار اینترنت به ابراز نظر بپردازید، احتمال به زندان رفتن‌تان امروز با پیش از روی‌کار آمدن دولت روحانی تفاوتی نکرده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد شمار سایت‌های پرطرفدار و برنامه‌هایی که مسدود می‌شوند و در گفتمان غالب از آنها به عنوان ابزارهای خطرناک و ضد امنیت ملی یاد می‌شود، افزایش یافته است.
دستگیری و بازداشت شهروند وب‌نگاران ایرانی نیز افزایش یافته است. در پی دستگیری ۱۶ کُنشگر سایبری و خبرنگاران حوزه فن‌آوری سایت نارنجی در ماه آذر، هشت تن دیگر در ماه گذشته دستگیر شدند و دست آخر به جرم ارسال نظرات و دیدگاه‌های «توهین‌آمیز علیه جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری» در مجموع به ۱۲۸ سال زندان محکوم شدند.
در طول هفته‌های اخیر کشمکش بر سر آزادی اینترنتی در ایران به چندین شکل مختلف صورت گرفته، و هیچ کس نمی‌داند که آیا دولت روحانی ناتوان از ایجاد تغییر است یا اینکه در برابر موانع خارجی ناکارا است.
آنچه آشکار است هم اینک چندی است که شهروند وب‌نگاران ایرانی بین امید به پیشرفت تحت رهبری روحانی و سرخوردگی از وضعیت حاکم دودل هستند، تا آینده چه شود.
